۱۶ گام تهران و پکن برای توسعه روابط شرق و غرب آسیا
حدود یک‌سال پس از آغاز گام‌های اجرایی ایران و چین برای عملیاتی‌شدن برنامه جامع همکاری‌های تهران و پکن دو کشور در ۱۶ محور برای توسعه روابط اقتصادی و سیاسی توافق کردند تا منافع دو کشور در بلندمدت تضمین و روابط سنتی آن‌ها مستحکم شود. به‌گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت؛ دی‌ماه سال قبل بود که نخستین‌گام اجرایی برای برنامه جامع همکاری ایران و چین که در فروردین‌ماه ۱۴۰۰ در تهران به‌امضای وزرای خارجه دو کشور رسیده بود، با سفر حسین امیرعبداللهیان به چین برداشته شد. عزم دولت سیزدهم برای توسعه روابط با شرق در کنار بی‌مهری و خلف‌وعده غرب در توسعه روابط با تهران، دولتمردان را برآن‌داشت تا تلاش خود برای اجرای این سند و تضمین منافع بلندمدت کشور جزم کنند به‌طوری‌که در کمتر از یک‌سال بعد از سفر وزیر خارجه ایران به پکن، برنامه ۱۶بندی دو کشور در حضور معاون‌اول رئیس‌جمهوری ایران و معاون نخست‌وزیر چین نهایی شد. آنچه در سفر هیئت ۷۰نفره چین به تهران به‌دست آمد را می‌توان فراتر از یک دولت ارزیابی کرد چراکه چین شریک نخست تجاری ایران به‌شمار می‌رود. با این‌برنامه خرید ۲۵سال‌آینده نفت و انرژی موردنیاز خود را تضمین می‌کند و ایران که در دودهه‌گذشته در حوزه‌های مختلف اقتصادی اعم از انرژی، صنعت، فناوری و سرمایه‌گذاری با کارشکنی و بی‌مهری غرب روبرو شده، می‌تواند به توسعه زیرساخت‌ها و رشد اقتصادی خود امیدوار شود. نگاهی به دستاوردهای این سفر نمای روشن‌تری از برنامه ۲۵ساله نمایان می‌کند و نشان می‌دهد که با وجود سیاه‌نمایی غرب‌گرایان، توسعه زیرساخت‌ها بخصوص در حوزه حمل‌ونقل و بندرها، انتقال فناوری و توسعه صنعتی و تسهیل مبادلات مالی محورهای اصلی این تفاهم است. هیئت چینی دوروز مهمان تهران بود؛ در روز نخست هیئت‌های کارشناسی اقدامات و محورهای اجرایی برنامه جامع همکاری دو کشور را به‌بحث و تبادل‌نظر گذاشتند که نهایتاً در ۱۶ نقطه به تفاهم رسیدند؛ از جمله می‌توان به همکاری در زمینه‌های انرژی، سرمایه‌گذاری مشترک و تعاملات مالی و ارزی و بانکی، ترانزیت و زیرساخت‌ها اشاره کرد. در روز دوم این اجلاس که به‌ریاست معاون‌اول رئیس‌جمهوری و معاون نخست‌وزیر چین برگزار شد، این توافق‌ها نهایی شد تا گام بلندی برای توسعه روابط اقتصادی در زمینه‌های مختلف برداشته شود. به‌گفته سید احسان خاندوزی؛ وزیر امور اقتصادی و دارایی، حجم مبادلات تجاری تهران و پکن از ابتدای امسال به ۲۰میلیارددلار رسیده اما دو کشور در سایه این‌برنامه همکاری افزایش مبادلات را به ۴۵میلیارددلار هدف‌گذاری کرده‌اند و ازاین‌رو نشست هیئت‌های دو کشور در تهران به یک توافق ۱۶بندی منجر شد. آن‌طورکه علی فکری رئیس‌کل سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران می‌گوید، دراین‌توافق ۱۶بندی ایران و چین جهت‌گیری همکاری‌های خود برای ۲۵سال‌آینده را مشخص کرده‌اند که محورهایی چون تأمین نیازهای کالایی، اجرای پروژه‌ها، انتقال فناوری، تسهیل تجارت، صادرات غیرنفتی و انرژی را دربرمی‌گیرد. برآیند مذاکرات طرف ایرانی دراین‌دور از مذاکرات با چینی‌ها نشان می‌دهد که تلاش شده در بحث اجرای پروژه‌ها و انتقال فناوری، محوریت کار با اشتغال حداکثری نیروی کار ایرانی باشد و حتی از فناوری‌های بومی که با تلاش متخصصان به‌دست آمده، استفاده شود. بازار چین، بازار بزرگی به‌وسعت جمعیت میلیاردی این‌کشور است؛ ازاین‌رو یکی‌دیگر از محورهای توافق، اجازه‌یافتن شرکت‌های ایرانی برای ورود به بازار چین است؛ این‌رویکرد می‌تواند نه‌تنها به ارتقای کیفیت کالای ایرانی کمک کند بلکه بازار صادراتی ایران را نیز گسترده نماید. نفت و انرژی ایران یکی از محورهای موردعلاقه چینی‌ها برای مشارکت، سرمایه‌گذاری و خرید است؛ آن‌طورکه جواد اوجی وزیر نفت روایت کرده، در سفر هیئت چینی توافق‌ها و تفاهم‌های خوبی درخصوص توسعه میدان‌های نفتی و گازی و نیز میدان‌های مشترک با کشورهای همسایه انجام شده است. دراین‌رابطه هوشنگ فلاحتیان معاون وزیر نفت، سرمایه‌گذاری در حوزه‌های پتروشیمی و پتروشیمیایی را از محورهای این توافق خوانده است. حوزه ترانزیت دیگر محور اساسی توسعه روابط دو کشور است؛ برنامه ایران مشارکت در کمربند راه چین است تا کالاهای چینی که از شرق به مقصد اروپا و غرب بارگیری می‌شوند، از ایران عبور کنند؛ موضوعی که خواسته طرف چینی نیز هست و به‌گفته رئیس سازمان سرمایه‌گذاری برای رسیدن به‌این‌هدف اقدامات اجرایی شروع شده و کالاهای چینی که می‌خواهند از مسیر ایران استفاده کنند، درحال‌عبور از کشورمان هستند. ازسویی اکنون سرمایه‌گذاری ۶۰میلیون‌دلاری چین در بحث ترانزیتی انجام شده و ایران درحال‌مذاکره برای افزایش این‌رقم ازسوی طرف‌های چینی‌ست. درمجموع به‌نظر می‌رسد ۱۶ بندی که در تهران موردتوافق مقامات ایران و چین رسید، چشم‌انداز روشنی برای تأمین منافع مشترک دو کشور ترسیم کرده است که راه را برای مذاکرات آتی باز کرده و می‌توان امیدوار بود جزئیات توافقات و مصادیق آن در کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور ایران و چین که در آینده و به‌احتمال‌زیاد به‌میزبانی تهران برگزار شود، به‌نتیجه برسد.