بررسی نتایج یک پژوهش در آلمان
''بلاگرها'' یا روزنامه‌نگاران آماتور؟
روزنامه‌نگاران همواره تمایل دارند که خود را از وبلاگ‌نویسان متمایز کنند؛ چراکه درمنظرِعموم، بسیاری از وبلاگ‌نویسان بیشتر با‌عنوانِ «روزنامه‌نگاران آماتور» توصیف می‌شوند؛ در‌حالی‌که بسیاری از وبلاگ‌نویسان اهمیت زیادی برای کیفیت نگارش متون خود قائل می‌شوند و گاه شبیه به روزنامه‌نگاران حرفه‌ای می‌نویسند؛ چیزی‌که بیش‌از حد انتظار منتقدان است. گزارش زیر که توسط بخش پژوهش رأیزنی فرهنگی سفارت ایران در آلمان، تهیه و تلخیص شده؛ شباهت‌ها و تفاوت‌های میان دو گروه را در کشور آلمان بررسی می‌کند.
پروفسور دکتر اولاف هوفیان؛ استاد رسانه و بازاریابی در کانون ارتباطات عمومی دانشگاه Ostfalia در شهر زالس گیتر آلمان، این مقاله را با همکاری اولیور هیدوکویچ تهیه و توسط بنیاد «اتو برنر» منتشر کرده است. برای بسیاری از روزنامه‌نگاران، وبلاگ‌ها همواره محتوایی کم‌ارزش و پرگزافه محسوب می‌شوند. حتی در علوم ارتباطات نیز تا‌حدودی به‌این‌موضوع با دیدگاهی انتقادی پرداخته شده است و از وبلاگ‌نویسان به‌عنوانِ «روزنامه‌نگاران آماتور» نام برده شده و تفاوت‌های زیادی را میان روزنامه‌نگاران و وبلاگ‌نویسان قائل شده‌اند. این مقاله، رویکردی دیگر نسبت به‌این‌موضوع دارد؛ به‌این‌ترتیب که روزنامه‌نگاران حرفه‌ای و وبلاگ‌های روزنامه‌نگاری را هر‌دو تحتِ‌عنوان روزنامه‌نگار در‌نظر می‌گیرد. این مطالعه بر‌مبنایِ مطابقت با اصول روزنامه‌نگاری نظیر استقلال در نگارش سرمقاله، کیفیت، زمان‌بندی و دوره انتشار مشخص و سایر استانداردهای روزنامه‌نگاری و براساسِ یک نظرسنجی آنلاین از ۹۳۶ روزنامه‌نگار حرفه‌ای و ۴۶۳ وبلاگ‌نویس روزنامه‌نگار به‌علاوه مصاحبه‌های تخصصی با ۲۰ وبلاگ‌نویس و یک نظرسنجی عمومی از ۱۵۶ کاربر انجام گرفته؛ چراکه نه‌تنها باید نحوه و نوع نگرش وبلاگ‌نویسان و روزنامه‌نگاران با یکدیگر مقایسه شوند؛ بلکه انتظارات کاربران نیز باید در‌نظر گرفته شود. برای اغلب وبلاگ‌نویسان، داشتن رویکردی شخصی و سرگرم‌کننده و تعامل مستقیم با مخاطبین، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در نتیجه این نظرسنجی آمده است که وبلاگ‌نویسان و روزنامه‌نگاران آلمانی هر‌دو هدف انتقال و ارائه اطلاعات را دارند اما تفاوت عمده در الگوی انتقال اطلاعات است؛ به‌طوری‌که وبلاگ‌نویسان علاقه بسیار‌کمی به ارائه بحث‌ها و مطالب انتقادی دارند؛ در‌حالی‌که بیش‌از ۶۰درصد روزنامه‌نگاران، علاقه‌مند ارائه اطلاعات با دیدگاه‌های انتقادی هستند. با وجود تمام تفاوت‌ها، هردوی این گروه افراد در پایبندی به چهار اصل از پنج اصل خبر رسانی، یکسان هستند: ١. صحت اطلاعات، ٢. اعتبار خبر، ٣. تفسیر شایسته و ۴. استقلال در تهیه گزارش (بدون وابستگی به خط فکری خاص در جامعه و سعی در اشاعه آن). تنها تفاوت عمده این دو گروه در اصل پنجم خلاصه می‌شود که برای هریک به‌یک‌صورت نوشته شده. برای وبلاگ‌نویسان اصل پنجم با‌عنوانِ دیدگاه شخصی پراهمیت است و با‌عنوانِ بی‌طرفی برای روزنامه‌نگاران. بعداز پنج اصل خبررسانی؛ کیفیت برای وبلاگ‌نویسان از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. آنها معمولاً برای برقراری ارتباط مستقیم با مخاطب، سعی در انتشار مطالب به‌صورتِ شخصی، سرگرم‌کننده و گاه ادبی می‌کنند. از‌طرفِ‌دیگر، روزنامه‌نگاران همواره در‌پیِ انتشار مطالب روز، منحصر‌به‌فرد و جذب نظرات و افکار متنوع هستند؛ همان‌طور‌که سعی دارند بی‌طرفی