جایگاه الگوپذیری جامعه در ترویج فرهنگ

ساختار وجودی افراد دارای ساحت‌های متعددی‌ست که بازتاب و برآیند این ساحت‌ها منجر به کُنش یا همان رفتار می‌شود. در میان ساحت‌های اخلاقی و رفتاری، دو ساحت «بینش» و «گرایش» دارای اهمیت بیشتری هستند و بسیاری از هنجارها و ناهنجاری‌هایی که در جامعه شاهد آن هستیم ماحصل پیوند یا تعامل این دو ساحت است. در حقیقت ساحت «بینش» (باور) و «گرایش» (اراده، میل، عواطف و...) کنش را یا همان رفتار را منجر می‌شوند. آلبرت بندورا از روان‌شناسان نامدار حوزه روان‌شناسی اجتماعی در قرن بیستم اعتقاد دارد یادگیرنده باید‌ علاوه‌بر توجه و علاقه، توانایی تقلید و الگوبرداری را دارا باشد. یادگیری اجتماعی، بنا بر مشاهده و تقلید، به‌طور ناخودآگاه در بسیاری از افراد به‌صورت مثبت و منفی انجام می‌گیرد و پیامدهای ثمربخش، یا زیان‌بار خود را به دنبال خواهد داشت. حال اگر در جامعه‌ای بینش افراد براساس ظواهر جامعه شکل گرفته باشد و منطق و تفکر در شکل‌گیری آن نقشی جدی بازی نکرده باشند، گرایش که مجموعه‌ای از خواست‌ها و عواطف و هیجانات است، خیلی سریع تسلیم بینش شده و رفتار در سطحی‌ترین ظاهر خود آشکار می‌شود. یعنى زمانی‌که احساس یا هیجانى از آدمى سر بزند، بر شعور عقلانى و به‌عبارتی قوای تصمیم‌گیری تأثیر می‌گذارد و توسط آن مورد اصلاح قرار می‌گیرد و بعضی‌اوقات نیز علی‌رغم صحت و درستی به‌دلیل لذت آنی یا لذت مداوم علی‌رغم داشتن مضرات، ازسوی شعور عقلانی پس‌زده می‌شود. جالب اینکه غالباً این دو شعور، به گونۀ شگفت‌آوری با یکدیگر سازگاری و هماهنگی دارند و به همان میزان که احساسات در مقابل عقل جنبه اساسى دارد، عقل نیز در برخورد با عواطف عامل بنیادی و مهم به شمار می‌رود. درچنین‌شرایطی برخی واژه‌ها، مفاهیم و ارزش اعتبار و قوام خود را در جامعه از دست می‌دهند. ارزش‌ها به ضد ارزش تبدیل می‌شوند و احیای فرهنگ‌های اجتماعی به‌شدت دشوار شده و در مواردی ناممکن می‌شوند؛ گرایش به ساختارهای دم‌دستی و کم‌ارزش بیشتر از گرایش به فرهنگ‌های شناسنامه‌دار و با قوام می‌شود. یادمان نرود اصل و اساس و تعیین‌کننده رفتار و کنش آدمی، «بینش و درک مفاهیم» است. رسول گرامی اسلام در این خصوص فرموده‌اند: وَ اِنَّما يَرْتَفِعُ الْعِبادُ غَدا فِى الدَّرَجاتِ وَ يَنالونَ الزُّلْفى مِنْ رَبِّهِمْ عَلى قَدْرِ عُقولِهِم همانا بندگان به میزان عقلشان در روز قیامت به درجه بالاتر نائل و به پروردگارشان نزدیک می‌شوند. بااین‌حال باید اشاره داشت بینش یا اصل تعیین‌کننده درصورتی‌که با «گرایش» صحیح همراه نشود، به مرحله رفتار نمی‌رسد. دراین‌بین الگوپذیری به‌عنوان یک حلقه واسط نقشی کلیدی در تعیین یا تغییر نگرش افراد در جامعه دارد. در معرفی الگو به افراد جامعه به‌ویژه جوانان هوشمندانه‌تر عمل کنیم.