تحریم‌های آمریکا فرصت پیمان‌های دوجانبه را فراهم کرد
رئیس مرکز تجارت جهانی ایران گفت:تحریم‌های آمریکا فرصتی برای فعال کردن سازمان اِکو و انعقاد پیمان‌های دوجانبه و چندجانبه ایران با کشورهای قدرتمند جهان است تا تجارت بدون دلار در دنیا، شکل گیرد. به‌گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، تجارت بدون دلار یکی از دغدغه‌های اصلی مبادلات جهانی به‌ویژه منطقه خاورمیانه محسوب می‌شود. همیشه کشورها به‌دنبال افزایش اعتبارات ارزی بوده و در این مسیر راه‌های متفاوتی مانند قدرتمند کردن بانکِ مادر را در دستور کار قرار داده اند. تجارت جهانی نوعی زورآزمایی پولی است که به زبان ساده تر هر کس تراول با ارزش‌تری داشته باشد، پیروز میدان است. در این صحنه گاهی ارزش‌های پولی بر محور طلا می‌چرخد و گاهی ریسک‌های نقدینگی و ثبات بازار پشتوانه اصلی پول ملی می‌شوند. کانال مبادلات کالا که در دنیای امروز با محوریت دلار تبادل می‌شود، به اهرم قدرتی برای آمریکایی‌ها مبدل گشته که بتوانند به راحتی هر کشوری را تحت فشار قرار دهند. برای بررسی آنکه آیا تجارت بدون دلار یک واقعیت است یا آرزو، گفتگویی داشته‌ایم با محمدرضا سبزعلیپور رئیس مرکز تجارت جهانی ایران که به شرح ذیل است.
آیا زمینه و بستر لازم برای حذف دلار در معاملات تجاری کشورمان وجود دارد؟
معتقدم هم اکنون زمینه حذف دلار در معاملات تجاری برای ایران وجود ندارد. هرچند این موضوع تصمیم برخی از مسئولان است، اما حرف زدن با عمل‌کردن بسیار متفاوت است. حذف دلار موضوع مهمی است که کشورهای قدرتمند بسیاری در دنیا از جمله روسیه مدت‌ها است، تصمیم بر اجرای آن دارند ولی در عمل هنوز موفق نبوده‌اند. برای حذف دلار از معاملات ؛در ابتدا، آن کشور باید دارنده پول قدرتمند، اقتصاد قوی و شرکای اقتصادی بسیار خوبی باشد تا بتواند در زمینه مبادلات اقتصادی بدون دلار به نتیجه مهمی دست یابد. صرف اینکه تنها با یک کشور مثلا ترکیه به توافق رسیده و در مبادلات خود لیر_ریال را جابه‌جا کنیم کافی نیست. باید گروهی مانند سازمان اکو، اما فعال تشکیل دهیم. از تاسیس اِکو که در ابتدا سنتو نام داشت 50 سال می‌گذرد. اگرچه این سازمان با محوریت ایران، پاکستان و ترکیه به راه افتاد و اکنون نزدیک به 10 الی 15 کشور دنیا از جمله همسایگان ما عضو آن هستند اما تاکنون هیچ فعالیت و اقدام مثمری نداشته ، به طوری که حتی بانک این سازمان با وجود راه اندازی و انتصاب مدیرعاملش هیچ فعالیت پولی و بانکی انجام نداده است. ایران نیز هنوز به‌عنوان یکی از کشورهای عضو این سازمان با دیگر اعضای این گروه موفق به انجام هیچ گونه مبادله بدون دلار نشده است. بنابراین ایران برای حذف دلار از معاملات تجاری، باید با گردهم آوردن گروهی هم چون اِکو، پول واحدی بین اعضاء در نظر بگیرد. یعنی همان کاری که اتحادیه اروپا انجام داده و لازمه تحقق این امر نیز مقبولیت این واحد پولی بین یکایک اعضاء و تمایل آنها برای معامله بدون دلار است. برای تحقق این تصمیم ایران باید با تمامی کشورهایی که درحال معامله تجاری با آنهاست به توافق برسد تا آنها هم‌گام با ایران به حذف دلار اهتمام ورزند. اما به‌نظر می رسد این موضوع در بسیاری از موارد مورد قبول کشورهای طرف معامله با ایران نباشد. روزبه‌روز با کاهش ارزش پول ملی و ضعف اقتصادمان بر ارزش دلار در جامعه افزوده می شود و وقتی موضوعی در جامعه با ارزش‌تر شود، امکان محو آن از صحنه اقتصادی به راحتی میسر نخواهد شد. به‌عبارتی وقتی ضعیف باشی دیگر نمی‌توانی با یک کشور قدرتمند دنیا که تمامی معاملات و محاسبات جهان با پول ملی آن انجام می‌شود، مقابله کنی. دلار سرگروه تمامی ارزهای شناخته شده جهان است. پوند نیز اگر چه ارز معتبر بوده و قدمت کشور آن یعنی انگلیس بیشتر از آمریکا است ولی بسیاری مایل به معامله با پوند نیستند.
