مردی و مرگی فراتر از اسطوره‌ها
نگاهی به حیات سیاسی و فعالیت‌های مبارزاتی «یحیی سنوار»
«یحیی سنوار»، مردی از جنس مبارزه و مقاومت و نماد بی‌باکی و ایستادگی برابر ده‌هاسال جنایات، ظلم‌ها و اشغالگری‌های رژیم صهیونیستی مردادماه سال جاری و بعد از شهادت «اسماعیل هنیه» (رئیس شهید دفتر سیاسی جنبش مقاومت حماس) به‌عنوان جایگزین وی، پرچم این‌گروه مقاومت را به‌دست گرفت. به‌گزارش محمدرضا منافی (ایرنا)؛ عصر روز پنجشنبه ۲۶ مهر 1403 رژیم صهیونیستی در بیانیه‌ای رسمی ادعا کرد؛ در بمباران منطقه‌ای از غزه، «سنوار» را به‌شهادت رسانده. رژیم صهیونیستی روز 10 مردادماه امسال نیز در اقدامی تروریستی، «اسماعیل هنیه»؛ رئیس سابق دفتر سیاسی حماس را که برای شرکت در آیین تحلیف «مسعود پزشکیان»؛ رئیس‌جمهوری اسلامی ایران همراه دیگر مقامات و شخصیت‌های عالی‌رتبه جهان به تهران دعوت شده بود و میهمان جمهوری اسلامی ایران بود، به‌شهادت رساند.
«یحیی ابراهیم حسن السنوار» مشهور به «ابو ابراهیم» متولد ۲۹ اکتبر ۱۹۶۲ میلادی (۷ آبان ۱۳۴۱) در اردوگاه پناهندگان خان‌یونس در نوار غزه است. سنوار از پدرومادری متولد شد که در جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸ از عسقلان آواره شده بودند. این اردوگاه مملو از خانواده‌های فقیر بود که در شرایط بدی زندگی می‌کردند و برای خدمات اولیه به آژانس امداد و کار سازمان ملل متحد (UNRWA) متکی بودند. سنوار اوایل دهه ۱۹۸۰ (۱۳۵۸) در دانشگاه اسلامی غزه ثبت‌نام کرد جایی‌که مطالعه او در زبان عربی به شکل‌دادن شخصیت کاریزماتیک او کمک کرد. زمانی وارد دانشگاه شد که بسیاری از جوانان فلسطینی در نوار غزه دنبال اسلام‌گرایی بودند تا مناقشه اسرائیل و فلسطین را پس از دهه‌ها که پان‌عربیسم نتوانسته بود آن‌را انجام دهد، حل‌وفصل کنند؛ و سازمان‌های دانشجویی که اندیشه اسلامی را با ناسیونالیسم فلسطینی ترکیب می‌کردند به‌سرعت درحال‌رشد بودند. در سال ۱۹۸۲ او به‌دلیل مشارکت در چنین سازمان‌هایی بازداشت شد؛ البته هیچ اتهام رسمی وجود نداشت. در سال ۱۹۸۵ (۱۳۶۳) پیش از تشکیل حماس، به سازمان‌دهی المجد (مناحمات الجهاد و الدعوه) سازمان «جهاد و دعوت» (ترویج آرمان‌های اسلامی) کمک کرد. المجد شبکه‌ای از جوانان مسلمان که مأمور افشای هویت جاسوسان فلسطینی بودند و در سال‌های اخیر توسط اسرائیل استخدام شده بودند. زمانی‌که حماس در سال ۱۹۸۷ تشکیل شد، المجد در بخش امنیتی آن قرار گرفت. در سال ۱۹۸۸ مشخص شد که این‌شبکه دارای سلاح است و سنوار چند‌‌هفته توسط اسرائیل بازداشت شد. سال بعد، او به‌اتهام قتل جاسوسان اسرائیل به «چهار حبس ابد» محکوم شد. او در زندان، بیشتر اوقات فراغتش را صرف مطالعه خواندن روزنامه‌های اسرائیلی و تسلط کامل به‌زبان عبری کرد. فایننشال‌تایمز به‌نقل‌از «میکا کوبی» که از سنوار در شین‌بت بازجویی کرد، آورد: «او کتاب‌هایی درباره شخصیت‌های اسرائیلی مانند ولادیمیر ژابوتینسکی، مناخیم بگین و اسحاق رابین خواند و صدر تا ذیل شخصیت‌های اصلی اسرائیل را شناخت». سنوار در زندان، بیشتر اوقات فراغتش را صرف