لزوم پیگیری نقش پیشگیرانه قوانین ساختوساز در صیانت از حقوق شهروندی، توسط متولیان شهر؛
پیاده‌راه یا کارگاه ساختمانی؟!
وحید حاج‌سعیدی
روز جمعه است. شهر غرق در آرامش و سکوت روز تعطیل است. هوا هنوز کامل روشن نشده است و عقربه‌های ساعت چند گام تا شش صبح فاصله دارند که لودرها به جان مدرسه قدیمی شهر می‌افتند و کلاس‌ها، دفتر مدیر، سکوی صبحگاه و خاطرات و هیاهوهای به‌جامانده از سال‌های قبل را باهم ویران می‌سازند؛ و این به معنای شروع یک عملیات ساختوساز در مرکز شهر است که همسایه‌ها باید تا ماه‌ها یا سال‌ها مصائب بلندمرتبه‌سازی را تحمل کنند! امروزه ساختوساز، تخریب بناهای قدیمی و چند مرتبه سازی، مرمت یا نماکاری ساختمان‌های قدیمی در اکثر محلات شهر دیده می‌شود و کمتر کوچه و خیابانی را شاهد هستیم که از دست حفاری و کنده‌کاری، سروصدای دستگاه‌ها و کارگران و گردوغبار ساختمان‌سازی مصون باشد. هرچند با راکد شدن بازار مسکن انتظار می‌رفت تا حدی از روند رو به رشد ساختوساز کاسته شود ولی این‌گونه نشد و بلندمرتبه‌سازی و مرمت بناها، تغییر نمای ساختمان‌ها و ویلا سازی (شخصی‌سازی) کماکان رونق دارد. باوجوداینکه ساختوساز در شهر هیچ منع قانونی ندارد و هر کس می‌تواند باتوجه‌به بودجه و سلیقه خود اقدام به ساخت یا مرمت بنای شخصی کند، ولی ظاهراً درطول این سال‌ها قاعده چهاردیواری اختیاری دچار تغییراتی شده است و تا چند صد متر آن‌سوتر نیز تعمیم پیدا کرده است! چراکه می‌بینیم گاهی‌اوقات ابزارآلات و ادوات ساختوساز، مصالح و نخاله‌های ساختمانی سازه‌های درحال‌ساخت، در کوچه، خیابان و جلوی منازل سایر ساکنین دپو می‌شوند که بالطبع مزاحمت‌هایی را ساکنین سایر مجتمع‌ها و مشتریان مغازه‌های اطراف به‌وجود می‌آورد.
ایجاد کارگاه ساختمانی در کوچه و خیابان
بدون شک ساخت یا تعمیر یک ساختمان قواعد خاصی دارد و هیچ‌کس اجازه ندارد خارج از قواعد تعریف‌شده بخش یا قسمتی از کوچه و خیابان را به کارگاه ساختمانی شخصی تبدیل کند و برای همسایگان، عابران پیاده و وسایل نقلیه مزاحمت ایجاد کند. هیچ فردی حق استفاده خصوصی و تعرض به معابر شهر (مگر در موارد استثناء ازجمله احداث ساختمان) را ندارد. طبق ضوابط شهرسازی مناطق: • ساختمان‌سازان در یک بازه زمانی محدود اجازه تصرف تنها یک‌سوم از پیاده راه با پیش‌بینی تمهیدات و اجرای ضوابط ایمنی را دارند. • پیمانکار بعد از تکمیل سقف اول، به‌سرعت باید مصالح ساختمانی را از پیاده راه جمع‌آوری نموده و همچنین بعد از اتمام نمای ساختمان نیز باید داربست‌ها به‌سرعت باید جمع‌آوری شوند. • حصار کارگاهی براساس قانون می‌تواند تا حداکثر ۵۰ درصد یا یک‌دوم عرض پیاده راه را اشغال کند و در مواردی که عرض پیاده راه کمتر از یک متر باشد، حصار کارگاهی به عرض تمام پیاده راه خواهد بود. همچنین دپوی مصالح حداکثر می‌تواند تا ۵۰ درصد پیاده راه را اشغال کند. • ساختوساز نباید آلودگی صوتی و مزاحمت آزاردهنده