خود را علاوه‌بر افزودن چاشنی انتقاد به مخاطب القاء کنند؛ چیزی‌که غالباً وبلاگ‌نویسان آلمانی، از آن دوری می‌جویند. در آلمان، بحث‌های پیرامون «اخبار کذب»، بحران اعتماد و اعتبار را ایجاد می‌کند و منجر به ایجاد استانداردهایی برای خبررسانی شده است. معیارهایی همچون واقعیت عینی خبر، برجستگی و اهمیت موضوع و صداقت در انتقال خبر، از حداقل‌های در‌نظر‌گرفته‌شده در استانداردهای خبررسانی آلمان محسوب می‌شوند. سؤال اینجاست که آیا این‌گونه استانداردها نیازمندی کیفی محتوای خبر را در آلمان امروز تأمین می‌کند؟ طی مقاله تحقیقاتی کالس آرنولد؛ درک یکپارچه کیفیت روزنامه‌نگاری موردِ‌بررسی قرار می‌گیرد که به انتظارات متفاوت از قشر روزنامه‌نگار و وبلاگ‌نویس در‌زمینه کیفیت می‌پردازد. در نتیجه این تحقیق، معیارها به سه دسته تقسیم شده‌اند: ١. معیارهای ارتباط فردی از‌منظرِعمومی (مثلاً میزان برقراری ارتباط با مخاطب)، ٢. ارزیابی هنجار- دموکرات‌گرا (مانند تنوع نظرات و بی‌طرفی) و ٣. عملکرد درست روزنامه‌نگاری (برجستگی و اهمیت موضوع و نیز واقعیت عینی). یافته‌ها رعایت استانداردهای تعیین‌شده برای خبرنگاری را در بالا‌بردن سطح کیفی اخبار تائید می‌کند. به‌طورِکلی خبرنگاران آلمانی محور فعالیت خود را (با هدف ارتقای کیفیت) تا بالاترین سطح آزادی بیان و عملکرد مفید بالا می‌برند و وبلاگ‌نویسان آلمانی با همین هدف، معیارهای کیفی مخاطب محور را اصل فعالیت خود قرار می‌دهند اما نتایج تعجب‌آور نظرسنجی نشان داد که وبلاگ‌نویسان و بلاگرها در آلمان، از‌نظرِ بسیاری از جوانان عملکردی بهتر و جذاب‌تر دارند؛ مثلاً در‌زمینه مُد که امروزه در این کشور موردِتوجه قشر جوان و دانشجوست. جوانان معتقدند که بلاگرها انتظارات کیفی آنان را در‌زمینه مد برآورده می‌کنند؛ در‌حالی‌که روزنامه‌نگاران هنوز به‌صورتِ کلاسیک با‌این‌قضیه برخورد می‌کنند. نتیجه حاصل از‌این‌نظرسنجی در‌این‌زمینه اما با معیارهای حرفه‌ای روزنامه‌نگاری و خبررسانی مغایرت دارد؛ چراکه روزنامه‌نگاران از‌نظرِ اصول خبررسانی، به‌طورِ واضح‌تر براساسِ رعایت اصول اولیه همچون بی‌طرفی، صحت اطلاعات و انتقادات اصولی همواره عملکرد بهتری از وبلاگ‌نویسان و بلاگرها دارند. بلاگرها در آلمان همواره متهم به تبلیغات غیرمستقیم هستند؛ در‌صورتی‌که در نظرسنجی یاد‌شده این موضوع رد می‌شود. طبق این نظرسنجی ۹۱.۶درصد بلاگرها و ۹۱.۷درصد روزنامه‌نگاران، پرداختی‌های مشخصی برای تبلیغات داشته‌اند. بر‌این‌اساس، بلاگرهای آلمانی نیز همچون روزنامه‌نگاران این کشور، مرزبندی‌های مشخصی میان اطلاع‌رسانی و تبلیغات قائل هستند. در آلمان، حدود ۲۰۰هزار وبلاگ وجود دارد که ۱.۳درصد از کل وبلاگ‌های جهان به‌حساب آورده می‌شود. با وجود این تعداد وبلاگ آلمانی‌زبان، ماهانه حدود ۷۱۵هزار پُست به‌زبانِ آلمانی درزمینه‌های مختلف در دنیا منتشر می‌شود. میزان محبوبیت وبلاگ‌ها و بلاگرها در‌این‌کشور و متعاقب آن در سراسر دنیا رو‌به‌افزایش است؛ به‌طوری‌که امروزه مردم گشت‌و‌گذار در وبلاگ‌ها را گاه به مطالعه مجلات و روزنامه‌ها (به‌ویژه نوع سیاسی آنها) ترجیح می‌دهند؛ چراکه وبلاگ‌ها به منابعی برای دسترسی آسان اطلاعات و گوشه‌ای برای کسب آرامش تبدیل شده‌اند. به‌گفته یکی‌از وبلاگ‌نویسان آلمانی؛ در سال‌های اخیر، وبلاگ‌ها به تصمیم‌گیرندگانی مهم در دنیای دیجیتال تبدیل شده‌اند؛ زیرا دسترسی آسان به اطلاعات تجزیه‌و‌تحلیل‌شده و از‌همه‌مهم‌تر در دسته‌بندی‌های مشخص را مهیا کرده‌اند.