ردپایی از مروارید سیاه ایران در بازارهای هدف نیست
خاویارِ بی‌اعتبار؟!
باوجودآنکه در گذشته نه‌چندان‌دور، ایران در تولید خاویار، زبانزد در دنیا بود اما طی سال‌های اخیر، چینی‌ها بازار خاویار را در دست گرفتند یا قبضه کردند؛ به‌طوری‌که دیگر ردپایی از ایران در بازارهای هدف نیست. بسیاری از مسئولان براین‌باورند که با انقراض خاویار دریایی به‌سبب برداشت غیرمجاز و آلودگی دریا، بسیاری از کشورها همچون چین، با استفاده از کارشناسان و مولد ایرانی توانستند رتبه نخست در تولید خاویار پرورشی را به‌خود اختصاص دهند که به‌نظر می‌رسد غفلت مسئولان ذی‌ربط موجب شده تولید و صادرات خاویار پرورشی ایران درمقایسه‌با تولید چین بسیارناچیز باشد.
آمارها حاکی‌ازآن‌است‌که حدود ۳۰۰تن خاویار پرورشی در دنیا تولید می‌شود که چین با تولید ۱۰۰تن، رتبه نخست در دنیا را به‌خود اختصاص داده و ایران با تولید دو تا چهارتن خاویار پرورشی، حرفی برای گفتن ندارد؛ درحالی‌که به‌سبب دارابودن تکنولوژی، تولید خاویار پرورشی باید به‌عنوان یکی از طرح‌های اقتصاد مقاومتی ازسوی سازمان شیلات به‌عنوان سیاست‌گذار در بخش آبزی‌پروری، مطرح می‌شد. ماجرا تنها به اینجا ختم نمی‌شود؛ زیرا بسیاری از کشورهای تولیدکننده خاویار پرورشی در دنیا تلاش می‌کنند تا خاویار خود را با برند ایران در بازارهای دنیا عرضه کنند و گرچه کشورمان، در تولید خاویار پرورشی جایی ندارد اما برند ایران در کیفیت بالای خاویار دریایی، موجب سوءاستفاده تولیدکنندگان مطرح خاویار پرورشی قرار گرفته است. به‌گزارشِ باشگاه خبرنگاران جوان؛ حالا سراغ مسئولان ذی‌ربط می‌رویم تا از دلایل عقب‌ماندگی ایران درخصوص تولید خاویار پرورشی در دنیا و ازدست‌دادن بازارهای هدف و بی‌توجهی مسئولان در زمینه توسعه خاویار پرورشی و دستیابی به جایگاه قبلی خود در بازارهای هدف باخبر شویم.
مدیرعامل اتحادیه تکثیر، پرورش و صادرات آبزیان بااشاره‌به‌اینکه ایران در خاویار پرورشی حرفی برای گفتن در بازارهای هدف ندارد، اظهار کرد: «علی‌رغم‌آنکه در تولید خاویار دریایی زبانزد در دنیا بودیم اما درخصوص خاویار پرورشی به‌سبب غفلتی که طی سال‌های گذشته در کشور صورت گرفته است، جایگاهی نداریم». ارسلان قاسمی بااشاره‌به‌اینکه تولید ماهی خاویار استروژن بین هفت تا ۱۰سال زمان می‌برد، افزود: «در سنوات گذشته، مسئولان امر به‌سبب‌آنکه بزرگ‌ترین تولیدکننده خاویار جهان هستیم، اقدام عملیاتی درخصوص خاویار پرورشی به‌طورشایسته انجام ندادند و دراین‌زمینه تنها شعار دادند که همین امر، موجب شد سایر رقبا از ما جلوتر باشند». او مجموع تولید خاویار پرورشی در کشور را ۱.۵ تا دوتن اعلام کرد و گفت: «درحالی‌که براساس آمار؛ چین ۱۰۰تن خاویار پرورشی تولید می‌کند». او بابیان‌اینکه درباره خاویار پرورشی هنوز غفلت داریم، گفت: «سیاست‌گذاران سازمان شیلات به‌عنوان متولی بخش آبزی‌پروری، علاقه‌ای به تولید خاویار پرورشی ندارند یا تولید این‌نوع ماهی برای‌شان مهم نیست؛ همین امر، موجب شده تا همچنان نسبت به‌این‌موضوع غافل باشیم». او افزود: «باوجودآنکه در پرورش ماهی در قفس، ازلحاظ تکنولوژی به خارج وابسته هستیم اما به‌عنوان یکی از طرح‌های اقتصاد مقاومتی به‌این‌موضوع پرداخته می‌شود و درخصوص گوشت و ماهی خاویار که صاحب تکنولوژی هستیم و باید در بخش شیلات به‌عنوان یکی از طرح‌های اقتصاد مقاومتی مطرح شود، متأسفانه به‌دلیل نبود افراد بانفوذ دراین‌زمینه توجهی به آن نشد است؛ درحالی‌که هدف اصلی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، تولید درون‌زا با نگاه بیرون‌زاست». او همچنین درباره آخرین وضعیت خاویار دریایی بیان کرد: «کشورهای حاشیه دریای خزر توافق کردند که صید تجاری خاویار تا بازسازی ذخایر همچنان ممنوع باشد». این مقام مسئول، با انتقاد از تولید ناچیز خاویار پرورشی ایران درمقایسه‌با دیگر کشورها، گفت: «بنابر آمار؛ ایران دوتن خاویار پرورشی تولید می‌کند؛ اما کشورهایی همچون چین، اسپانیا و فرانسه دراین‌زمینه از ما جلوتر هستند».
