معرفی جاذبه‌های گردشگری خراسان‌جنوبی در سریال تلویزیونی «تجدیدنظر»
فهیمه کدخدا
یکی از جدیدترین تولیدات صداوسیمای خراسان‌جنوبی، مجموعه‌ای نمایشی باعنوان «تجدیدنظر» است که با رویکردی هویت‌محورانه در قالب قصه‌ای هیجان‌انگیز، تصویرگر بخشی از آداب‌ورسوم و زیبایی‌های این‌خطه از کشورمان و نشان‌دهنده ظرفیت‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی خراسان‌جنوبی است. عوامل آن عبارت‌اند از تهیه‌کننده: امید واحدی‌فر/ کارگردان: مرتضی معتمدی راد/ سرپرست نویسندگان: محسن حسین‌زاده/ نویسندگان: محسن حسین‌زاده، امید شرکت، امیرحسین شرکت، سید محمدحسین خراشادی‌زاده و سید فرید فرساد (گروه نون)/ بازنویسی: سید فرید فرساد/ بازیگران: محمد فیلی، بهار نوحیان، سید فرید فرساد، احمد حسینی مقدم، عباسعلی نورایی، محسن اصم، مهدی خالصی، حمیدرضا اطمینانی، حمیده رضایی، ساره مزروعی، سیده سارا موسوی، مصطفی اسدالهی و سودابه عیدی/ دستیار اول کارگردان و برنامه‌ریز: شیرین امیر افشاری/ مدیران تولید: فرامرز مهدوی و زهرا کیانی/ فیلم‌بردار: محمدرضا مهربان/ صدابردار: امیر زارعی/ طراح گریم: ثمین شهریاری‌زاده/ طراح صحنه و لباس، محمدامین کلانتری/ منشی صحنه: حانیه غلامی/ عکاس و تصویربردار پشت‌صحنه: یگانه عباسی/ مدیر تدارکات: سید حمزه عمیدیان/ تدوین، صداگذاری و اصلاح رنگ: مرتضی معتمدی راد/ موسیقی متن و تیتراژ پایان: احمدرضا شهدادی. این سریال با نگاه ویژه به مناطق روستایی و توجه به فرهنگ بومی محلی، ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها در روستاها و مهم‌تر از همه؛ شناسایی ظرفیت‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی استان تولید شده است. ازاین‌رو بخش‌هایی از مراحل فیلم‌برداری آن در روستای کریمو (شهرستان سرایان) ضبط شده است. بیشتر لوکیشن‌ها در شهرستان سرایان، فردوس و روستاهای کریمو و سه‌قلعه است.
امید واحدی‌فر که تهیه‌کنندگی مجموعه نمایشی «تجدیدنظر» را برعهده داشته، بیشترین فعالیتش مربوط به حوزه تهیه‌کنندگی و کارگردانی‌ست. سابقه حضور واحدی‌فر به صداوسیمای خراسان‌جنوبی به سال ۱۳۸۷ بازمی‌گردد. البته علاقه‌مندان به قالب پویانمایی با نام واحدی‌فر آشنا هستند زیرا او علاوه‌بر ساخت فیلم و سریال، تهیه‌کنندگی پویانمایی‌های بسیاری را نیز تاکنون برعهده داشته که «سربازان کوچک»، «مترسک»، «کفش خونین»، «سامان و مامان»، «گلوله‌های کاغذی» و «دعوت» ازآن‌جمله‌اند. درمجموع واحدی‌فر ازجمله برنامه‌سازان فعالی‌ست که همواره با آثارش در جشنواره‌های مختلف شرکت یافته و در ارزیابی‌های سیمای استان‌ها امتیازهای خوبی به‌دست آورده. پویانمایی «مترسک» و برنامه‌هایی همچون «سحر»، «شب‌های زعفرونی»، «ناردونه»، «صبحانه»، «بصیرت عاشورایی»، «شکست دلتا» و بسیاری از برنامه‌های مناسبتی ازجمله این‌موارد است. واحدی‌فر درباره «تجدیدنظر» و موضوع آن گفت: موضوع این سریال مربوط به معرفی معدن بنتونیت، سنگ عقیق