نگاه صادرات‌محور؛ حلقه‌ای گم‌شده در تاروپود فرش دستباف
مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف، از صادرات ۵۰میلیون‌دلاری این‌محصول در سال گذشته خبر داد و گفت: «درحال‌حاضر بیش از ۱۰هزار کارشناس ارشد در حوزه فرش دستباف وجود دارد که باید از ظرفیت این نیروهای آماده برای اتصال آن‌ها به بازار کار استفاده کرد». عبدالله بهرامی با‌اشاره‌به پتانسیل و ظرفیت بالای صنعت فرش دستباف در کشور، اظهار کرد: «این کارشناس‌ها در رشته‌های گوناگون بافت فرش، طراحی، مرمت، تعمیر و تولید در داخل کشور هستند که باید از نیروهای آماده و علمی به‌نحو‌مطلوب استفاده شود. این نیروهای خلاق و آماده را می‌توان در قالب تعاونی به بازار کار متصل کرد و فرش را از حالت سنتی درآورد؛ اما به‌شرطی‌که حمایت شوند. متأسفانه؛ هم با تحریم داخلی روبرو هستیم و طراحان بزرگ فرش در داخل حمایت نمی‌شود و هم به‌لحاظ خارجی در بحث صادرات مشکل داریم؛ در‌حالی‌که سال‌های‌سال است پرچم‌دار فرش جهان هستیم».
مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف ضمن اشاره به اهمیت برگزاری نمایشگاه فرش دستباف گفت: علی‌رغم‌آنکه چشم امید بافندگان، تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش به برگزاری این نمایشگاه است اما امسال در اقدامی عجیب زمان برگزاری نمایشگاه و مدت آن تغییر یافته است. وی در توضیح بیشتر اظهار کرد: بحث برگزاری نمایشگاه و حضور هیئت‌های خارجی برایمان اهمیت بسیاری دارد زیرا در معرفی، عرضه و فروش و بازاریابی فرش دستباف تأثیرگذار است. ۲۹سال است که نمایشگاه فرش دستباف به‌عنوان بزرگ‌ترین نمایشگاه در جهان هم به‌لحاظ وسعت هم به‌لحاظ تعدد برگزار می‌شود اما امسال زمان برگزاری نمایشگاه از یک‌هفته به سه‌روز کاهش یافته و به هشت شهریور‌ماه تغییر کرده. به‌گزارش ندا خسروشاهی (ایسنا)؛ مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف درباره اختصاص مشوق به صادرکنندگان فرش نیز گفت: صادرکنندگان فرش مشوقی ندارند و مصوبه تعهد ارزی به ضرر صادرکنندگان فرش بوده. در دو دولت قبل به هر فرشی که صادر می‌شد پنج‌درصد جایزه صادراتی تعلق می‌گرفت اما امروز آن جایزه صادراتی نه‌تنها وجود ندارد بلکه گفته شده ارز حاصل از صادرات به حساب بانک مرکزی برگردانده شود. وی افزود: مصوبه تعهد ارزی حداقل ۳۰درصد روی قیمت است. ارز نیمایی با ارز آزاد بالای ۳۰درصد اختلاف قیمت دارد پس توجیه‌پذیر نیست کالایی که یک‌دلار هم برایش هزینه و سرمایه‌گذاری نشده و در واردات مواد‌اولیه به آن ارز نیمایی اختصاص نیافته است، پول صادرات آن به ارز نیمایی برگردانده شود. مینا خلیل‌زاده نیز در گزارشی در ایسنا به‌بهانه «روز ملی فرش» طیِ گفت‌وگویی با عبدالله احراری؛ مدرس و محقق فرش ایرانی، به اهمیت این‌محصول پرداخت. احراری در‌این‌باره گفت: تبلیغ و ترویج یکی از مسائلی است که فرش دستباف را به جامعه داخلی و