برندهای جدید در راه بازار ایران هستند؟
زمزمه آغاز مونتاژکاری در صنعت خودرو!
حدود سه‌سال است که واردات خودرو ممنوع شده؛ یعنی آخرین‌مدل خودروی خارجی که در کشور مشاهده می‌شود و تردد دارد، به سال ۲۰۱۷ برمی‌گردد و درواقع این‌مدل از خودرو، آخرین اتومبیلی باید باشد که به کشور وارد شده است. اکنون به‌گفته دبیر انجمن واردکنندگان خودرو؛ واردات خودرو تا نیمه دوم سال ۱۴۰۰ قرار است ممنوع باشد.
مهدی دادفر گفت: «باتوجه‌به‌اینکه مدتی‌ست بحث آزادسازی واردات خودرو مطرح شده، برخی تصور می‌کنند که واردات خودرو کاملاً آزاد خواهد شد؛ درحالی‌که باید گفت این آزادسازی تا نیمه دوم سال آینده محقق نخواهد شد». دبیر انجمن واردکنندگان خودرو بابیان‌اینکه اکنون در شرایطی هستیم که نمی‌توانیم روی آزادسازی واردات خودرو حساب باز کنیم، گفت: «آزادسازی واردات خودروهای خارجی جدی نیست. به‌قدری موانع در مسیر واردات خودرو زیاد است که باید التماس کرد تا یک‌نفر خودروی خارجی وارد کند. البته باید دانست که با آزادسازی واردات خودرو نمی‌توان رقیب خودروسازان داخلی شد؛ بلکه تنها می‌توان انتخاب را به مردم واگذار کرد. یکی از راه‌ها برای جلوگیری از خروج ارز از کشور این‌است‌که واردکنندگان، با ارز خود که در خارج‌ازکشور است، خودرو وارد کنند؛ دراین‌صورت بی‌اینکه یک‌دلار ارز از کشور خارج شود، خودرو به کشور وارد خواهد شد. در پیشنهاد آزادسازی واردات خودرو منفعت‌هایی نیز وجود دارد: مثلاً اینکه دولت می‌تواند کسری بودجه خود را جبران کند؛ بی‌اینکه تورمی ایجاد شده یااینکه به نقدینگی جامعه اضافه شود. علاوه‌براین‌ها؛ ارزی که در خارج‌ازکشور وجود دارد، می‌تواند به‌صورت خودرو به کشور وارد شود که این‌مسئله بسیارمهم است». او بابیان‌اینکه با ورود خودروی خارجی به کشور، بازار، جان تازه‌ای می‌گیرد و قیمت‌ها شکسته می‌شود، گفت: «زمانی‌که بازار وارداتی‌ها بشکند، قیمت خودروهای داخلی نیز تکان می‌خورد و این‌موضوع مجموعاً به‌نفع مردم تمام خواهد شد». او درباره خودروهای چینی و دیگر خودروها که اکنون اقساطی به‌فروش می‌رسند، گفت: «اگر خودرویی توسط شرکت‌ها و خودروسازان جزء به‌فروش می‌رسد، به‌این‌معنا نیست که واردات خودرو آزاد شده؛ این خودروها به‌صورت CKD وارد شده‌‌اند».
از این صحبت می‌توان برداشت کرد که از سال ۲۰۱۷ تاکنون هیچ وارداتی نداشتیم و به‌دلیل تحریم‌ها مونتاژ خودرو هم نداشتیم؛ به‌نوعی می‌توان گفت؛ خودروسازهای چینی هم از ترس قطع ارتباطشان با آمریکا، ارتباط خود با کشورمان را هم قطع کردند؛ اما حالا این‌رویه گویا کمی بهتر شده است؛ یعنی این‌روزها شاهد فروش فوری و پیش‌فروش انواع خودروهای مونتاژی در ایران هستیم. حین رفت‌وآمد در بزرگراه، روی بیلبوردهای شهری، تبلیغ انواع خودروهایی را مشاهده می‌کنیم که قطع‌به‌یقین در داخل ساخته نشده‌اند و قرار است مونتاژی به بازار عرضه شود. در سه‌سالی که تحریم بودیم، خودروسازان درتلاش بودند صنعت خودرو را پیش ببرند و به‌نوعی به خودکفایی کامل برسیم و از مونتاژکاری خارج شویم؛ اما حالا گویا قرار است به روزهای قبل برگردیم؛ یعنی مجدد قرار است صنعت خودروی خودکفا به‌سمت مونتاژکاری برود! آرش محبی‌نژاد بااشاره‌به‌اینکه صنعت قطعه‌سازی نیاز به مشوق دارد تا همپای خودروسازان حرکت کند، گفت: «برنامه‌های زیادی برای صنعت خودرو داریم؛ اما اکنون برای رسیدن به این اهداف، راه زیادی داریم؛ و باز راه رسیدن به اهداف افق ۱۴۰۴ برای صنعت قطعه‌سازی خودرو مشخص نیست». دبیر انجمن قطعه‌سازان باتأکیدبراینکه اگر طی دوسال‌آینده از قطعه‌سازان حمایت نشود، آنان با خطر حذف از بازار و بیکاری کارگرانشان روبه‌رو می‌شوند، گفت: «نباید بگذاریم خودروسازی به مونتاژکاری تبدیل شود؛ زیرا مجدد باعث سرکوب این صنعت خواهد شد. خودروسازان درتلاش هستند تا بتوانند با کمک فناوری‌های در دسترس این صنعت را ارتقا دهند».
