سرکوب «علویان» سوریه؛ و تأثیر آن بر انتخابات آینده ترکیه
اتفاقاتی‌که برای علویان سوریه رخ داده، برای بزرگ‌ترین حزب مخالف دولت ترکیه فرصت و برای حزب حاکم و اردوغان یک تهدید است که درصورت خارج‌نشدن از انفعال کنونی ممکن است باعث شکست حزب عدالت و توسعه در انتخابات پیش‌ازموعد احتمالی نیز باشد. به‌گزارش علی حیدری (تسنیم)؛ اعتراضات مردمی چندروزگذشته در مناطق علوی‌نشین سوریه به‌خصوص لاذقیه و طرطوس که توسط دولت انتقالی این‌کشور با قتل‌عام بیش از 400 غیرنظامی سرکوب شد، بازتاب زیادی در سطح منطقه داشته. در ترکیه نیز به‌عنوان همسایه سوریه که طی سه‌ماه‌گذشته با تغییر حکومت دراین‌کشور نفوذ فراوانی به‌دست آورده است، این تحولات با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شده است.
وزارت خارجه کشور ترکیه در بیانیه‌ای با محکوم‌کردن اعتراضات علویان و حمایت از سرکوب آن‌ها توسط نیروهای احمد الشرع یا همان جولانی، اعلام کرد: نباید اجازه تبدیل چنین تحرکاتی به یک تهدید علیه امنیت و صلح سوریه و منطقه داده شود. با هرنوع اقدامی که حق زندگی مسالمت‌آمیز و مرفه مردم سوریه را موردهدف قرار می‌دهد، مقابله می‌کنیم. ترکیه همچنان کنار مردم و دولت سوریه خواهد بود. البته مقامات حزب جمهوری خلق ازجمله اوزگور اوزل (رهبر حزب)، منصور یواش (شهردار آنکارا) و کمال کلیچداراوغلو (رهبر سابق حزب) با حمایت از علویان، سکوت مقامات دولت ترکیه در قبال کشتار و حمایت وزارت خارجه از آن‌را محکوم کردند. اوزگور اوزل (رهبر حزب جمهوری خلق) در صفحه مجازی خود نوشت: حوادث اخیر سوریه را از نزدیک و با اندوه دنبال می‌کنیم. به‌نظر می‌رسد که فضای کاذب ایجادشده توسط دولت با شعار پیروزی در سوریه، از بین رفته و درگیری‌ها دوباره شعله‌ور شده است. افزایش تلفات غیرنظامیان و ترس از کشتار اقلیت‌ها در نتیجه خشونت علیه علویان در لاذقیه و اطراف آن، نگرانی زیادی را میان همه شهروندان ما ایجاد می‌کند. وی افزود: ما نگرانی‌های شهروندان علوی خود را که در مناطق نزدیک سوریه زندگی می‌کنند و نسبت به وضعیت بستگانشان در سوریه نگران هستند، درک می‌کنیم و در آن شریک هستیم. از دولت ترکیه دعوت می‌کنیم دراین‌زمینه مؤثرتر عمل و با دولت دمشق ابتکارات مؤثری برای جلوگیری از تلفات غیرنظامیان اتخاذ کند. کمال کلیچداراوغلو (رهبر سابق حزب جمهوری خلق) که خود از کردهای علوی‌ست، با محکوم‌کردن این سرکوب و کشتار غیرنظامیان، نوشت: سکوت در برابر این کشتارها پشت‌کردن به وجدان بشریت است. من قتل‌عام و جنایات علیه مردم سوریه در لاذقیه را شدیداً محکوم می‌کنم. نظامی که در آن همه آزادانه عقاید خود را اجرا کنند، تنها با صلح و عدالت امکان‌پذیر است. منصور یواش (شهردار آنکارا) نیز دراین‌خصوص در صفحه مجازی خود نوشت: تشدید درگیری‌ها و حملات به غیرنظامیان در لاذقیه سوریه، عامل نگرانی بزرگی‌ست. هدف‌قراردادن غیرنظامیان در منطقه به‌ویژه جوامع اقلیت را نمی‌پذیریم. از جامعه جهانی می‌خواهیم که نسبت به این بحران انسانی بی‌تفاوت نمانند. یک فاجعه انسانی در لاذقیه درحال‌وقوع است. برای جلوگیری از تلفات غیرنظامیان و اطمینان از اینکه مردم لاذقیه می‌توانند در امنیت در سرزمین خود زندگی کنند، باید اقدام فوری انجام شود. برای جلوگیری از عمیق‌ترشدن فاجعه، ترکیه باید دیپلماسی مؤثرتری داشته باشد و با همکاری جامعه بین‌المللی برای توقف درگیری‌ها تلاش کند. به‌طورکلی برای این موضع‌گیری مقامات حزب جمهوری خلق دو علت را می‌توان نام برد:
1. نگاه تاریخی
اول‌اینکه علویان در ترکیه به‌طورسنتی با حزب جمهوری خلق روابط بهتری داشته تا احزاب اسلام‌گرا. در دوره عثمانی به‌واسطه علوی‌بودن و نزدیک‌بودنشان به رهبران صفوی روی خوشی به آن‌ها نشان داده نشد. همچنین جامعه اهل سنت ترکیه عمدتاً از حنفی‌ها تشکیل شده و آن‌ها علوی‌ها را خارج از اسلام می‌دانند. با فروپاشی عثمانی و قدرت‌گرفتن مصطفی کمال آتاتورک؛ ازآنجا‌که نگاهی سکولار داشت و از دین‌مداری عثمانی فاصله گرفته بود، فضا برای علوی‌ها در ترکیه نسبتاً باز شد؛ ازاین‌رو، علویان نسبت به آتاتورک و حزب جمهوری خلق که او پایه‌گذاری کرد نگاه مثبتی داشته‌اند. اگرچه واقعه تونجلی یا درسیم که در آن، تظاهرکنندگان علوی به‌رهبری سید رضا درسیمی؛ رهبر کردهای علوی در سال 38-1937 با سرکوب شدید دولت آتاتورک و عصمت اینونو (رئیس‌جمهوری بعد از وی) روبه‌رو شد اما به‌طورکلی نگاه علویان به آتاتورک و حزب جمهوری خلق مثبت است. آمار دقیقی از جمعیت علویان در ترکیه در دست نیست که علت اصلی آن می‌تواند آزارها و رنجش‌های تاریخی علیه آن‌ها باشد، باوجوداین، جمعیت این‌گروه 25میلیون برآورد می‌شود که 30درصد جمعیت ترکیه است. حزب عدالت و توسعه با قدرت‌گرفتن در ترکیه برای حل این‌معضل و نزدیکی به علویان برنامه‌هایی را اجرا کرد. در چارچوب این‌رویکرد جدید بود که مقامات حزب حاکم ازجمله احمد داود اوغلو (نخست‌وزیر پیشین) و اردوغان (رئیس‌جمهوری) به «جم‌خانه‌ها» می‌رفتند و با رهبران علویان دیدار می‌کردند. آن‌ها برای حل مسائل علویان قول‌هایی داده بودند. گرچه به همه این وعده‌ها عمل نشد؛ اما فضا به‌نسبت گذشته برای آن‌ها بازتر شده بود. اردوغان حتی در دوره‌ای خواستار عذرخواهی حزب جمهوری خلق بابت کشتار شهر «درسیم» شد؛ اما خودش اقدام قابل‌توجهی درخصوص علویان انجام نداد.
2. رقابت‌های سیاسی
علت دیگر این موضع‌گیری، استفاده از فرصت به‌وجودآمده برای حزب جمهوری خلق به‌عنوان بزرگ‌ترین حزب مخالف دولت حال است که تلاش دارد با بهره‌برداری از فرصت پیش‌آمده و قراردادن دولت اردوغان در موضع انفعال به‌دلیل حمایت از احمد الشرع در قلع‌وقمع تظاهرکنندگان علوی، از ظرفیت علویان ترکیه برای انتخابات بعد استفاده کند. علویان به‌طورسنتی باتوجه‌به وضعیتی که در ترکیه دوره عثمانی و جمهوری داشته‌اند، اقلیتی منفعل محسوب می‌شدند؛ بااین‌حال نگاه اردوغان به آن‌ها برای استفاده از آرایشان در اول قدرت‌یابی حزب عدالت و توسعه که تا چندسال‌بعد ادامه داشت، آن‌ها را در عرصه سیاسی ترکیه برجسته و توجه حزب جمهوری خلق را نیز جلب کرد. حزب جمهوری خلق در سال‌های گذشته کوشیده با پتانسیل نگاه مثبت علوی‌ها به‌خود، در رقابت‌های انتخاباتی از آن‌ها بهره‌برداری کند.