هم اکنون با چند کشور جهان قادر به انعقاد پیمان‌های دو یا چندجانبه هستیم؟
باوجود تصمیم چندساله کشورمان مبنی بر عضویت در سازمان همکاری کشورهای آسیانه میانه (شانگهای) سردمداران این مجموعه بین المللی هنوز با درخواست ایران موافقت نکرده‌اند و ما همچنان به عنوان ناظر دربرنامه‌های این سازمان حضور داریم. ایجاد پیمان‌های دوجانبه و چندجانبه زمانی زمینه‌ساز حذف دلار از تجارت جهانی خواهد بود که بتوانیم با چندین کشور قدرتمند مثل ترکیه، روسیه و مناطقی که در هماهنگی با ما قرار دارند، توافقاتی را به امضاء برسانیم. هرچند اقتصاد یک رکن اساسی است اما یک سمت این موضوع آلوده به مسائل سیاسی است، بنابراین انعقاد چنین تفاهم‌نامه‌هایی به این زودی محقق نخواهد شد. این موضوع همانند تک‌نرخی‌شدن ارز است که باوجود صحبت‌های مکرر انجام شده از سوی مسئولان هنوز این اتفاق نیفتاده است. دولت روز به‌روز در حال گران کردن دلار بوده و بازار هم در این موضوع نسبت به دولت پیش‌قدم شده و بر قیمت‌های این ارز افزوده است. علاوه بر این باید با کشورهایی چون هند، کره و به‌ویژه آنهایی که درحال فروش نفت به آنها هستیم به انعقاد پیمان‌های دوجانبه بپردازیم و بعد از آن در همین راستا به تعیین یک واحد پولی مشخص و یا مبنا قرار دادن پول طرفین در معاملات تجاری اهتمام ورزیم. به عبارتی برای حذف کلی دلار یا باید تمامی معاملات خود را با انعقاد پیمان‌های چندجانبه به سمت حذف این ارز پیش ببریم و یا اینکه اگر می‌خواهیم تنها با چندکشور به این مهم دست یابیم ، باید به آن جایگاهی از قدرت اقتصادی برسیم که ما تعیین کننده انتخاب واحد پولی در معاملات باشیم. درحالی‌که اقتصاد ما به حدی وابسته به درآمدهای نفتی است که اگر حتی دو روز به علت حذف دلار در معاملات خود از خام فروشی دست برداریم، درآمدمان به حداقل خواهد رسید و کشورهای غیرقابل مطرحی مثل برزیل دیگر در انجام معاملات با ما قادر به تعیین و تکلیف نخواهند بود. با این شرایط تصور می کنم، حذف دلار از صحنه مبادلات اقتصادی ایران به این راحتی ممکن نبوده و حداقل در این چندسال آینده این موضوع شدنی نیست.
چه کشورهای در تجارت جهانی خود از دلار استفاده نمی‌کنند؟
اتحادیه اروپا، کشورهای عضو سازمان اوپک و خاور دور با پول ملی خود در حال انجام معاملات تجاری هستند که بعد از انجام معامله پول طرفین در خزانه انباشته شده و سپس جابه‌جا می‌شود. همچنین کشورهای آمریکای مرکزی در پیمان نفتا از پول ملی خود استفاده می‌کند. فرانک به عنوان پول سوئیس از دیگر ارزهای جهانی معتبر است که هر کشوری در معاملات تجاری با آن به راحتی و با اطمینان خاطر ارز این کشور را تحویل گرفته و در جای دیگری به تعویض آن اقدام می کند، این‌گونه از ارزها به علت پشتوانه قوی همچون طلا می‌مانند که هر معامله ای بر اساس آن انجام می‌شود اما کسی پول کشورهایی چون افغانستان و عراق را قبول ندارد، چرا که بی‌پشتوانه هستند. پیدا کردن پول واحد، کار بسیار دشواری است، حتی بسیاری از کشورهای قدرتمند هم هنوز نتوانستند در مبادلات خود به حذف ارز معتبر بین المللی دست یابند. ما نیز برای حذف دلار باید از پول قدرتمندی برخوردار باشیم که این پشتوانه خوب، ریشه در اقتصاد خوب و خزانه پر رونق بانک مرکزی دارد. یعنی باید بانک مرکزی پر از ارزهای بین المللی و طلا باشد، نه اینکه باعث شود تا حجم نقدینگی به طور صعودی تا این میزان افزایش یابد. اکنون حجم نقدینگی در جامعه به 12هزار و 641 میلیاردتومان رسیده که نسبت به دولت دهم دوبرابر افزایش یافته است. اینها یعنی چاپ پول بدون پشتوانه در جامعه و وقتی این پول وارد چرخه شود علاوه بر ایجاد هر نوع مریضی در اقتصاد بر کاهش و بی‌ارزش شدن پول ملی منجر می‌شود.
آیا آمریکا توان ابطال پیمان‌های دوجانبه پولی ایران را خواهد داشت؟
از نظر قانونی و به‌طور مستقیم آمریکا نمی تواند اقدامی علیه پیمان‌های دوجانبه ایران با سایر کشورها داشته باشد، این موضوع بعد از امضاء قرارداد، نشدنی است. تحریم‌های آمریکا که مدت زمانی از اعمال آن علیه ایران، کره شمالی و روسیه نمی‌گذرد، می‌تواند گام خوبی در هم‌پیمان‌شدن ایران با کشورهای قدرتمند جهان باشد. پیمان‌های چندجانبه بسیار مهم و گره‌گشا هستند؛ به شرط اینکه کشورهای موثر در قدرت سیاسی و اقتصادی جهان پای مذاکره آمده ، آن را امضاء و درنهایت به اجرا برسانند. اگر درنهایت این توافقات دو یا چندجانبه ، به سرانجامِ سازمان اِکو مبتلا نشود، حرکت مثبتی در حذف دلار از معاملات جهانی خواهد بود. همچنین می توانیم با احیای سازمان اِکو و تعیین یک پول واحد، بر حجم مبادلات بین کشورهای عضو این سازمان افزوده و بر زمینه‌سازی حذف دلار تلاش کنیم.