و همچنین معرفی جاذبه‌های گردشگری استان است. به‌نظرم بهترین‌راه معرفی جاذبه‌های گردشگری ازطریق همین کارهای نمایشی‌ست که می‌تواند به جذب گردشگر کمک کند. این سریال که در ۱۰ قسمت ۴۵دقیقه‌ای تولید شده، قصه دو برادر به‌نام‌های هادی و هاشم است که سال‌ها به‌خاطر اختلافات، با هم درارتباط نبوده‌اند. هادی برادر کوچک هاشم پس‌ازسال‌ها برای کارشناسی یک پرونده قضایی به روستا می‌آید و نگران روبه‌روشدن با برادر خود است و نرگس راهنمای توری‌ست که با ورود به روستا اتفاقاتی را در روستا برای اهالی رقم می‌زند. از او درباره مدت‌زمان ساخت این سریال و گروه همراهش پرسیدیم که پاسخ داد: درمجموع این اثر ۱۶ماه طول کشید و بیش از ۶۰نفر در آن همکاری کرده‌اند. در تولید مجموعه‌های نمایشی آن‌هم در شبکه‌های استانی برنامه‌سازان با مشکلاتی روبه‌رو هستند که یکی‌ازآن‌ها هماهنگی‌های مربوطه دراسرع‌وقت است که واحدی‌فر و سایر تهیه‌کننده‌های مرکز خراسان‌جنوبی گویا ازاین‌گونه مشکلات به‌واسطه همراهی خوب مدیرکل صداوسیمای استان و مدیران استانی درامان‌اند. او دراین‌باره گفت: علاوه‌بر همراهی مدیرکل مرکز و سایر مدیران استانی، همراهی مردم خوب کریمو هم که سه‌ماه کنارشان بودیم، بسیارخوب و مثال‌زدنی بود و خاطره خوب و خوشی را برای ما رقم زد. البته از مشکلات مربوط به بودجه نمی‌توان چشم‌پوشی کرد زیرا تخصیص بودجه خوب برای کارهای نمایشی و اعتماد به هنرمندان استانی همواره عامل مهمی در تولید و به‌تصویرکشیدن آثار بزرگ‌تر و بهتری از هنرمندان استانی‌ست. هرچندکه واحدی‌فر همانند بسیاری‌دیگر از برنامه‌سازان استانی براین‌باوراست‌که چه بسیارند برنامه‌هایی که در استان‌ها با هزینه کم تولید می‌شوند و به‌مراتب از برخی تولیدات در شبکه‌های سراسری، بهتر هستند. او دراین‌خصوص افزود: در حوزه ساخت فیلم، سریال و سینمایی، هنرمندان زیادی را در رشته‌های مختلف در استان داریم که اگر از آنان حمایت نکنیم مثل بسیاری‌دیگر از افراد به تهران خواهند رفت و به مشکل خواهیم خورد. این هنرمند خراسانی درحمایت‌از برنامه‌سازان استانی درخواست دیگری هم مبنی‌بر امکان حضور بیشتر تولیدات شبکه‌های استانی به‌ویژه تله‌فیلم‌ها، سریال‌های تولیدی و بسیاری‌دیگر ازاین‌گونه موارد را در قاب شبکه‌های سراسری مطرح کرد. البته واحدی‌فر پیشنهادی هم برای جذب مخاطب امروز با هزینه کم‌تر داشت و گفت: به‌نظرم کارهای طنز و رئالیتی‌شوهایی که می‌شود با هزینه کم ساخت، نقش مهمی در جذب و رضایت مخاطب دارند. در ادامه گفت‌وگو، سؤالی درباره یکی از دغدغه‌های برخی از مخاطبان پر‌و‌پا‌قرص تلویزیون درباره جلوگیری از موضوعات تکراری و نخ‌نما در برنامه کردیم که جوابش را در قالب پیشنهادی مطرح کرد و گفت: باید از نخبگان استان دعوت شود راجع به موضوعات اولویت‌دار، اتاق فکرهایی تشکیل شود و براساس‌آن، موضوعات برنامه‌های مختلف تلویزیون به‌ویژه در حوزه فیلم و سریال که مخاطبان بسیاری دارند، انتخاب شود.
