از سرمایهگذاری خطرپذیر چه میدانیم؟
موتور حرکت کسبوکارهای نوپا
سرمایهگذاری خطرپذیر راهیست که بهگفته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات؛ میتواند با تأمین نیازهای مالی خُرد جوانان خلاق، توسعه کسبوکارهای نوپای آنانرا شتاب دهد. بهگزارشِ ایرنا؛ تأمین مالی همواره بهعنوانِ یکیاز مهمترین الزامهای توسعه کسبوکارهای نوپا (استارتآپها) مطرح بوده است. با برخورداری از منابع مالی کافی برای توسعه فنی کسبوکار، تجهیز تیم مناسب و حرفهای، بازاریابی و راهاندازی پویشهای تبلیغاتی و مانند آنها میتوان استارتآپها را در عرصه رقابت با سایر کسبوکارها توانمند ساخت. یکیاز مواردی که میتواند به این تأمین مالی کمک کرده و بهقولی باعث شود کسبوکارنوپا گلیم خود را از آب بیرون بکشد، سرمایهگذاری خطرپذیر است.
سرمایه خطرپذیر چیست؟
سرمایه خطرپذیر (Venture Capital) سرمایهایست که همراه با کمکهای مدیریتی، دراختیار شرکتهای جوان، کوچک، بهسرعت درحالِرشد و دارای آتیه اقتصادی قرار داده میشود. سرمایهگذاران خطرپذیر بهطورِعمده شرکتهای درحالِرشد و تازهتأسیس را تأمین مالی میکنند، سهام شرکت را میخرند (تأمین مالی ازطریقِ دارایی)، در توسعه محصول یا خدمات جدید کمک میکنند، با مشارکت فعال در شرکت ارزش میآفرینند، با انتظار سود بالاتر ریسکهای بیشتر را میپذیرند و درنهایت، گرایش بلندمدت دارند. درواقع، واسطه مالی میان مؤسسههای سرمایهگذار اصلی (صندوقهای دارای امکان سرمایهگذاری نظیر صندوقهای بازنشستگی، بانکها، مؤسسههای بیمه و غیره) و شرکتهای بهسرعت درحالِرشد نوآوریمحور است.
سرمایهگذاری خطرپذیر در فناوری اطلاعات
ضرورت ایجاد یک صندوق سرمایهگذاری خطرپذیر ویژه بخش فناوری اطلاعات، مدیران وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را واداشت برای آگاهی از نظر فعالان این بخش و صاحبان صندوقهای سرمایهگذاری کشور آستین بالا بزنند. در همین پیوند، نشست جذب سرمایهگذاری در بخش فناوری اطلاعات برگزار شد تا بهگفته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات؛ دستاندرکاران این امر، برای چگونگی راهاندازی آن به تصمیم درست و واحد دست یابند. «عمارت کلاهفرنگی» در خیابان شریعتی تهران که زمانی مرکز بیسیم ایران بود و الان موزهای برای ارتباطات و فناوری اطلاعات شده است، محل این نشست بود. این مکان که سال 1213 هجری قمری بهدستِ فتحعلیشاه قاجار در جاده قدیم شمیران و تقاطع عباسآباد کنونی بهوسعتِ 21هکتار بنا نهاده شد؛ شامل قصر قاجاری بود که تا سال 1370 هجری قمری پابرجا ماند و سپس روبهویرانی نهاد؛ اما نام قصر باقی ماند. قصر قاجاری در سال 1301 هجری شمسی بهدستورِ پهلوی اول به ساختمان بیسیم تبدیل شد و در سال 1379 به موزه مخابرات تغییر کاربری داد. اکنون این مکان در محاصره ساختمانهای متعدد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار دارد.