را برای همسایگان به ایجاد کند. حتی محدودیت تردد نیز نباید دلیلی برای ایجاد مزاحمت برای افراد نزدیک به ساختمان باشد. • تردد ماشین‌های سنگین و تخلیه مصالح در روزهای معمول باید بین ساعات 6 تا 12 و روزهای تعطیل بین 22 تا 6 صبح انجام شود. • آلودگی صوتی از ساعت 7 تا 10 شب و تا حد 55 دسی‌بل است. از 10 شب تا هفت صبح استاندارد صدا تا 45 دسی‌بل است. • ساخت‌وسازهایی بیش از ارتفاع معمول که باعث می‌شود استفاده از نور، مواهب طبیعی و مناظر برای همسایگان کمتر شود و حقوق آن‌ها را دراین‌زمینه ضایع می‌کند، ممنوع است. پس قوانین حقوق همسایه در ساختوساز، در ارتفاع سازه هم مؤثر است. • معابر، فضاهای عمومی و پیاده‌روها حتی به‌صورت موقت نیز نباید به بهانه تخلیه مصالح، تجهیزات و ابزار مسدود شوند. درصورتی‌که نیاز به این کار بود باید بازه زمانی آن مشخص و اطلاع‌رسانی شده و مجوزهای لازم از مراجع ذی‌ربط نیز اخذ شود. • هر‌گونه بیرون‌زدگی تجهیزات، حفر زمین بدون حفاظ و … ممنوع است و درصورتی‌که نیاز به حفر بود باید چراغ‌های چشمک‌زن و حفاظ‌های مناسب نصب شود. • در محل حفاری در مسیر معابر، باید پل موقت و مناسبی برای عبور عابر پیاده ایجاد شود که عرض آن حداقل 5/1 متر باشد. • در صورت نیاز به محدود یا مسدودکردن مسیر عمومی، باید مسیر موقتی را برای عابران و خودروها از قبل ایجاد کرد که مورد تأیید مراجع مربوطه هم باشند تا حقوق همسایه در ساختوساز رعایت شود. همان‌گونه که ملاحظه نمودید باوجوداینکه قانون‌گذار مواردی را برای کاهش مشکلات ناشی از ساختوساز تعبیه کرده است، کماکان شاهد نقض قانون دراین‌خصوص هستیم. عدم رعایت موارد ایمنی نظیر پوشاندن روی چاه‌های حفرشده، رهاسازی میلگرد و سایر ادوات بنایی در پیاده‌رو و خیابان، عدم نرده‌کشی یا ساخت راهرو سرپوشیده موقت به‌منظور جلوگیری از پرتاب وسایل یا نخاله‌های ساختمانی بر سر عابران و خودروهای عبوری، استفاده از روش‌های سنتی و طولانی شدن فرآیند تخریب ساختمان‌های قدیمی، گودبرداری‌های غیراصولی که در مواردی منجر به ایجاد ترک در دیوار خانه‌های مجاور و در برخی مواقعی منتهی به ریزش دیوارها یا حتی کل ساختمان می‌گردد، تخلیه مصالح ساختمانی در مقابل ساختمان‌ها و ایجاد سد معبر، دپوی طولانی‌مدت نخاله‌های ساختمانی در مقابل ساختمان‌ها که با وزش باد، غباری زیادی به هوا بلند می‌شود، اطاله ساختوساز به دلایل حقوقی، ساختمانی، اقتصادی و …، عدم استقرار کارگاه مناسب ساختمانی در مکان پروژه در دست‌ساخت، اجرای پروژه در چند نوبت کاری و درطول شبانه‌روز، تعطیل نشدن پروژه‌ها در ایام تعطیل، ساخت بتن در خیابان و کوچه، بی‌توجهی و نبود نظارت کافی بر مدت‌زمان ساخت و مسائلی از این قبیل، تنها بخشی از گرفتاری‌ها و مزاحمت‌های روزمره ساختوساز در شهرها است که به‌نوعی باعث نقض حقوق شهروندان به‌خصوص همسایه‌ها می‌شوند و موجبات خسران مادی و روحی و روانی شهروندان را فراهم می‌سازند.
