وقتی که آنگلا مرکل روسیه را ناامید کرد
تحریمهای سنگین یا وعدههای رنگین؟
روسیه که تحریمهای نسبتا گستردهی اتحادیه اروپا و آمریکا را تحمل میکند با موضع سخت اخیر آنگلا مرکل؛ صدر اعظم آلمان دریافت که امیدها برای لغو تدریجی محدودیتهای اقتصادی ضد روسی بیشتر در حال رنگ باختن است. به گزارش ایرنا، 28 کشور عضو اتحادیه اروپا از سال 2014 تاکنون هر شش ماه یکبار تحریمهای نسبتا سنگینی را علیه اقتصاد روسیه با اتهام «دست داشتن در ناآرامیهای اوکراین» تمدید میکنند و به تاکیدهای پیاپی مسکو نیز که این اقدامها را زیان دوسویه میخواند، توجهی ندارند. اما در تحولی جدید، اکنون آلمان اندکاندک جای انگلیس را در اتحادیه اروپا میگیرد که از مدافعان سرسخت ادامه و حتی تشدید تحریمها هست. رسانههای روسی به نقل از مرکل صدراعظم آلمان نوشتهاند که وی روز چهارشنبه با تغییر تحریمی مثبت دربارهی روسیه مخالفت و تاکید کرده اتفاقی رخ نداده است تا معیاری برای تصمیمگیری جدید باشد. از دیگر سو، در حالی که مسکو در جمع اعضای تاثیرگذار اتحادیه اروپا پس از رم بهترین روابط (هرچند سرد) را با برلین داشت، اما اظهارات اخیر فرانک والتر اشتاین مایر؛ وزیر خارجهی آلمان در شهر یکاترینبورگ روسیه نشان داد، اعضای کابینهی مرکل نیز مانند وی هر روز بیشتر موضع ضد روسی میگیرند. اشتاین مایر که نسبت به بسیاری از همتایان اروپایی خود موضعی نرمتر در برابر مسکو به ویژه دربارهی تحریمها داشت، در سفر اخیر به روسیه مواضعی متفاوت نشان داد که با توجه به دیدگاه اخیر مرکل نشان میدهد، افق پیش روی مسکو بهتر از گذشته نخواهد بود. وزیر خارجهی آلمان در دیدار با سرگئی لاوروف همتای روسی خود مواضعی سختتر از همیشه و حتی مانند واشنگتن و لندن علیه مسکو اتخاذ کرد. اشتاین مایر گفت با اینکه روابط آلمان و روسیه دچار بحران است، اما برلین میخواهد مذاکرات با مسکو ادامه یابد. وی با این تاکید بر اینکه بحران در روابط مسکو و برلین هنوز بر طرف نشده است، افزود: دو کشور نباید از یکدیگر روی برتابند، بلکه باید به گفتوگوهای دوجانبه ادامه دهند. وی افزود: آلمان و روسیه باید از سوءتفاهمها و اختلافها در مسائل امنیتی بپرهیزند، زیرا علت سردی روابط دو کشور حوادث پیرامون منطقهی کریمه و شرق اوکراین بوده است. اشتاین مایر که کشورش یکی از اعضای اردوگاه حامیان گروههای مسلح و تروریستی فعال در سوریه است، همچنین اقدامهای روسیه و عملیات نیروی هوافضای این کشور علیه تروریستها را مداخلهجویانه خواند و گفت: این رویکرد برای غرب نامنتظره بود. با توجه به مواضع سختتر شدهی آلمان، اکنون روسیه میتواند دریابد ساختار تحریمها علیه این کشور در آیندهی نزدیک دچار تزلزل نخواهد شد و بلکه احتمال میرود این محدودیتها که بخشهای انرژی، دفاعی و در مواردی مالی را دربرمیگیرد، اگر تحول راضیکنندهای از نظر غرب رخ ندهد، در تصمیمگیری ماه ژوئن سال آینده اتحادیه اروپا نیز سختتر شود. شرایط جدید در حالی شکل گرفته است که پیش از این نشانههای تدریجی مخالفت با تحریمهای ضد روسی در اروپا به ویژه با رای مجلس فرانسه برای لغو آن آشکار شده بود. همچنین با اظهار نظر چندی پیش اشتاین مایر برای تعیین فرمول اجرای همزمان توافق مینسک برای حل پروندهی اوکراین و کاهش تحریمها، مسکو به توقف این محدودیتها امیدوار شد، ولی آمریکا با آن مخالفت