رتبه ۶۴ جهانی ایران در شاخص نوآوری جهانی در سال ۲۰۲۴
تحلیل شاخص نوآوری جهانی (GII) سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد: جمهوری اسلامی ایران هرچند در میان ۱۳۳ کشور جهان در جایگاه ۶۴ قرار گرفته است؛ ولی درمقایسه‌با جایگاه ایران در سال ۲۰۲۲ با رتبه ۵۳، افت نشان می‌دهد. شاخص نوآوری جهانی هرساله توسط سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) منتشر می‌شود و کشورها را براساس ظرفیت‌ها و نتایج نوآوری‌شان رتبه‌بندی می‌کند. این شاخص، شامل حدود ۸۰ زیرشاخص است که در دو بخش اصلی «ورودی‌ها و خروجی‌های نوآوری» گروه‌بندی می‌شوند. به‌گزارش مریم رضایی (ایسنا)؛ دراین‌نوشتار، جزئیات رتبه کشور در بخش‌های مختلف نوآوری و تحلیل نقاط قوت و ضعف آن ارائه شده است.
امیرعباس محمدی کوشکی؛ از کارشناسان کارگروه رتبه‌بندی و پژوهش بین‌الملل تیم‌ملی اختراعات و نوآوری ایران با بررسی گزارش شاخص جهانی مالکیت فکری ۲۰۲۴، گفت: براساس این گزارش ایران سال ۲۰۲۴ میان ۱۳۳ کشور حاضر در شاخص نوآوری جهانی رتبه ۶۴ را به‌دست آورده اما درمقایسه‌با سال‌های گذشته، این رتبه نسبت به سال ۲۰۲۰ که ۶۷ بود، بهتر شده است؛ اما درمقایسه‌با سال ۲۰۲۲ که ایران در رتبه ۵۳ قرار داشت، افت کرده است. همچنین، ایران در میان کشورهای با درآمد متوسط پایین جایگاه پنجم را به‌خود اختصاص داده که نشان‌دهنده عملکرد نسبی خوبی در‌این‌دسته از کشورهاست. علاوه‌براین، ایران در میان ۱۰ کشور منطقه آسیای مرکزی و جنوبی رتبه دوم را کسب کرده. وی بابیان‌اینکه شاخص نوآوری جهانی شامل دو بخش «ورودی» و «خروجی» نوآوری‌ست، اظهار کرد: شاخص ورودی‌ها شامل زیرساخت‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و منابع انسانی هستند که برای تولید نوآوری ضروری‌اند و شاخص خروجی‌ها نیز شامل نتایج ملموسی مانند ثبت پتنت‌ها، مقالات علمی و محصولات خلاقانه می‌شوند. وی با‌اشاره‌به ورودی‌های نوآوری، تصریح کرد: ایران در سال ۲۰۲۴ رتبه ۸۵ را در بخش ورودی‌های نوآوری به‌دست آورده است. این رتبه نشان می‌دهد که ایران در فراهم‌کردن زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های لازم برای نوآوری هنوز با چالش‌هایی مواجه است؛ مثلاً در زیرشاخص‌هایی مانند کیفیت تنظیمات نظارتی و ثبات سیاستی برای کسب‌وکارها، ایران رتبه‌های بسیارپایینی دارد. در شاخص کیفیت تنظیمات نظارتی، ایران رتبه ۱۳۳ و در شاخص ثبات سیاستی رتبه ۱۲۶ را به‌دست آورده که نشان‌دهنده ضعف‌های مهم در محیط نهادی و قانونی کشور است. وی با‌اشاره‌به خروجی‌های نوآوری نیز گفت: در بخش خروجی‌های نوآوری، ایران در سال ۲۰۲۴ رتبه ۴۸ را به‌خود اختصاص داده که نسبت به بخش ورودی‌ها جایگاه بهتری را نشان می‌دهد. این، نشان‌دهنده این‌است‌که ایران نسبت به سرمایه‌گذاری‌های خود توانسته است خروجی‌های مناسبی تولید کند. در شاخص‌هایی مانند تعداد مقالات علمی و ثبت پتنت‌ها، ایران عملکرد خوبی دارد. برای مثال: تعداد مقالات علمی منتشره توسط ایران در سال‌های اخیر افزایش یافته و در سال ۲۰۲۲ به رتبه ۲۸ رسیده است. همچنین تعداد پتنت‌های ثبت‌شده توسط ایرانیان نیز با رشد قابل‌توجهی مواجه بوده است. این عضو رسمی ویکی آمار سازمان ملل