توسعه شهرهای کوچک با مشارکت‌های مردمی

چالش توسعه شهرهای کوچک در سال‌های اخیر به یکی از معضلات این حوزه تبدیل شده است. درحال‌حاضر میانگین امتیاز مؤلفه‌های پایداری اجتماعی-اقتصادی در شهرهای کوچک و کمتر توسعه‌یافته بسیار کم است و این ناپایداری موجب کاهش ثبات اقتصادی و کیفیت زندگی افراد می‌شود. در‌حقیقت، وابستگی پایدارسازی ابعاد اجتماعی-اقتصادی زندگی در شهرهای کوچک و دارای جمعیت بین 50 تا 150‌هزار‌نفر به بودجه و درآمدهای ملی و استانی به‌دلیل درآمد کم این شهرها، باعث شده تا روند توسعه به‌شدت کند و فرسایشی باشد. کمبود و عدم پایداری منابع مالی و درآمدی، عدم مشارکت و سرمایه‌گذاری شهروندان در اداره امور شهر، نبود تخصص یا اراده کافی در جذب سرمایه‌گذار غیربومی، پائین بودن سطح توقع مردم، عدم بهره‌گیری از مشاوران توانمند و ... را می‌توان از دیگر دلایل عدم توسعه شهرهای کوچک قلمداد کرد. از‌سویی جذب بودجه‌های کلان و اجرای پروژه‌های ملی طبیعتاً نیاز به هم‌افزایی در سطح نهاد و سازمان‌های مختلف و توجیه طرح در سطح کلان دارد و اعتباربخشی به چنین طرح‌هایی نیز عمدتاً با کندی و قطره‌چکانی صورت می‌گیرد که به اطاله ساخت پروژه‌ها منتهی می‌شود. وجود چندین هزار طرح و پروژه نیمه‌کاره در سطح شهرهای کشور، حجت این مدعاست. درچنین‌شرایطی برای رسیدن به اهداف توسعه‌ای تقویت سه عنصر شناخت ظرفیت‌ها، بهره‌مندی از پتانسیل مشاوران حوزه‌های مختلف و جذب سرمایه‌گذار بومی و غیربومی چاره کار است. در غیر این صورت این شهرها نخواهند توانست نقش خود را در توسعه منطقه‌ای و ملی به‌خوبی ایفا نمایند. هرچند متولیان امر نباید از تلاش برای جذب بودجه‌های ملی و استانی غافل شوند ولی باید اذعان داشت در شرایط کنونی توجه خاص و ویژه به طرح‌هایی که وابستگی به بودجه دولتی ندارند، از غنا و قوام بیشتری برخوردارند. در حقیقت مثلث ظرفیت شناسی، مشاوره تخصصی و جذب سرمایه‌گذار کلید توسعه در شهرهای کوچک است که کمترین وابستگی به بودجه دولتی در این رویکرد متصور است. از سویی معرفی و شناساندن شهر و ظرفیت‌های آن به گردشگران با چاپ و انتشار کاتالوگ، انتشار در نشریات و سایت‌های معتبر و نصب بیلبوردهای استانی و شهری، طراحی و احداث یک المان خاص در شهر یا تلاش درجهت اختصاص یک نماد معنوی برای شهر (شهر انجیر، شهر توت‌فرنگی، پایتخت والیبال، پایتخت منبت و ...) می‌تواند در توسعه شهر تأثیر بسزایی داشته باشد. گاهی‌اوقات خرق عادت در احداث یک پروژه منجر به توسعه، شهرت و چه‌بسا جذب گردشگر در سطح وسیع می‌شود. به‌عنوان‌مثال پهن‌ترین خیابان جهان با نام خولیو در بوینوس آیرس (Buenos Aires) آرژانتین با عرض 200‌متر احداث شده است! برند‌سازی در بخش تولیدات منطقه‌ای، احداث خیابان پاک، موزه بومی، اتاق مشاهیر شهرستان، تقویت انجمن‌های مردم‌نهاد، تقویت گروه‌های ورزشی، دعوت از مشاهیر بزرگ کشور، برگزاری فستیوال و جشنواره‌های بومی و ... از دیگر طرح‌هایی هستند که در‌صورت تداوم در اجرا، علاوه‌بر چرخاندن چرخ اقتصاد شهری و پیشگیری از بسیاری از آسیب‌های اجتماعی می‌توانند در توسعه نوین شهری مؤثر باشند و زمینه برای سرمایه‌گذاری در سایر بخش‌ها نیز فراهم شود. توسعه شهرهای کوچک را جدی بگیریم.