مطالعه روزنامه‌های اسرائیلی و تسلط کامل به‌زبان عبری کرد. طی 22سال اسارت در درون زندان، رمان «خار و میخک» را به‌زبان عبری نوشت و پنج کتاب را از عبری و انگلیسی به‌عربی ترجمه کرد و در صدر پرکارترین زندانیان نویسنده تاریخ قرار گرفت. برخی از مهم‌ترین وقایع در مسئله اسرائیل و فلسطین طی دهه‌های زندان سنوار رخ داد. اوایل دهه ۱۹۹۰ (۱۳۶۸) سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) و رژیم اسرائیل، پیمان اسلو را منعقد کردند که به‌ازای به‌رسمیت‌شناختن حق موجودیت رژیم اسرائیل توسط ساف، روند صلحی را برای ایجاد یک کشور دو دولتی تعیین کرد. این‌روند با بمب‌گذاری‌های انتحاری توسط حماس و ترور «اسحاق رابین» نخست‌وزیر اسرائیل در سال ۱۹۹۵ توسط یک یهودی از مسیر خارج شد؛ اما امید برای بازگرداندن روند به مسیر اصلی برای چندین‌سال باقی ماند. این بارقه امید درطول انتفاضه دوم فلسطین (قیام ۲۰۰۵-۲۰۰۰) و در انتخابات سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۴) زمانی‌که فلسطینیان با رأی بالا به حماس، ناامیدی خود را از ساف ثبت کردند، کمرنگ شد. درنتیجه، روابط بین اسرائیل و تشکیلات خودگردان موقت فلسطین (PA) که در توافق‌نامه اسلو ایجادشده بود، بیش‌ازپیش بدتر شد. در ۲۰۰۷؛ وقتی درگیری‌های جناحی در داخل تشکیلات خودگردان، حماس را تنها مسئول نوار غزه کرد، اسرائیل و مصر این‌منطقه را محاصره و زمینه را برای چندین درگیری مسلحانه بین حماس و صهیونیست‌ها در سال‌های آینده فراهم کردند؛ تازمانی‌که سنوار در سال ۲۰۱۱ (۱۳۸۹) آزاد شد، درهای صلح هم باز و هم بسته شده بود و او هیچ‌یک‌از خوش‌بینی‌های دوران اسلو را از نزدیک مشاهده نکرده بود. آزادی یحیی سنوار به‌عنوان بخشی از مبادله زندانیان برجسته با «گیلاد شالیت» انجام شد. شالیت؛ سرباز نیروهای دفاعی اسرائیل (IDF) در سال ۲۰۰۶ درحالی‌که در گذرگاه مرزی مستقر بود توسط حماس دستگیر شده بود. پس از چندین تلاش ناموفق برای میانجیگری آزادی شالیت، مصر و آلمان توافقی را برای آزادی او در اکتبر ۲۰۱۱ منعقد کردند. برادر سنوار (محمد) که به نگهبانی شالیت گماشته شده بود، اصرار داشت سنوار در مبادله گنجانده شود. همان‌روزی‌که شالیت آزاد شد، سنوار جزو نخستین گروه از اسیران فلسطینی بود که به نوار غزه بازگردانده شدند. زمانی‌که او وارد غزه شد، پیشانی‌بند سبز نمادین حماس را بر تن داشت. در آوریل ۲۰۱۲ (فروردین ۱۳۹۱) تنها چندماه پس از آزادی، سنوار به‌عنوان یکی از اعضای دفتر سیاسی حماس در نوار غزه انتخاب شد. او از تجربه‌هایش به‌عنوان رهبر در زندان رژیم صهیونیستی استفاده کرد و در میان حماس به‌دلیل گردهم‌آوردن هم‌بندی‌هایش شهرت پیدا کرد. او از شبه‌نظامیان خواست اسرائیلی‌ها را دستگیر کنند و باعث شد ایالات‌متحده در سال ۲۰۱۵ سنوار را به فهرست تروریست‌های جهانی خود اضافه کند. دراین‌میان، حماس درتلاش بود تا جایگاهش را در نوار غزه حفظ کند زیرا به‌دلیل درگیری با رژیم اسرائیل تضعیف شده بود. دراین‌شرایط بود که سنوار در ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) به‌عنوان