ابرچالش آب در هزاره سوم
محمد میرعرب
چالش آب یک بحران زیست‌محیطی منطقه‌ای، مقطعی یا موقتی نیست و تقریباً همه کشورهای دنیا در مدیوم‌های مختلف با این چالش بزرگ دست‌به‌گریبان هستند. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند تا سال 2030، تقاضای جهانی آب شیرین تا 40درصد افزایش پیدا کند و تخمین زده می‌شود که 1.6میلیارد‌نفر از آب آشامیدنی مدیریت‌شده ایمن برخوردار نباشند. در‌حال‌حاضر نیز چهارمیلیارد‌نفر از ساکنان این کره خاکی در مناطق کم‌آب زندگی می‌کنند و از هر چهار شهر یک شهر در دنیا با ناامنی آبی با درجات مختلف مواجه است. بر‌همین‌اساس برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای در‌جهت کمرنگ‌کردن اثرات این بحران در سطح جهانی و بین‌المللی طراحی شده است و همه‌ساله جلسات، نشست‌ها و کنسرسیوم‌های متعددی در دنیا به‌منظور پیشگیری از گسترش تبعات بی‌آبی در دنیا برگزار می‌شود. تبعات بی‌آبی از مناظر و فیلتر‌های گوناگون قابل بحث و بررسی هستند. با کاهش آب، کشت محصولات تغذیه‌ای نیز کاهش می‌یابند و ممکن است مشکلات اقتصادی عدیده‌ای در بحث کشاورزی رخ دهد. علاوه‌بر‌این، بهداشت نامناسب آب شرب- مشکل حدود 2.4میلیارد‌نفر از سکنه کره زمین- می‌تواند منجر به بیماری‌های اسهالی مرگبار ازجمله وبا و تب حصبه و سایر بیماری‌های منتقله ازطریق آب شود. در‌چنین‌شرایطی مشکلات زیست‌محیطی که منجر به ایجاد تغییرات در اکوسیستم مناطق مختلف می‌شوند، زندگی حیات‌وحش را به خطر می‌اندازد. این‌ها تنها بخشی از مشکلات رونمایی‌شده از ابرچالش کم‌آبی در دنیا هستند و تبعات دیگری ازجمله بحران‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، نظامی و ... در زیر سایه این چالش در سال‌های آتی دامن‌گیر بشر خواهند شد. بر‌همین‌اساس؛ دولت‌ها با به‌کارگیری تجارب پیشینیان و علوم نوین به‌نوعی در تلاش‌اند تا دست‌کم از اثرات تبعات منفی چالش کم‌آبی بکاهند. در‌حال‌حاضر در بسیاری از کشورهای پیشرفته پیاده‌سازی سیستم‌های نوین جمع‌آوری آب باران برای جمع‌آوری و ذخیره آب باران برای آشامیدن یا شارژ سفره‌های زیرزمینی. تقویت قابلیت تصفیه آب خانگی ازطریق استفاده از فیلترها، ضدعفونی‌کننده‌های خورشیدی یا لخته‌سازها و طرح‌های مشابه با جدیت دنبال می‌شود. احداث سد‌ها و آبگیرهای متناسب با اکوسیستم منطقه، برداشت و ذخیره آب باران، قنات‌ها، نمک‌زدایی، تغییر الگوی کشت، پساب‌زدایی و استفاده مجدد از آب و ... و در‌مجموع تسریع در روند اجرای پروژه‌های تدوین‌شده در حوزه منابع آب نیز می‌تواند کمک بسزایی در اقتصاد و معیشت مردم و مصرف بهینه آب داشته باشد؛ اما باید به خاطر داشت که صرفه‌جویی در مصرف آب، پیشگیری از هدر‌رفت آب و بالا بردن راندمان کارایی آب چه در بخش خانگی و چه در بخش صنعت و کشاورزی به‌عنوان اولین و اساسی‌ترین گزینه حفظ مایه حیات همواره مورد تأکید کارشناسان این حوزه است. در ضمن باید خاطر‌نشان کرد؛ صرفه‌جویی به‌معنای کم‌مصرف کردن نیست؛ بلکه استفاده بهینه و تأثیر‌گذار از آب در شرایط گوناگون است. تغییر الگوی کشت در کشاورزی و ایجاد تغییرات اساسی در جانمایی و تأمین آب کارخانه‌های بزرگ می‌تواند گامی اساسی در مصرف بهینه آب محسوب شود. آب را آسان هدر ندهیم.