افزایش تمرکز با انجام ورزش منظم
دکتر «بوالهری» دراین‌نشست، «روری اوکانر» را شخصیت مهمی در حوزه مطالعه خودکشی در دنیا و اروپا معرفی کرد و گفت: «احساسات و افکار نویسنده دراین‌کتاب، بسیارزیبا و علمی بیان شده و برای عموم افراد اهل مطالعه جذاب و ماندنی‌ست؛ البته این‌درحالی‌ست‌که کتاب‌های بسیاری نیز در ایران در حوزه سلامت روان و پدیده خودکشی تدوین شده است». وی افزود: «پرسش مادرِ نویسنده از وی درواکنش‌به پرداختن او به موضوع خودکشی که بارها در کتاب به آن اشاره شده، تأمل‌برانگیز است؛ اینکه پرداختن نویسنده به موضوع خودکشی آیا به‌این‌معنانیست‌که او می‌خواهد خودکشی کند؟ این پرسش به‌گونه‌ای اشاره می‌کند که هرکس ممکن است درمعرض خودکشی و افکار خودکشی‌گرایانه قرار بگیرد؛ افکار خودکشی‌گرایانه‌ای که افسردگی، مقدمه آن است و البته افسردگی حتماً به‌معنای گریستن و آه‌و‌ناله‌کردن نیست و ممکن است فلسفی، اجتماعی و معنوی باشد». وی گفت: «در ایران حدود 25سال است به برنامه‌های پیشگیری از خودکشی پرداخته شده و پیشبرد وسیعی؛ به‌ویژه در کرمان و ایلام رخ داده است؛ خصوصاً در برهه‌هایی که خودکشی دراین‌مناطق اپیدمی شده بود». دکتر «بوالهری» برای خودکشی عوامل بسیاری معرفی کرد و افسردگی را یکی از مهم‌ترین عوامل آن خواند که بی‌حوصلگی، بی‌انگیزگی، نداشتن تمرکز، نداشتن ذوق‌وشوق، نداشتن درآمد، گریه، بغض، پوچ‌گرایی، حس بی‌عرضگی، ناتوانی و شکست، از نشانه‌های آن است. وی «وراثت» را نیز از عوامل مؤثر در خودکشی نامید و گفت: «خودکشی، تغییرات بیولوژیک بسیاری در سروتونین و دوپامین ایجاد می‌کند». این پژوهشگر، بحران در خانواده، در کسب‌درآمد، در شغل و نیز بحران‌های دینی و معنوی را هم از دیگر عوامل بروز افکار خودکشی‌گرایانه دانست که باعث بروز رفتارهای تکانشی مثل عدم‌تحمل دیگران، ناسازگاری، توهین، ناتوانی در ارتباط کلامی، حمایت، محبت و دستگیری می‌شود؛ درحالی‌که انسان‌ها در بحران‌ها باید به داد هم برسند. وی افزود: «وقتی فرد در حضور خدا تردید کند؛ درحالی‌که سال‌ها با او زندگی مداوم داشته، اینجا دیگر آن خداوند کار خود را نمی‌کند؛ درحالی‌که خدا در درون، در مغز و وجود آدم‌هاست؛ خدا آن بالا نیست؛ خدا هم بالاست، هم چپ، هم راست و هم پایین؛ خدا در همه‌جا هست و از رگ گردن هم به ما نزدیک‌تر است. بروز چنین تردیدهایی، میزان خودکشی را در جوامع مسلمان نیز افزایش می‌دهد و در کشور ما هم میزان خودکشی به‌سرعت بالا رفته است». این استاد دانشگاه بر اهمیت بررسی و ارزیابی ریسک‌ها، عوامل تشدیدکننده و عوامل حمایتی و حفاظتی در پدیده خودکشی تأکید کرد و گفت: «نوجوانان و کسانی‌که درآستانه بلوغ و جوانی قرار دارند؛ فرودستان؛ دچارشوندگان در بحران‌های اقتصادی و هویتی؛ کسانی‌که در تردیدِ بودن و نبودن و ماندن و رفتن قرار دارند؛ آن‌هاکه زمینه بیماری‌های افسردگی و رفتارهای تکانشی دارند و سالمندانی که تمام حمایت و ارزشمندی‌ها را از دست داده‌اند، بیشتر درمعرض افکار خودکشی‌گرایانه قرار دارند». وی به خودآگاهی و خودمراقبتی به‌عنوان دو شعار فراگیر سازمان بهداشت جهانی درباره پیشگیری از خودکشی اشاره کرد و گفت: «تا ندانیم، نمی‌توانیم کاری برای خود و دیگری کنیم؛ و خودمراقبتی، قدمی بزرگ و پیش از خودآگاهی‌ست». وی خودآگاهی را دارای سه بخش جسمی، روانی و معنوی (خلقت، معنا و تعلق‌خاطر) دانست و گفت: «در ایران بر خودآگاهی معنوی تأکید شده است که بسیار بر سلامت جسمی و روانی کمک می‌کند». این استاد دانشگاه درباره اهمیت ارتباطات اجتماعی در افسردگی گفت: «گاه فرد براثر افسردگی خود را تحت‌فشار شدید تنهایی می‌گذارد و حتی نمی‌تواند راه ورزش و هنر را درپیش