کرد و موضوع مسکوت ماند. روسیه با توجه به مواضع ژان کلود یونکر؛ رئیس کمیسیون اروپا که هزینهی اختلافها و تحریمهای متقابل روسیه و اروپا را برای هر دو طرف سنگین خوانده بود، امید داشت تحریمها حداقل سبک شود و دو طرف به یک فرمول راضیکننده برسند. اما در دیگر سوی معادله، دونالد توسک؛ رئیس شورای اروپا قرار دارد که همسو با آمریکا و بسیار سرسختانه اعلام کرده تا زمانی که توافقنامهی مینسک برای حل بحران اوکراین کامل اجرا نشود، تحریمها در مورد روسیه باقی میماند. هرچند مسکو نیز در واکنشهای متقابل دورهای، تحریم خرید محصولات کشاورزی و مواد غذایی از غرب را تمدید میکند، ولی نتوانسته تاثیری تعیینکننده یا حداقل اندک در طرف مقابل داشته باشد تا زمینهی لغو یا کاهش تحریمها را در چارچوب یک مذاکرات شکل دهد. کشورهای اروپایی در چارچوب اعمال این تحریمها سالانه بیش از 60میلیارد دلار از درآمد تجارت اقتصادی با روسیه را از دست میدهند و آلمان نیز با حدود 10میلیارد دلار در صدر فهرست زیاندیدگان قرار دارد، ولی باز هم بر تداوم این روند تاکید میکند. بر اساس اطلاعات رسانههای روسی، تحریمها همراه کاهش شدید بهای نفت در بازار جهانی، اقتصاد روسیه را در تنگنا قرارداده است و میزان زیانهای وارده از 200میلیارد دلار نیز فراتر میرود. روسها مجبور شدهاند برای مقابله با پیامدهای این وضعیت از ذخایر طلا و ارز خارجی و صندوق تثبیت مالی استفاده کنند که سبب شده است، موجودی آن از حدود 580میلیارد دلار سال 2014 به نزدیک 388میلیارد دلار کاهش یابد. سرگئی لاوروف؛ وزیر خارجهی روسیه نیز با نافرجام خواندن تحریمهای اقتصادی غرب علیه این کشور، گفته است: مسکو هیچ درخواستی را برای لغو تحریمهای ضد روسی به اتحادیه اروپا ارائه نمیکند و عاملان این اقدام باید خود بنبست ایجاد شده را باز کنند. سال 2014 پس از سقوط حکومت ویکتور یانوکوویچ و روی کار آمدن یک دولت متمایل به غرب در اوکراین و آغاز درگیری شبهنظامیان با نیروهای دولتی در شرق این کشور که روسیه متهم به حمایت از آنان شد، شبهجزیرهی کریمه به روسیه پیوست. جدایی کریمه بر اساس نتایج برگزاری یک همهپرسی در این شبهجزیره در کنارهی دریای سیاه، یکی از عوامل اصلی افزایش تنش در روابط روسیه با اکراین و غرب شده که وضع تحریمهای ضد روسی از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا و واکنش متقابل مسکو را در پی داشته است. این منطقهی 25هزار و 500 کیلومتری که اکنون دومیلیون و 413هزار نفر جمعیت شامل یکمیلیون و 450هزار روس، 576هزار اوکراینی و 245هزار تاتار است، سال 1954 توسط نیکیتا خروشچف؛ رئیسجمهور وقت شوروی سابق که زادگاهش اوکراین بود در قالب تغییرات نقشهای به این کشور هدیه شده بود. گفتنیست که تحریم یا سانکشن فعالیتی است که به وسیلهی یک یا چند بازیگر بینالمللی (مجری تحریم)، علیه یک یا چند کشور دیگر (هدف تحریم)، به منظور مجازات این کشورها، با اهداف محروم ساختن آنها از انجام برخی مبادلات یا وادار ساختن آنها به پذیرش هنجارهایی معین و مهم (از دید مجریان تحریم)، اعمال میشود. در اینجا منظور از «مجری تحریم» کشوری (یا گروهی بینالمللی) است که نویسندهی سناریوی تحریم باشد، هرچند ممکن است در اعمال محاصره بیش از یک کشور شرکت داشته باشد و منظور از «هدف» کشور یا کشورهایی است که هدف اصلی تحریم واقع میشوند.