ابوالفضل خلخالی می‌گوید: «ورود خودرو به کشور ممنوع است؛ درنتیجه، برخی از خودروسازها خود اقدام به مونتاژ خودرو می‌کنند و این‌گونه عوارض ورود هم نمی‌دهند. کشور ما صنعت خودروسازی ندارد و بهتر است بگوییم که ما صنعت مونتاژکاری داریم». این کارشناس صنعت خودرو باتأکیدبراینکه در دو،سه‌دهه‌اخیر صددرصد خودروسازان مونتاژکار بودند، گفت: «متأسفانه در صنعت خودروی ایران، شاهد افزایش کیفیت خودروها نیستیم؛ درمقابل، شاهدیم قیمت تمام‌شده در آن‌ها بسیاربالاست». او باتأکیدبراینکه ورود هدفمند خودروهای خارجی با برنامه‌ریزی صحیح قطعاً به‌نفع صنعت خودروسازی کشور است، گفت: «در دنیا این تجربه ثابت شده که هیچ کشوری نمی‌تواند درهای خود را به‌‌روی اقتصاد جهان ببندد. اگر کشوری درهای خود را به‌‌روی اقتصاد جهان بست، در صنعت خودرو ورشکسته می‌شود و شاهد خودروهای بی‌کیفیت با آلایندگی بسیاربالا و متأسفانه رانتی عظیم خواهد بود».
سودجویی برخی افراد مرتبط با صنعت خودرو و عقد قرارداد با شرکت‌های بی‌کیفیت برخی کشورها موجب شد ساختار اصلی خودروسازی در ایران به‌تدریج از دست رفته و انگیزه بسیاری از قطعه‌سازان کشور که ریشه اصلی صنعت خودروسازی هستند، خشک شود. چندی‌پیش، مدیر بازاریابی و فروش یک خودروساز چینی در ایران ادعا کرد که دولت چین همکاری و مشارکت با خودروسازان خارجی را به‌عنوان راه توسعه این صنعت برگزیده است. براین‌اساس؛ خودروسازان خارجی که برای دسترسی به بازار بزرگ و درحال‌رشد چین علاقه زیادی نشان می‌دادند، مجبور بودند برای فروش خودرو در چین، شرکت‌های مشترک 50درصد-5درصد با شرکای چینی تأسیس کنند. این کارشناس چینی تولید خودرو ادامه داد: «خودروسازان خارجی موظف بودند درصدی از قطعات را از داخل چین تأمین کنند و برخی وظایف در انتقال فناوری و تحقیق و توسعه به آن‌ها تحمیل شد. باتوجه‌به بازار بزرگ چین و نیاز خودروسازان جهانی به این بازار، دولت چین در مذاکرات با خودروسازان جهانی دست بالاتر و برتر را داشت و الزامات زیادی در حوزه انتقال فناوری به آنان دیکته کرد».
طبق اخبار منتشره؛ «بهمن‌موتور» مونتاژ «دیگنیتی» را آغاز کرده و احتمالاً به‌زودی فروش این خودرو به‌صورت پیش‌فروش یا فروش فوری آغاز می‌شود؛ خودروسازان دیگر نیز به‌دنبال افزایش مونتاژ هستند. بااین‌حال و باتوجه‌به وضعیت نامطلوب، فاقد استاندارد و زیان‌ده صنعت خودروی کشور، اگر وزارت صنعت به‌عنوان متولی اصلی خودروسازی در کشور، برنامه بلندمدتی برای تولید محصول دنبال کند و از اکنون در فکر ایجاد بازار برای آن باشند و نیز به‌معنای واقعی کلمه، انتقال دانش و فناوری را از شرکت‌های طرف قرارداد مطالبه کند، می‌توان اندک امیدی داشت تا شاید صنعت خودروسازی ایران برای همیشه نابود نشود و بتواند در آینده نامی در بازار جهانی داشته باشد. به‌نظر می‌رسد بهتر است تکلیف خود را یک‌بار و برای همیشه روشن کنیم و «فول‌مونتاژکاری» را که نه در ترکیه، نه در چین، نه در مالزی و نه حتی در انگلستان و کانادا انجام نمی‌دهند، ممنوع کنیم؛ به اصلاح تعرفه‌ها بپردازیم و حداقل ۴۰درصد ساخت داخل را که حتی انگلستان هم رعایت می‌کند، اجباری کنیم. شاید بادرنظرگرفتن این سیاست‌ها، تغییراتی در ساختار تولید خودرو به‌وجود آوریم و بتوانیم آینده این صنعت را نجات دهیم.
فائزه شعبانی/ باشگاه خبرنگاران جوان