خدا بزرگه…
یواش‌یواش درست می‌کنیم!
در اکثر شهرها به‌ویژه شهرهای کوچک ساختمان‌های نیمه‌کاره‌ای وجود دارند که قدمت برخی از آن‌ها بعضاً به چند دهه می‌رسد و مالکان این سازه‌ها نیز هیچ‌گونه اقدامی درجهت حصارکشی و جلوگیری از ورود افراد متفرقه به این سازه‌ها انجام نداده‌اند. این سازه‌های نیمه‌کاره علاوه‌بر هم زدن مبلمان شهری و ایجاد آلودگی بصری، به محلی برای تجمع معتادان، ولگردان و حتی سارقین شده و در مواردی نیز به محلی برای دفع زباله‌های خانگی و زادوولد جوندگان و حشرات موذی تبدیل می‌شوند! درصورتی‌که براساس قانون فرد باید قبل از اقدام به ساخت یا مرمت ساختمان نسبت به برآورد هزینه اقدام کند و درصورتی‌که توان مالی فرد اجازه نمی‌دهد، نباید وارد فاز ساختوساز شود و یا اگر به دلایلی در نیمه‌راه از ادامه کار منصرف شد موظف است نسبت به بستن ورودی ساختمان نیمه‌کاره یا دیوارکشی و فنس‌کشی، مانع از ایجاد گرفتاری و خطرات پیش‌بینی‌نشده برای ساکنین محل یا عابران پیاده شود. اما متأسفانه می‌بینیم درحال‌حاضر به‌دلیل ضعف در اجرای قانون افراد بدون در نظر گرفتن زمان‌بندی مشخص و اعتبار سنجی اقدام به ساختوساز می‌کنند و به‌هیچ‌عنوان نگران اطاله ساخت پروژه و یا نیمه‌کاره رها کردن آن نیستند.
پلیس ساختمان
البته پرسنل شهرداری در قبال این قانون‌شکنی‌ها سکوت اختیار نمی‌کنند و اقداماتی دراین‌خصوص صورت گرفته است. بی‌شک یکی از خدمات شهری شهرداری که زیرمجموعه‌های آن‌که با پلیس ساختمان رابطه تنگاتنگی دارد سامانه شکایات مردمی از شهرداری یا سامانه معروف به ۱۳۷ است. این سامانه نسبت به ثبت شکایات و رسیدگی فوری به درخواست‌های مردمی اقدام کرده و هیچ تماسی را بی‌پاسخ نمی‌گذارد؛ زیرا فرآیند کار در این مرکز به‌گونه‌ای است که هیچ تماسی از چرخه بدون پاسخ خارج نمی‌شود؛ بنابراین مردم می‌توانند در صورت مشاهده تخلفات عدیده و عدم توجه پیمانکار به رعایت اصول اولیه ساختوساز با این شماره تماس گرفته و طرح موضوع کنند.
سخن پایانی
هرچند رعایت مقررات نظیر زمان‌بندی و جلوگیری از اطاله ساختوساز، حصار کشی استاندارد، احداث راهرو سرپوشیده موقت، تعطیلی کار بعد از ساعت ۱۷ عصر، جلوگیری از انجام عملیات ساختمانی در ساعات پایانی شب یا اوایل صبح، جلوگیری از ساخت کارگاه عمرانی در پیاده‌رو و … می‌تواند در جلب رضایت ساکنان، تأثیر داشته باشد ولی آنچه مسلم است ساختوساز بدون سروصدا و ایجاد گردوغبار امکان ندارد. فلذا شایسته است مالکان یا پیمانکاران ساختمانی نیز در حد توان همسایگان و ساکنان محل را دریابند و شرایط را به‌گونه‌ای پیش ببرند تا نارضایتی و ایجاد مزاحمت به حداقل برسد. در ضمن نصب یک بنر و عذرخواهی از ساکنان به‌دلیل مشکلات ناشی از کار یا حتی تهیه یک هدیه برای ساکنان، در پایان کار می‌تواند تحمل بخشی از مشکلات به‌وجود آمده را آسان‌تر سازد.