خارجی معرفی می‌کند؛ بنابراین این‌موضوع باید از‌طریق رسانه‌های پرمخاطب صورت گیرد تا معرفی کالا بهتر محقق شود. وی درباره جایگزین‌شدن فرش ماشینی با فرش‌های دستباف ایرانی، گفت: متأسفانه علاوه‌بر فرش ماشینی، ده‌ها کف‌پوش و حجم قابل‌توجه فرش افغانستانی، پاکستانی و دیگر کشورها هم مطرح است که از مرزهای شرقی وارد بازار داخلی می‌شود و سهم قابل‌توجه از بازار را به خود نیز اختصاص می‌دهد و به مشکلات ما افزوده است. وی اضافه کرد: مهم‌ترین چالش عدم‌توجه به فرش دستباف، قیمت و تورمی‌ست که در جامعه وجود دارد و فرش دستباف ایرانی نیز از آن بی‌نصیب نمانده است. طی سال‌ها ما شاهد افزایش قیمت مواد‌اولیه و دستمزدها بوده‌ایم و طبیعتاً قیمت تمامی فرش‌های دستباف این‌گونه نیست و بسیاری از نمونه‌های فرش دستباف قم، تبریز، اصفهان و ... به یک درجه از قیمت رسیده‌اند که خرید آن‌ها برای قشر متوسط نیز سخت است. این مدرس و محقق فرش ایرانی تصریح کرد: در کنار مسائل افزایش قیمت، متولیانی وجود دارند که برای این‌کار ساخته نشده‌اند و وزارت صنعت، معدن و تجارت هیچ‌گونه توجهی به فرش دستباف در ابعاد تبلیغات و بازاریابی ندارد. بسیاری از مردم تصور می‌کنند که تمام گونه‌های فرش دستباف قیمت بالایی دارند؛ در‌صورتی‌که این‌گونه نیست و بسیاری از نمونه‌های فرش دستباف ما قیمت چندان بالایی نسبت به فرش ماشینی ندارند. وی با‌بیان‌اینکه حتی فرش دستباف دست‌دوم و کارکرده به‌مراتب از‌لحاظ سلامت روحی و جسمی برای مصرف‌کنندگان ارزشمندتر است، عنوان کرد: باید د‌رزمینه فرش دستباف اطلاع‌رسانی، تبلیغ، ترویج و حمایت صورت گیرد تا خدمات فنی و مشاوره‌ای به تولیدکنندگان ارائه شود اما متأسفانه متولیان فرش هیچ‌‌کدام از این خدمات را انجام نمی‌دهند. احراری ادامه داد: وزارت صنعت، معدن و تجارت درگیر ده‌ها مشکل کلان است که تحت فشار افکار عمومی قرار گرفته و ابتدا باید آن‌ها را مرتفع کند و این‌مسائل باعث شد تا زمانی برای رفع مشکلات فرش نیز وجود نداشته باشد. در‌واقع فرش ما دست متولی‌ای است که شرایط خاص این‌کار را ندارد؛ حتی در مکالمات افراد از فرش دستباف که یک هنر است به‌عنوان صنعت فرش یاد می‌کنند و تا‌این‌حد به فرش دستباف نا‌آشنا و بیگانه هستند. وی خاطرنشان کرد: مجموعه این‌عوامل مانند تورم، عدم‌اطلاع‌رسانی به مردم از مزایای فرش دستباف و حتی توهمی که نسبت به قیمت هست باعث شده کف‌پوش‌های دیگر هم در بازار داخلی و خارجی جای ما را بگیرند. این محقق فرش ایرانی درباره روش‌های مورد‌توجه قرار‌گرفتن فرش اصیل و بومی، بیان کرد: به‌طور‌کلی اگر این‌مسئله برای دولت و متولیان فرش مهم باشد رفع این مشکلات و توجه به فرش‌های اصیل و بومی سخت نیست. تبلیغ و ترویج یکی از مسائلی است که فرش دستباف را به جامعه داخلی و خارجی معرفی می‌کند؛ بنابراین این‌موضوع باید از‌طریق رسانه‌های پرمخاطب صورت گیرد تا معرفی کالا بهتر محقق