ضرورت جذب سرمایه برای بخش فناوری اطلاعات
آنگونهکه رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران معتقد است؛ سرمایهگذاری خطرپذیر لوکوموتیو بخش فناوری اطلاعات است. رسول سراییان، از فرصت آزادسازی دادههای دراختیارِ دولت گفت و اینکه 80درصد دادههای دراختیار بخش کشاورزی با امضای یک تفاهمنامه دراختیارِ کسبوکارهای نوپا قرار گرفته است و این روند ادامه خواهد یافت. رئیس انجمن سرمایهگذاری جسورانه نیز از فعالیت نزدیک به چهارهزار استارتآپ و 40 شرکت شتابدهنده خبر داد و گفت: «اکنون در ایران 170 پارک علم و فناوری شکل گرفته است و 60 نهاد مالی درارتباطبا بخش فناوری اطلاعات فعالیت دارند». رضا زرنوخی ادامه داد: «اکنون 21 صندوق پژوهش و فناوری و هفت صندوق جسورانه شکل گرفته است». وی، از محدودیت بخش سرمایهگذاریهای جسورانه بهسببِ نگرانیهای ارزی و مالی گفت و افزود: «انتظار میرود که دولت دراینشرایط منابع مالی خود را برای حمایت از سرمایهگذاریها هدایت کند تا بحرانهای موجود برطرف شود».
راهاندازی بازار داراییهای فکری در فرابورس
در بورس ایران، بازار دارایی فکری راهاندازی شده و ساختارهای صندوقهای جسورانه درقالبِ «فان» (صندوق) شکل گرفته است و 24 صندوق تقاضای تأسیس کردهاند که بهگفته رئیس فرابورس ایران؛ تقاضای 14نفر بررسی شده و موافقت اصولی دریافت کردهاند. امیر هامونی ادامه داد: «راهاندازی صندوقهای «فان دا فانز» نیز مصوب شده که با حداقل سرمایه 500میلیاردتومان شکل میگیرد و نیز بخش فین استارز برای فعالان در تولید ابزارهای مالی نوین فین تک سامان مییابد». بهگفته وی؛ تزریق منابع وجوه ادارهشده میتواند به اکوسیستم استارتآپی کمک کند.
شرایط طلایی برای فعالان بخش فناوری
نگاه مدیران و فعالان بخش فناوری اطلاعات به افزایش امید بین جوانان است. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز تحریمها را فرصت بینظیری برشمرد برای ارتقای بیشتر کسبوکارهای نو. محمدجواد آذری جهرمی گفت: «تحول دیجیتال باید به ارتقای بهرهوری درحوزههای کشاورزی، سلامت، انرژی، آب و برق و بسیاری از زیرساختهای دیگر کمک کند». آذری جهرمی ادامه داد: «تفاهمنامههایی درزمینه کشاورزی، سلامت الکترونیک و انرژی برای ایجاد بازار و برگشت سرمایه استارتآپها، منعقد شده است که به توسعه آنها کمک میکند». وی افزود: «برای رفع موانع مالیاتی، بیمه و زیرساختهای حقوقی استارتآپها، درقالبِ طرح نوآفرین در یکدوره سه تا پنجساله طرحهایی دردست است و پساز رفع اشکالات آن، در مسیر تصویب در دولت قرار میگیرد». بهگفته آذری جهرمی؛ تأمین مالی استارتآپها و کسبوکارهای نوپا وظیفه صندوقهای خطرپذیر است اما بسیاری از جوانان خلاق در مناطق دورافتاده، به منابع مالی اندکی نیاز دارند که بهدلیلِ نبود این صندوقها، وزارت ارتباطات تأمین مالی آنها را برعهده میگیرد. وی استارتآپها و صندوقهای خطرپذیر را به بازیکن و مربی تشبیه کرد که وظیفه دولت تهیه زمین مناسب است؛ زیرا مربی و بازیکن خوب در یک زمین مناسب میتواند عملکرد مناسبی داشته باشد و صندوقهای خطرپذیر بهعنوانِ مربی باید مشکلات زمین را بگویند تا رفع شود.
بهنظر میرسد که باید با تداوم رایزنیها به یک نظام برنامهریزی مناسب درزمینه تأمین مالی استارتآپها رسید. همچنین داشتن یک راهبرد و فکر جمعی برای دستیابی به نقشه راه توسعه صندوقهای خطرپذیر، ضروریست