متحد، تأکید کرد: ایران در برخی از شاخص‌های نوآوری جهانی عملکرد خوبی داشته و در برخی دیگر با چالش‌هایی مواجه است که در ادامه به تحلیل نقاط قوت و ضعف ایران در شاخص‌های مختلف پرداخته می‌شود. نقاط قوت این‌ها هستند: سرمایه بازار: ایران در شاخص سهم ارزش بازار به تولید ناخالص داخلی (GDP) با رتبه ۱ در جهان قرار دارد. این شاخص نشانه ظرفیت بالای ایران در بهره‌برداری از سرمایه بازار برای رشد نوآوری‌ست. تعداد علائم تجاری: ایران در شاخص تعداد علائم تجاری ثبت‌شده نسبت به تولید ناخالص داخلی نیز رتبه 1 را کسب کرده. این شاخص بیانگر ظرفیت بالای ایران در حوزه مالکیت فکری و ثبت اختراعات و علائم تجاری‌ست. فارغ‌التحصیلان رشته‌های علمی و مهندسی: در شاخص تعداد فارغ‌التحصیلان رشته‌های علمی و مهندسی، ایران با رتبه ۸ یکی از بهترین عملکردها را بین کشورها دارد. این نشان‌دهنده سرمایه انسانی قوی در حوزه‌های علمی و فنی‌ست که می‌تواند به تقویت نوآوری در آینده منجر شود. واردات فناوری پیشرفته: ایران در شاخص واردات فناوری‌های پیشرفته رتبه ۱۸ را کسب کرده که نشان‌دهنده تمایل بالای کشور به استفاده از فناوری‌های پیشرفته در بخش‌های مختلف اقتصادی‌ست. نقاط ضعف اما عبارت‌اند از کیفیت تنظیمات نظارتی: ایران در شاخص کیفیت تنظیمات نظارتی، بدترین رتبه یعنی ۱۳۳ را به‌خود اختصاص داده. این نشان‌دهنده ضعف جدی در ایجاد محیط قانونی و نظارتی مناسب برای کسب‌وکارها و نوآوری‌ست. نرخ تعرفه‌های تجاری: نرخ تعرفه‌های اعمال‌شده در ایران نیز یکی از چالش‌های بزرگ برای تجارت و نوآوری‌ست. در‌این‌شاخص رتبه ۱۳۱ را دارد که نشانه سیاست‌های تجاری محدودکننده است. زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT): زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران نیز با چالش‌هایی مواجه است. در شاخص دسترسی به ICT، ایران در رتبه ۸۹ و در استفاده از خدمات دولتی آنلاین رتبه ۱۱۵ قرار دارد که نشانه لزوم بهبود زیرساخت‌های فناوری در کشور است. وی بابیان‌اینکه یکی از مهم‌ترین بخش‌های گزارش شاخص نوآوری جهانی، تحلیل تأثیرات اقتصادی و اجتماعی نوآوری‌ست، در‌این‌باره توضیح داد: در ایران، نوآوری تأثیرات مثبتی بر بهره‌وری نیروی کار و رشد اقتصادی داشته است. برای مثال: بهره‌وری نیروی کار در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال قبل ۱.۴درصد افزایش یافته است. همچنین، طول عمر متوسط ایرانیان در سال ۲۰۲۲ به ۷۴.۶سال رسیده است که نشان‌دهنده بهبود شاخص‌های سلامت و زندگی اجتماعی‌ست. وی خاطرنشان کرد: با توجه به روندهای سال‌های اخیر، می‌توان گفت که ایران در بخش خروجی‌های نوآوری عملکرد مناسبی داشته اما در بخش ورودی‌ها و به‌ویژه زیرساخت‌های قانونی و نهادی نیازمند اصلاحات جدی‌ست. بهبود در بخش‌های نهادی، تسهیل کسب‌وکارها و کاهش موانع تجاری می‌تواند به تقویت نوآوری در ایران منجر شود. وی افزود: کلاً اگرچه ایران در شاخص نوآوری جهانی ۲۰۲۴ با چالش‌هایی مانند ضعف‌های نهادی و زیرساختی مواجه بوده است اما با بهره‌گیری از سرمایه انسانی قوی، ظرفیت‌های بالای علمی و تمایل به استفاده از فناوری‌های پیشرفته می‌تواند در آینده جایگاه بهتری در این شاخص کسب کند.