مدیرعامل اتحادیه صیادان کشور بااشاره‌به‌اینکه چین ازلحاظ میزان تولید خاویار پرورشی در دنیا حرف اول را می‌زند، اظهار کرد: «باوجودآنکه ایران، اهل فن خاویار است اما سایر رقبا همچون چین جای ما را در بازارهای هدف گرفتند؛ درحالی‌که کیفیت خاویار پرورشی با آب دریای خزر به‌مراتب بالاتر است». یعقوب دوجی افزود: «به‌رغم‌آنکه چینی‌ها مولد و بچه‌ماهی را برای تولید خاویار از ایران بردند اما اکنون رتبه اول تولید در دنیا را به‌خود اختصاص دادند؛ هرچند خاویار چینی ازلحاظ طعم و کیفیت به‌سبب شرایط اکوسیستم این کشور، به خاویار ایرانی نمی‌رسد». او ادامه داد: «باتوجه‌به‌آنکه خاویار اصلی در کشور ما تولید می‌شود، اخیراً سازمان شیلات توسعه پرورش ماهیان خاویاری را در دستورکار خود قرار داده است و همواره پیش‌بینی کرده که تولید خاویار تا پایان سال به پنج تا شش‌تن برسد». او بااشاره‌به دلایل ناچیز تولید خاویار پرورشی درمقایسه‌با چین بیان کرد: «اگرچه چین به‌سبب انجام برخی فعل‌وانفعالات در زمینه بچه‌ماهی، رتبه نخست در جهان را به‌خود اختصاص داده اما خریداران بین‌المللی خاویار هیچ‌وقت سراغ خاویار چینی نمی‌روند و برای خرید و توسعه تکنولوژی در زمینه ماهیان خاویاری، به ایران می‌آیند». او درباره اینکه آیا انقراض خاویار دریایی در ایران را تائید می‌کنید؟ گفت: «بنابر دلایلی ممکن است نسل ماهیان خاویاری انقراض پیدا نکرده باشد و همانند انسان‌ها که در زمان جنگ به مکانی پناه می‌برند، به‌جایی امن برای این‌گونه ماهیان در دریای خزر کشیده باشند؛ اما به‌طورکلی حدسیات برآن‌است‌که به‌سبب برداشت غیرمجاز و بی‌رویه خاویار از دریای خزر، آلودگی دریا و مسائل صنعتی، گونه خاویار دریایی منقرض شده است».
معاون توسعه آبزی‌پروری سازمان شیلات درباره آخرین وضعیت تولید خاویار پرورشی در کشور، اظهار کرد: «بنابر آمار؛ سال گذشته حدود شش‌تن خاویار پرورشی و دوهزار و ۸۰۰تن گوشت خاویار تولید شد. پیش‌بینی می‌شود امسال نسبت به‌مدت مشابه سال قبل، حداقل تولید خاویار ۳۰درصد افزایش یابد». حسین عبدالحی بااشاره‌به‌اینکه ایران در سال ۲۰۱۷ رتبه سوم تولید خاویار پرورشی بعد از چین و ارمنستان را به‌خود اختصاص داده است، افزود: «برآوردها حاکی‌ازآن‌است‌که امسال بعد از چین درخصوص تولید خاویار پرورشی، در رتبه دوم جهانی قرار گیریم». او ادامه داد: «اگرچه ایران در خاویار دریایی حرف اول در دنیا را می‌زد اما در زمینه خاویار پرورشی، رتبه نخست دنیا به چین اختصاص دارد و پس از کسب رتبه دوم خاویار پرورشی در دنیا، حفظ این رتبه، از اهمیت بالایی برای‌مان برخوردار است». این مقام مسئول، درباره آخرین وضعیت صید خاویار از دریای خزر بیان کرد: «براساس توافق کشورهای حاشیه دریای خزر؛ صید تجاری خاویار از دریای خزر از سال ۲۰۱۱ ممنوع است و همه‌ساله در کمیسیون منابع زنده دراین‌خصوص تصمیم‌گیری می‌شود که بدین‌ترتیب در سال ۲۰۱۹ صید تجاری خاویار ممنوع و تنها برداشت برای تحقیقات و رهاسازی مجاز است».
دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران بااشاره‌به‌اینکه دوره طلایی خاویار خزر به‌دلیل صید بی‌رویه کشورهای حاشیه دریایی خزر پس از فروپاشی شوروی روبه‌انقراض رفت، گفت: «در ۳۰سال‌گذشته که مجموع صادرات آبزیان ۹۰میلیون‌دلار بود، رقمی بالغ‌بر ۷۰میلیون‌دلار به خاویار اختصاص داشت و بنابر آمار؛ پارسال از مجموع ۵۲۸میلیون‌دلار صادرات تنها دومیلیون‌دلار آن مربوط به خاویار پرورشی بود؛ چراکه خاویار دریایی از سبد صادرات حذف شده است». خدایی بااشاره‌به دلایل اختصاص رتبه نخست تولید خاویار پرورشی به دیگر کشورها، افزود: «با وجود حذف خاویار دریایی از سبد صادرات ایران، دیگر کشورها همچون چین، به خاویار پرورشی روی آوردند؛ هرچند گونه‌ای که آنها کار می‌کنند، با خاویار ایران یکی نیست». او ادامه داد: «علی‌رغم تأخیر در پرورش ماهیان خاویاری، بیش از ۱۰۰ مزرعه در کشور، زیرکشت خاویار است که مجموع تولید آنها به چهارتن می‌رسد؛ هرچند شیلات آمار تولید خاویار پرورشی را شش‌تن اعلام می‌کند». او مجموع تولید خاویار پرورشی در دنیا را ۳۰۰تن اعلام کرد و گفت: «رقمی حدود ۵۰تن ازاین‌میزان در چین، ۴۰تن کشورهای اروپایی همچون ایتالیا، لهستان و مجارستان، روسیه ۲۵ تا ۳۰تن است». به‌گفته او؛ گونه خاویار چینی در دنیا ۳۰۰ تا ۴۰۰یورو و گونه خاویار ایران و روسیه 1000یورو است که این امر، نشان می‌دهد با وجود عقب‌ماندگی تولید خاویار پرورشی نسبت به سایر رقبا اما در کیفیت و برند، حرف اول را می‌زنیم. او با انتقاد از سوءاستفاده چینی‌ها از برند خاویار ایرانی، گفت: «باتوجه‌به کیفیت بالای خاویار ایرانی، چینی‌ها تلاش می‌کنند خاویار خود را به‌اسم ایران در سایر بازارها عرضه کنند؛ هرچند به‌سبب قوانین سخت‌گیرانه، این‌موضوع می‌تواند تولید خاویار کشورشان را درمعرض‌خطر قرار دهد اما به‌صورت موردی اقدام به این‌کار می‌کنند؛ ضمن‌آنکه با قاچاق خاویار پرورشی چین به کشور، سوءاستفاده‌کنندگان درنظر دارند آن‌را به‌جای خاویار ایرانی در بازار توزیع کنند». او بابیان‌اینکه ایران در گونه خاویار فیل‌ماهی روسیه رتبه نخست و ایران دوم را داراست، گفت: «باتوجه‌به‌آنکه روس‌ها در ۱۰۰سال‌پیش در مؤسسه تحقیقات، خاویار را برای ما پایه‌گذاری کردند و به‌عبارتی روس‌ها دراین‌زمینه از ما ۵۰سال جلوتر بودند؛ بنابراین، این‌موضوع در کنار استحصال بیشتر روس‌ها به‌لحاظ وسعت دریا موجب شده تا آنها در گونه فیل‌ماهی رتبه نخست در دنیا را به‌خود اختصاص دهند». او بااشاره‌به‌اینکه خاویار دریای خزر ازنظر کیفیت و مقدار در انحصار ایران و روسیه است، بیان کرد: «در خاویار پرورشی آنچه که ایران تولید کرده، گونه ضعیف‌تری از ماهیان خاویاری‌ست». او بااشاره‌به دلایل عقب‌ماندگی ما درخصوص خاویار پرورشی نسبت به چین، گفت: «تأخیر در سرمایه‌گذاری در زمینه خاویار پرورشی و دیربازده‌بودن گونه فیل‌ماهی موجب شده تا ازلحاظ تولید نسبت به چین عقب باشیم اما به‌سبب‌آنکه سرمایه‌گذاری ما دراین‌زمینه به‌سرعت درحال‌توسعه است، پیش‌بینی می‌شود که ظرف مدت سه تا چهارسال‌آینده رقم تولید خاویار پرورشی کشور به ۱۰تن برسد». این مقام مسئول درپایان درباره اینکه آیا امکان رسیدن به جایگاه نخست تولید خاویار پرورشی در دنیا وجود دارد؟ تصریح کرد: «اگرچه امیدواریم به جایگاه نخست تولید خاویار پرورشی در دنیا دست‌یابیم اما چینی‌ها دراین‌زمینه به‌سرعت کار می‌کنند؛ ازاین‌رو، به‌سبب جلوبودن آنها در زمینه تولید و گونه متفاوت ماهی آنها با ایران ممکن است ازلحاظ عددی به رتبه نخست در بازارهای هدف نرسیم اما ازلحاظ ارزشی و صادرات، بعد از روسیه به رتبه اول و دوم خواهیم رسید».