بگیرد که دراینجا باید به کمک این فرد شتافت و با ایجاد ارتباطات اجتماعی به او کمک کرد». وی بااستنادبه کتاب در «اوج تاریکی» مهم‌ترین، عمیق‌ترین و آخرین‌مرحله افسردگی را به احساس گیرافتادن در تونلی تاریک، شبیه دانست که فرد، هیچ کورسوی امیدی ندارد و احساس پوچی، بی‌انگیزگی، نداشتن اعتماد‌به‌نفس و شکست دارد و دچار بی‌خوابی، کاهش وزن، اشتغالات فکری منفی مداوم، بی‌ربط و بیخود، اضطراب، دل‌شوره و بهانه‌گیری می‌شود و از برقراری ارتباط فرار می‌کند که دراین‌شرایط، احوالپرسی یک همسایه هم می‌تواند به فرد گیر‌افتاده در افسردگی، انگیزه زندگی ببخشد و وظیفه ما به‌عنوان یک انسان این‌است‌که نور را به این تونل تاریک بتابانیم. وی افزود: «در افسردگی، همه‌چیز فروکش می‌کند؛ به‌ندرت و درمواردی‌که افسردگی با اضطراب همراه باشد، فرد دائماً ولگردی می‌کند یا مثلاً فردی‌که از چاقی نفرت دارد، مدام شیرینی می‌خورد؛ فروکش‌کردن روابط جنسی یا برعکس، شدت‌یافتن آن به‌همراه رفتارهای پرخطر و رفتن به‌سمت مواد؛ این‌ها همگی از نشانه‌های افراد افسرده است؛ درحالی‌که جامعه این‌افراد را بی‌عرضه می‌خواند اما باید از این‌افراد پرسید چه‌کاری از دستم برمی‌آید و اگر کاری هم برنیاید؛ با لبخند، محبت و همدلی قدمی برداشت». وی باتأکیدبر اهمیت یادگیری اصول کلی «ارتباط انسانی، حمایتی، عاطفی و اخلاقی» به‌عنوان اولین اصل، گفت: «حتماً افراد باید در یکسری سازمان‌ها و مشاغل ارتباط را یاد بگیرند؛ چراکه ما ارتباط را یاد نگرفته‌ایم و به شاگردان، دستیاران و روانشناسان خود هم یاد نداده‌ایم؛ درحالی‌که روانشناسان باید برقراری ارتباط را بلد باشند و از لحظات اول ورود مراجع، ارزیابی را آغاز کنند و با گشاده‌رویی، همدلی و حفظ احترام و ایجاد حس حمایت، دل فرد را به‌دست بیاورند». وی درباره افرادی‌که تمام کورسوهای امیدشان به‌پایان رسیده یا افرادی‌که سابقه اقدام به خودکشی در نزدیکانشان بوده است، هشدار داد و گفت: «این‌ها موارد حادی هستند که نباید رها شوند». درادامه، دکتر «بوالهری» درباره نحوه تعامل با افراد «مشکوک به خودکشی» گفت: «راه‌حل‌های بسیارزیاد و تخصصی وجود دارد؛ اول‌ازهمه باید امدادها و فاکتورهای حفاظتی و حمایتی را شناخت و از آن‌ها کمک خواست». وی درباره اهمیت مصرف درست دارو در درمان افسردگی، گفت: «پیش‌ازاین گفته می‌شد دارو موجب آلزایمر می‌شود؛ اما اخیراً گفته می‌شود که دارو اگر درست مصرف شود، سیناپس‌های مغز ارتباط بهتری با هم برقرار می‌کنند و این، نه‌تنها بر خود فرد اثر ماندگاری دارد؛ بلکه بر فرزندان او نیز تأثیرگذار خواهد بود؛ بنابراین، یک تقابل و همگامی بین ژن و بیولوژی و نیز فرهنگ و جامعه و سیاست و حکومت وجود دارد و این‌ها اثر متقابل بر هم دارند. با عوامل فلسفی، فرهنگی، معنوی و اعتقادی باید سراغ کسی رفت که هیچ دلیلی برای زنده‌ماندن ندارد و تحول بزرگی که اگزیستانسیالیست‌ها ایجاد کردند، همین بود که توسط اروین یالوم، وارد روانشناسی شد. بعد‌از‌آن، رویکردهای انسان‌گرایی؛ فلسفی معنوی و روانشناسی معنوی به‌شکل علمی آن، رویکردهایی نجات‌بخش هستند». گفتنی‌ست: «دارالاکرام» حامی آموزش بیش از 8200 کودک‌ونوجوان درمعرض‌خطر ترک‌تحصیل از تمام ایران است و با ارائه خدمات معیشت؛ سلامت؛ مشاوره؛ کارآفرینی و فرهنگ‌وهنر و ورزش؛ در کنار دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان است. این مؤسسه به‌تازگی طرح غربالگری سلامت روان را برای 200 دانش‌آموز خود در شهرهای البرز، ورامین، قم و آذرشهر به‌صورت آزمونه و با همکاری مجموعه «اسرا» اجرا کرده و درصدد است آن‌را برای تمامی 8200 دانش‌آموز خود در شعب 23گانه در سراسر ایران اجرا کند.