رئیس حماس در نوار غزه انتخاب شد. سنوار در یکی از اولین حضورهای عمومی خود، به گروهی از جوانان غزه گفت: «زمانی‌که حماس درباره به‌رسمیت‌شناختن اسرائیل بحث می‌کرد، گذشته است. اکنون بحث سر این‌است‌که چه‌زمانی اسرائیل را از بین خواهیم برد». در سال‌های اول رهبری سنوار، رویکرد عمل‌گرایانه او شروع به معکوس‌کردن انزوای حماس کرد. ماه‌ها پس از به‌دست‌گرفتن کنترل حماس توسط سنوار، جنبش توافق آشتی با تشکیلات خودگردان منعقد و برای نخستین‌بار از سال ۲۰۰۷، کنترل بیشتر نوار غزه را برای مدت کوتاهی به تشکیلات خودگردان واگذار کرد. روابط با مصر نیز بهبود یافت و کشور همسایه، محدودیت‌های خود را در گذرگاه مرزی با نوار غزه کاهش داد. این گروه، برای برقراری روابط با ایران تماس گرفت و ایران، حماس را به شبکه متحدانش بازگرداند و حمایت از آن‌را از سر گرفت. فایننشال‌تایمز آورد: سنوار به شخصیتی افسانه‌ای در نوار غزه تبدیل شده و بسیاری از فلسطینی‌ها به او افتخار می‌کنند و او در میان مردم فلسطین بسیارمحبوب است. اواخر ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) مذاکرات با اسرائیل برای آتش‌بس طولانی‌مدت درجریان بود و تا زمان اعلام در ژانویه ۲۰۲۰ (دی‌ماه ۱۳۹۸) در ایالات‌متحده ادامه داشت. طرح صلح «دونالد ترامپ» توسط اسرائیل به‌عنوان یک مسیر روبه‌جلو پذیرفته شد اما به‌ضرر فلسطینی‌ها بود و آن‌را رد کردند. در ماه می ۲۰۲۱ (اردیبهشت ۱۴۰۰) هفته‌ها تشدید تنش‌ها در اورشلیم و درگیری‌ها بین معترضان فلسطینی و پلیس اسرائیل به‌ویژه در محوطه اطراف مسجدالاقصی که صدها زخمی برجا گذاشت، به‌پایان رسید. حماس در جریان این درگیری‌ها و درپاسخ‌به حملات رژیم صهیونیستی، با ارسال موشک به جنوب و مرکز اورشلیم واکنش نشان داد و ۱۱روز درگیری شدیدی بین حماس و صهیونیست‌ها ادامه داشت. محبوبیت سنوار بعد از این‌عملیات بیشتر شد. فایننشال‌تایمز دراین‌زمینه نوشت: سنوار به شخصیتی افسانه‌ای در نوار غزه تبدیل شده و به‌نقل‌از یک فعال برجسته فلسطینی در بیت‌المقدس شرقی اضافه کرد: بسیاری از فلسطینی‌ها به او افتخار می‌کنند و او در میان مردم فلسطین بسیارمحبوب است. او در سال ۲۰۲۲ در یک گردهمایی به‌مناسبت سالگرد تأسیس حماس، از هریک‌از افراد خواست اگر اسرائیل برای آزادی اسیران فلسطینی به توافق نرسد «آماده قیام مانند طوفان برای دفاع از الاقصی باشید. ما در سیل خروشان، با موشک‌های بی‌پایان و در سیل سربازان بی‌حدوحصر به‌سوی شما خواهیم آمد. با میلیون‌هانفر از مردم خود (امت) یکی پس از دیگری به‌سراغ شما خواهیم آمد». سنوار از مدت‌هاپیش در صدر فهرست «افراد تحت‌تعقیب اسرائیل» قرار داشت و اخیراً که وی به ریاست دفتر سیاسی حماس انتخاب شد، انگیزه اسرائیل برای ترور وی افزایش یافت. آژانس‌های امنیتی اسرائیل او را طراح برنامه‌ریزی و اجرای حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ (۱۵ مهر ۱۴۰۲) می‌دانند. بعد از عملیات «طوفان الاقصی» نام او بارها توسط تعدادی از مقام‌های ارشد رژیم اسرائیل؛ ازجمله «یوآو گالانت» وزیر دفاع اعلام شد.