مرتضی معتمدی‌راد که کارگردانی مجموعه نمایشی «تجدیدنظر» را برعهده دارد، متولد سال ۱۳۶۵ در بیرجند و دانش‌آموخته انجمن سینمای جوان ایران است. معتمدی‌راد در سال ۱۳۹۳ نخستین فیلم بلندش به‌نام «رؤیای تلخ» تولید و در سینمای خانگی پخش کرد. درادامه، بیش از ۱۰۰ آیتم نمایشی کوتاه طنز برای شبکه نسیم و فیلم‌هایی تلویزیونی همچون فیلم «روز چهل‌ویکم» و سریال کمدی «فاز و نول» را کارگردانی و روانه آنتن کرد. برای جشنواره فیلم کوتاه ۱۰۰ثانیه هم دو اثر به‌نام‌های «زنبلوق» و «یکی مثل خودم» را تولید و ارسال کرد. او در سینمای خانگی فیلم‌های طنز «مأمور انتقال»، «دربار»، «پیک موتوری» و «گاوصندوق» در جایگاه کارگردان و تدوینگر نقش داشته است. در جشنواره مهر سینمای ایران در سال ۱۴۰۱ کارگردان برتر شناخته و برای فیلم «مأمور انتقال» از وی قدردانی شد. معتمدی‌راد درباره چگونگی شکل‌گیری و شروع‌به‌کار سریال «تجدیدنظر» گفت: در سال ۱۴۰۲ ازطرف واحدی‌فر، تهیه‌کننده سیمای مرکز، پیشنهاد کارگردانی سریال ۱۰قسمتی «تجدیدنظر» به من داده و با تأیید اولیه فیلم‌نامه آن، پیش‌تولید سریال در تابستان همان‌سال شروع شد. درواقع فکر اولیه مجموعه، درباره بخشش، مشارکت و همبستگی شکل گرفته و یک اثر نمایشی اجتماعی را رقم زده اما درپاسخ‌به‌اینکه «تجدیدنظر» چه جذابیت و ویژگی برجسته‌ای داشت که کارگردانی آن‌را برعهده گرفتید؟ گفت: احساس کردم داستانش جذاب است؛ به‌ویژه‌آنکه دراین‌سریال چند شخصیت و داستان به‌صورت موازی شکل گرفته بود و هرچه جلوتر می‌رفت، شخصیت‌ها بیشتر به هم گره خورده و اتفاقاتی در کار می‌دیدم که من را مجاب به قبول‌کردن کارگردانی این سریال کرد. او درباره ترکیب بازیگران «تجدیدنظر» هم اظهار کرد: درباره بازیگران این سریال تصمیم براین‌شد که ترکیبی از بازیگران مشهور تلویزیون، سینما و بازیگران بومی استان و شهرستان سرایان و فردوس درکنارهم نقش‌آفرینی کنند که از هنرمندان استانی که دراین‌سریال بازی کرده‌اند می‌توان به احمد حسینی‌مقدم، سید فرید فرساد و عباسعلی نورایی اشاره کرد. محمد فیلی و بهار نوحیان هم از بازیگران نامی کشور هستند که از آنان دعوت به همکاری کردیم. مصطفی اسداللهی، محسن اصم، مهدی خالصی، سیده سارا موسوی، حمیدرضا اطمینانی، حمیده رضایی، ساره مزروعی، سیده سارا موسوی و سودابه عیدی از دیگر هنرمندانی هستند که دراین‌مجموعه تلویزیونی به ایفای نقش پرداخته‌اند. نقطه طلایی و قوت «تجدیدنظر» موضوع محوری پرسش بعدی را شکل داد و معتمدی‌راد در پاسخ گفت: از نقاط قوت این سریال می‌توان از به‌کارگیری نیروهای جوان و توانمند استان نام برد. این اثر که همه