شود. وی ادامه داد: مورد دیگری که می‌توان در‌این‌زمینه ذکر کرد این است که به سازوکار و زیرساخت‌های مورد‌نیاز فرش توجه شود. درنتیجه اگر موضوع خرید تقسیطی بلند‌مدت فرش مطرح شود و تسهیلات از‌طریق سیستم بانکی به‌راحتی در‌اختیار مصرف‌کننده قرار گیرد قطعاً می‌تواند مثمر‌ثمر باشد. همچنین سیستم دولت نسبت به مقوله فرش، صنایع‌دستی و سوغات توجه بیشتری داشته باشد و جلسات دولت با سفارتخانه‌های سراسر کشور و رایزنان اقتصادی نگاه متفاوتی است که قطعاً فرش دستباف جای خود را باز می‌کند. احراری اظهار کرد: افرادی در سه الی چهار دهه در حوزه فرش ماشینی از امکانات ملی استفاده کردند که البته حق هم داشتند اما تطبیق میان فرش دستباف و ماشینی زیاد است و باید بررسی شود چرا سایر صنایع در حق مصرف‌کنندگان ایرانی اجحاف کردند تا منفعت بیشتری داشته باشند. وی عنوان کرد: زمانی‌که بحث فرش دستباف به‌میان می‌آید متوجه می‌شویم که هیچ بازخوردی با واردات بی‌رویه و قاچاق سایر کشورها به داخل کشور انجام نمی‌شود. بنابراین بسته حمایت و نگاه همه‌جانبه می‌طلبد تا مجدد فرش دستباف احیا شود. وی با‌اشاره‌به‌اینکه تولیدکنندگان باید از حالت سنتی خارج شوند و نگاه و تولید خود را با نیازهای امروز بازار وفق دهند، افزود: این‌نکته نیز وجود دارد که سلایق و ذائقه‌ها متفاوت شده و ما باید سلایق و ذائقه‌های مصرف‌کننده نسل جدید را دریابیم و در تولیدات خود به‌کار گیریم و مورد‌استفاده قرار دهیم و این‌امر نیازمند این‌است‌که بخشی را متولیان و بخش دیگر را دست‌اندرکاران فرش انجام دهند که متأسفانه از‌این‌نظر هم کم‌کاری‌هایی صورت پذیرفته است. این مدرس و محقق فرش ایرانی گفت: بسیاری از تولیدکنندگان ما از کانال‌های تبلیغی و ترویجی استفاده نمی‌کنند و در بسیاری‌از‌مواقع کمبودها و محدودیت‌هایی وجود دارد که می‌تواند کسب‌وکارهای مختلف مانند فرش و صنایع‌دستی را تحت‌‌تأثیر قرار دهند. وی افزود: آنچه ما تا‌به‌حال از دولت‌ها شاهد بودیم این‌است‌که بیشتر آمارسازی مورد‌توجه آن‌ها بوده و در‌این‌زمینه بودجه‌ای تخصیص داده نشده تا کمکی برای فرش باشد. همچنین برگزاری جشنواره‌ها و همایش‌ها به‌گونه‌ای نیست که چالش‌ها را مرتفع کند و تنها افراد خاصی از این برنامه‌ها استقبال می‌کنند. احراری بیان کرد: برای رفع چالش‌های فرش دستباف باید یک سازمان مستقل و چابک وجود داشته باشد تا جدای از وزارت صمت زیر‌نظر مستقیم رئیس‌جمهوری قرار گیرد. صادرات فرش ما در دهه ۷۰ از دومیلیارد‌دلار به پنج‌میلیون‌دلار رسید و فاجعه است. این مدرس اضافه کرد: فرش یک کالای صادراتی است و بدون نگاه صادراتی زندگی دومیلیون‌نفر بافنده نمی‌چرخد و باید زندگی آن‌ها تأمین شود؛ در‌غیر‌این‌صورت در چند‌سال‌آینده تعداد آن‌ها بسیار محدود می‌شود و فرار را بر قرار ترجیح خواهند داد و به کارهای جانبی در حاشیه شهر روی خواهند آورد و چالش‌های آن‌ها نیز بیشتر می‌شود.