قلم و سخنی زرین

کتاب زرین سخن (جستارهایی درباره فرهنگ ایران، زبان پارسی و ادبیات تطبیقی) نوشته دکتر باقر قربانی زرین، نویسنده، پژوهشگر، عضو هیئت‌علمی و استادتمام دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی‌ست که سال 1396 برای نخستین‌بار توسط «انتشارات دکتر محمود افشار» با همکاری «نشر سخن» در 257‌صفحه منتشر شد. نویسنده دراین‌کتاب به جست‌وجو و کاوش در متون ادب فارسی و عرب پرداخته تا موارد مشترک این دو رشته و تأثیر دو ادبیات فارسی و عربی، نیز تأثیر نویسندگان متون هردو رشته را بر یکدیگر نشان دهد. این کتاب دربرگیرنده تعدادی از مقاله‌های نویسنده درباره موضوعات فوق است و برخی‌ازآن‌ها در مجله‌های معتبر ایران نیز به چاپ رسیده که آن‌ها را با افزوده‌ها و تغییراتی چند و تعدادی دیگر را برای نخستین‌بار دراین‌مجموعه گردآوری و چاپ کرده است. نویسنده درباره کتاب و محور پژوهش‌هایش در دیباچه آن نوشته است: «محور این جستارها، واکاوی درباره فرهنگ ایران و واژگان فارسی در متون عربی و پژوهش‌هایی در حوزه ادبیات تطبیقی (فارسی-عربی) است. بی‌تردید ادبیات فارسی و عربی بر یکدگر اثر گذارده و از هم تأثیر پذیرفته‌اند و برخی نمونه‌های آن در همین مجموعه موردبررسی قرار گرفته. هرچند دکتر طه‌حسین (ادیب مصری) در اظهارنظری برخاسته از تعصب نابجا برآن‌است‌که درزمینه تأثیر ادبیات فارسی بر عربی تقریباً چیزی نمی‌یابیم. این‌درحالی‌ست‌که بزرگ راوی شعر، لغت و ادب عرب، ابو عَمرو بن علاء بصری (درگذشته 154. ق) خویشتن را بهره‌مند از هوشمندی و خردمندی ایرانیان می‌دانست و شاعر، نویسنده و ادیب برجسته عرب، کلثوم بن عمرو عَتابی (درگذشته 220 ق.) شیفته آثار «عجم» بود و می‌گفت: آیا معانی (مفاهیم شعر و ادب) و بلاغت جز در آثار عجم یافت می‌شود؟ زبان از ما و معانی از ایشان است» (صص هفده-هجده دیباچه)؛ و درنهایت نتیجه‌گیری می‌کند که تأثیر دو ادبیات فارسی و عربی بر یکدگر دوسویه بوده که بخشی از جستارهای این‌مجموعه به‌این‌گونه مباحث پرداخته است. کتاب حاضر پس از دیباچه تشکیل شده از 13 مقاله از نویسنده با عناوین: 1. نوروز در متون عربی، 2. هزارسال بِزی!، 3. بررسی واژگان فارسی در اشعار ابوتمام طائی، 4. بررسی واژگان فارسی در سروده‌های ابن‌معتز شاعر و خلیفه عباسی، 5. پدر شعر فارسی و زبان عربی، 6. جایگاه حکیم ناصرِخسرو قبادیانی در آثار عربی و جهان عرب، 7. مثنوی: قالب شعر فارسی یا عربی؟، 8. «قلب» در زبان و ادبیات پارسی و تازی، 9. جایگاه حاتم طائی در ادبیات فارسی و فرهنگ‌عامه، 10. استاد ایرج افشار و فهرست مقالات ایران‌شناسی در زبان عربی، 11. کتاب‌های دستورزبان فارسی به عربی، 12. دستورزبان عربی به فارسی در شبه‌قاره هند، 13. جُحا (جحی، جوحی) در فرهنگ و ادبیات شرق و غرب و در پایان کتاب نیز «فهرست راهنما» گنجانده شده است. درمجموع کتاب مذکور به علاقه‌مندان و پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی و عربی به‌ویژه دانشجویان این‌رشته‌ها و حوزه ادبیات تطبیقی پیشنهاد می‌شود؛ زیرا با مباحثی نو و ارزشمند دراین‌زمینه آشنا می‌شوند و می‌توانند از این کتاب به‌عنوان منبع و مآخذی معتبر در تحقیقات و پژوهش‌هایشان استفاده نمایند.