عواملش بومی بوده‌اند، با تمام قدرت و باموفقیت توانست از همه موانع سخت تولید عبور کند که این خود نشانه توان بالای هنرمندان بومی استان‌هاست؛ هنرمندانی که باید به آن‌ها اعتماد کرد و کارهای بزرگی را در حوزه فیلم و سریال به آنان سپرد؛ جوانانی‌که با کم‌ترین امکانات هم نشان داده‌اند از توانایی بالایی برخوردارند. درواقع نقطه طلایی و قوت این سریال همان وجود جوانان بومی استان است. سخن که به ظرفیت‌های بومی استان‌ها رسید، از معتمدی‌راد نظرش را درباره سلیقه مخاطبان شبکه‌های استانی پرسیدم و اینکه اغلب دوست دارند از شبکه اختصاصی خودشان تماشاگر چه برنامه‌هایی باشند و چنین پاسخ داد: این‌جانب و گروه همراهم چون هم درزمینهٔ تولید آثار طنز و هم درام اجتماعی چندین اثر تولید کرده‌ایم، به‌خوبی با ذائقه مخاطب آشنایی داریم و به این‌امر پی برده‌ایم که آثار طنز مخاطبان بیشتری را جذب قاب جادویی تلویزیون و سینما می‌کند. چه‌بسا می‌توان مسائل و مشکلات اجتماعی را با زبان طنز به‌نمایش درآورد تا هم بار نمایشی اثر حفظ شود و هم بتوان لحظاتی شاد و مفرح را به مخاطبان هدیه داد.
این گفت‌وگو را با چند سؤال از علیرضا آینه‌دار؛ مدیرکل صداوسیمای خراسان‌جنوبی ادامه دادیم. سؤال نخست درباره مهم‌ترین شاخصه تحولی شبکه استانی خاوران براساس سند تحول رسانه ملی و زیست‌بوم منطقه بود که آینه‌دار گفت: مهم‌ترین شاخصه سند تحول در شبکه استانی خراسان‌جنوبی (صدا، سیما، خبر و فضای مجازی) حذف برنامه‌های خنثی، عدالت‌گستری و مطالبه‌گری‌ست. ضمن توجه ویژه به جهاد تبیین در تمام برنامه‌ها، پنج عنوان برنامه ویژه با موضوع جهاد تبیین در سیما و صدا تولید می‌شود که این‌برنامه‌ها در فضای مجازی نیز ضریب داده می‌شود. استودیوگریزی و همراهی با مردم از نکات دیگر در تولیدات سیما و صداست. درضمن در شبکه خاوران سعی شده تمام برنامه‌ها ذیل سند تحول تعریف شود. از مهم‌ترین آن‌ها نقش آوردگاهی و قرارگاهی این‌شبکه است که مثلاً در سیما بخش تلنگر در برنامه تلویزیونی «صبحانه» و در صدا، بخش نبض بامداد در برنامه «صبح شرقی» نقش مطالبه‌محور دارند و به‌جرئت می‌توان گفت: پرچم مطالبه‌گری به‌نیابت‌از مردم دراختیار رسانه ملی در خراسان‌جنوبی است. وی درباره مهم‌ترین شاخصه تحولی شبکه خاوران طبق زیست‌بوم منطقه گفت: طبق محور عدالت‌گستری و هویت‌محوری از سند تحول رسانه ملی، شاخص‌های چندگانه‌ای در سند زیست‌بوم استان طراحی شده که مهم‌ترین آن‌ها مبتنی‌بر تولید برنامه‌های بومی و محلی مانند مسابقه‌ها، جُنگ‌ها و معرفی توانمندی‌ها، مفاخر و نخبگان روستایی‌ست که به‌صورت میدانی در روستاها و شهرستان‌های