یادداشتی درباره رمان دفترچه خاطرات سنگی

«آدم‌هایی‌که عشق از زندگی‌شان حذف می‌شود، اغلب به‌دروغ، ریا و دلسردی روی می‌آورند»؛ این جملات، بخشی از کتابی خواندنی از آثار «کارول شیلدز»؛ نویسنده کانادایی‌ست: «دفترچه خاطرات سنگی»؛ رمانی زنانه که درونیات زنی را با جزئیات به‌تصویر کشیده: «دیزی استون گودویل» (متولد 1905) نقش‌های کودک، همسر، بیوه و مادر را بازی می‌کند و سرانجام به پیری می‌رسد. «دیزی» که از ناتوانی‌اش در درک جایگاه خود در زندگی‌اش گیج شده، سعی می‌کند راهی بیابد تا داستانش را در درون یک رمان که خودش درباره محدودیت‌های زندگی‌نامه‌نویسی‌ست، بیان کند. زندگی او با حادثه‌ای زنده است و بااین‌وجود، همچنان احساس ناتوانی می‌کند. گوش می‌کند، مشاهده می‌کند و ازطریق قدرت تخیل، شاهد زندگی خود می‌شود: تولد، مرگ و روابط ازدست‌رفته نگران‌کننده‌ای که حالا سعی در یافتن خلأهای آن دارد. تلاش «دیزی» برای یافتن جایی برای خود در زندگی‌اش، الگویی از دهه‌های ناآرام دوران ماست. «کارول شیلدز»؛ آناتومیستی شوخ و دلسوز برای قلب انسان است. او به‌طور متمایزی، فضایی را در کتابش خلق می‌کند که در آن، مسائل خانه و خانوادگی، با مهم‌ترین مسائل حیات بشر برخورد می‌کند و حتی پیوند می‌خورد. او با کنایه و شوخ‌طبعی، رشته‌های مختلف «دفترچه خاطرات سنگی» را به‌هم می‌بافد تا غنی‌ترین و همچنین تلخ‌ترین رمان خود تابه‌امروز را خلق کند. خانواده «استون» از دیرباز در کار سنگ بوده‌اند؛ گویی سنگ، بخشی از هویت و نشانِ تبار آنان است. دراین‌رمان، برگ‌هایی از خاطرات زنی از این دودمان، ورق می‌خورد: از آن‌روز گرم در سال 1905 که در کنار میز آشپزخانه و بساط پودینگ‌پزی مادر بیمارش که آخرین نفس‌های زندگی‌اش را هنگام زادن او در مانیتوبای کانادا به او بخشید تا سفر با پدر به ایندیانا و تمامی سال‌هایی که به‌عنوان همسر، مادر و بعد، بیوه‌ای تنهامانده در مبارزه برای یافتن جایگاهش در زندگی گذشت، در‌این‌بازگوییِ روزنگار آمده است. «دفتر خاطرات سنگی» زندگینامه داستانیِ «دیزی گودویل» است؛ زنی معمولی شبیه تمام زن‌ها؛ که البته زندگی‌اش یک تفاوتی دارد: داستان زندگی او از آغاز به ازدست‌دادن گره‌خورده است. او مادرش را هنگام زایمان از دست‌ داده و جز عکسی از عروسی‌اش، تصویری از او ندارد. او داستان لحظات مرگ مادرش، اتفاقات آن‌روز، همسایه‌ای به‌نام خانم «فلت» که آن‌روز آنجا بوده و روابط میان پدرومادرش را با جزئیات توصیف می‌کند. از سفر پدر می‌گوید و سرزمینی بیگانه را به‌روشنی به‌تصویر می‌کشد. «دیزی» تلاش می‌کند ازطریق ازدواج و مادرشدن، به رضایت شخصی در زندگی‌اش دست پیدا کند؛ اما هرگز نمی‌تواند به‌درستی هدف خود را پیدا کند و درک درستی از چراییِ وجود خود ندارد. او همه این‌روزها و ساعات، تمام این دردها، رنج‌ها، ناآرامی‌ها و سرگشتگی‌ها را در دفترچه خاطراتی به رشته تحریر درمی‌آورد. رمان، یک روز‌نگار است؛ روزنگار زنی‌که نمی‌داند چرا زنده است و زندگی می‌کند. زنی‌که به هرچیزی چنگ می‌زند تا دلیلی برای زندگی پیدا کند. «کارول شیلدز» احساسات این زن و ذهنیاتش را بادقت و جزئیات به‌تصویر کشیده است. سرعت اتفاقات دراین‌رمان، کُند است؛ اما نویسنده خوانندگانش را به سفری تماشایی می‌برد. تمام حالات؛ از ایستادن و خم‌شدن تا نگاه‌ها را توصیف کرده و رمانش مانند یک فیلم سینماییِ زیبا، از جلوی چشمان خواننده می‌گذرد. «دفترچه خاطرات سنگی» موفق به دریافت جایزه «پولیتزر» (1995)، «جایزه ملی منتقدان آمریکا» و «جایزه داستان‌های انگلیسی‌زبان کانادا» شده. «شیلدز» متولد 1935 در «ایلینوی» است. عمده شهرتش را مدیون «دفترچه خاطرات سنگی» است. در کالج «هانوفر (ایندیانا)» تحصیل کرد و با بورسیه‌ یک‌ساله در انگلستان ادامه داد. بعدها در دانشگاه «اتاوا» در مقطع کارشناسی ارشد درس خواند. «شیلدز» در سال 1957 ازدواج کرد و باهم از آمریکا به کانادا مهاجرت کردند و صاحب پنج فرزند شدند و نهایتاً کارت شهروندی کانادا را دریافت کردند. او در دوران زندگی در کانادا، فعالیت‌های مختلفی انجام داد: به‌عنوان مدرس زبان انگلیسی در دانشگاه «اتاوا» مشغول بوده و در «بریتیش کلمبیا» نیز نویسندگی خلاق تدریس کرده است. از سال 1980 درپی استخدام همسرش در دانشگاه «مانیتوبا»، دراین‌شهر اقامت گزید و بیشتر آثارش را نیز درهمان‌دوران خلق کرد. از میان برجسته‌ترین آثار به‌جامانده از این نویسنده می‌توان به «مهمانی لری»، «مگرآنکه»، «جمهوری عشق» و «واقعه» اشاره کرد. او طی سال‌های فعالیتش برنده جوایز زیادی شده که از میان آن‌ها می‌توان به «چارلز تیلور»، «اورنج»، «آرتور آلیس» و البته نامزدی جایزه «بوکر» اشاره کرد. «کارول شیلدز» در 68‌سالگی براثر سرطان سینه درگذشت. این رمان که توانسته جایگاه خود را میان خوانندگان ایرانی باز کند، ازسوی انتشارات «روشنگران و مطالعات زنان» با ترجمه «مهری شرفی» (1386) منتشر شد. چنانچه این رمان 346‌صفحه‌ای را در دست بگیرید، به‌سادگی نمی‌توانید آن‌را زمین بگذارید. اگر می‌خواهید ساعاتی، از دنیای اطرافتان فاصله بگیرید و در دنیای ذهنیِ زنی دیگر قدم بزنید، «دفترچه خاطرات سنگی» گزینه مناسبی‌ست.