استان تولید می‌شود. نام‌گذاری بسیاری از برنامه‌های شبکه با اسامی بومی و محلی از دیگر اقداماتی‌ست که موردتوجه مخاطبان نیز قرار گرفته است. استفاده از تنوع لهجه‌های استان در برنامه‌های مختلف نیز اقدامی مؤثر دراین‌زمینه بوده است. علاوه‌براین، توجه ویژه به پدران علم و فرهیختگان استان در قالب مستندهای رادیویی و تلویزیونی، توجه به آداب‌ورسوم بومی استان، تولید آثار در ساختارهای متنوع پیرامون شهدای شاخص استان و معرفی ظرفیت‌های گردشگری استان در قالب تولید برنامه از اماکن تاریخی، برنامه‌های روستا و ... در برنامه‌های سیما و صدا وجود دارد. سؤال بعدی درباره راهکاری برای رشد شبکه‌های استانی بود که آینه‌دار در پاسخ چند راهکار ارائه داد و گفت: پیشنهاد می‌شود برای رشد شبکه‌های استانی معاونان و مدیران هر استان هرچندوقت‌یک‌بار جلسه‌ای حضوری با مدیران و کارشناسان ستادی داشته باشند تا درخصوص ظرفیت‌های هر شبکه که قابل‌استفاده در شبکه‌های دیگر است، بحث و تبادل‌نظر شود. همچنین از ظرفیت گروه‌های خارج از مرکز بیشتر استفاده شود. تأکید و توجه بر مؤلفه‌های اصلی سند تحول به‌ویژه دو هدف اصلی عدالت‌گستری و هویت‌محوری می‌تواند بسیار راهگشا باشد. هرچند در سال‌های اخیر با ورود بیش‌ازحد واحدهای ستادی در جدول پخش رادیوهای استانی ابتکارعمل از شبکه‌های استانی گرفته شده است و متأسفانه این‌روند آسیب جدی به میزان مخاطب دراین‌شبکه‌ها زده است، لیکن توجه به مخاطب بومی و نیز عمل برمبنای بندهای سند تحول می‌تواند مؤثر باشد. در رادیو پیشنهاد می‌شود تعهد رادیوهای استانی باتوجه‌به ظرفیت واقعی‌شان بالا برده شود. به‌عنوان‌مثال رادیو خاوران به‌صورت ۲۴ساعته و بیش از ۱۱ساعت برنامه زنده در روز دارد، اما هنوز تعهد سالیانه ۳۵۰۰ساعت است، درحالی‌که رادیوهای مشابه خاوران بیش از ۴۵۰۰ساعت تعهد دارند و ما مجبوریم برخی برنامه‌های تولیدی را ثبت نکنیم تا دچار انحراف از تعهد نشویم. درضمن برای پیشرفت رادیوهای استانی بهتر است در ساختار و قالب، دست استان‌ها باز باشد و صدای استان‌ها تعهد تحمیل نکند تا هر استان باتوجه‌به سند زیست‌بوم و اقتضائات و شرایط حاکم بر استان برنامه‌سازی کند. ازطرفی برخی ساختارها نیز درحال‌حاضر در رادیو جوابگو نیست و بهتر است که حذف شوند. درمجموع این پیشنهادها را می‌توان به‌این‌صورت دسته‌بندی کرد: افزایش اختیارات مراکز برای تصمیم‌گیری به‌موقع و قاطع، استفاده از ظرفیت اجراهای مشترک استان‌هایی که با یکدیگر همسایه‌اند یا اشتراکات بیشتری دارند؛ ساده‌سازی، چابک‌سازی و بهینه‌سازی روند اقدامات مالی؛ و تولیدات مشترک نمایشی استان‌های هم‌جوار.