مصرف مجدد نشتی آب سد لار
باوجود اینکه شرکت آب منطقهای تهران در سال ۱۳۸۹ به دلیل مشکلاتی که در مدیریت منابع آب در سامانه شرق وجود داشته تحقیقاتی در باره فرار آب سد لار انجام داد، اما هیچکدام از اقدامات جوابگو نبود و در آخرین اقدامات وزارت نیرو برنامههایی را برای ساماندهی این مسئله تدبیر کرده است. به گفته معاون وزیر نیرو در امور آب علاجبخشی این موضوع هزینهی میلیاردی درپی خواهد داشت. به گزارش ایسنا، رحیم میدانی با اشاره به اقدامات وزارت نیرو برای جلوگیری از فرار آب سد لار گفت: تاکنون اقدامات متفاوتی برای این مسئله انجام شده که تا حدی موفق بوده است و باید گفت بیش از این راهحلهای تبیین شده نمیتوان راهحل دیگری که هم اقتصادی و هم مطمئن باشد ارائه کرد، لذا وزارت نیرو پس از جمعبندیهای بسیار، یک راهحل نهایی را تبیین کرد. وی با بیان اینکه برای جلوگیری از فرار آب از سد لار حتی پیشهاد خالی شدن سد نیز ارائه شد، عنوان کرد: با توجه به اینکه سد لار تامینکننده بخش عمدهای از آب تهران است نمیتوان به این پیشنهاد فکر کرد. میدانی با اشاره به آخرین راهحل مورد توافق وزارت نیرو گفت: براساس بررسیهای انجام شده، قرار بر این شد تا آبهای نشتی را بهمنظور مصرف مجدد از طریق تونل و یا از طریق پمپاژ برگردانیم بدین معنا که آب نشتی که سهم آب تهران بوده را بهمنظور تنظیم سد لار به سد تزریق کنیم. وی با بیان اینکه تضصمیم وزارت نیرو این است که از طریق حفر تونل و یا پمپاژ مانع فرار آب از سد لار شویم تاکید کرد: برای انجام این کار از هیچ مشاور خارجی استفاده نشده، چراکه تولیدکنندگان و مشاوران داخلی، قادر به انجام تصمیمگیری در این زمینه بودهءاند. معاون وزیر نیرو در امور آبفا در خصوص هزینه انجام این کار گفت: براساس برآوردهای صورت گرفته، هزینه تونل با قیمتهای امروز معادل ۱۰۰۰ میلیارد تومان و هزینههای روش پمپاژ حدود ۳۵۰ میلیارد تومان تخمین زده شده است. مطالعات سد لار در سال ۱۳۵۵ شمسی توسط شرکتهای ایتالیایی انجام و در سال ۶۱ به بهرهبرداری رسید که از همان ابتدای آبگیری نیز این سد یک سوم آب موجود خود را حفظ و دو سوم دیگر از کف و دیواره سد در عمق ۲۰۰ متری به دلیل آهکی بودن جنس خاک، فرار میکند. برآورد بلندمدت (۲۵ ساله) نشان میدهد که حداقل فرار آب از مخزن سد لار ۳ مترمکعب در ثانیه و حداکثر آن حدود ۱۳مترمکعب در ثانیه است. متوسط فرار آب این سد در طول سال حدود هفت مترمکعب در ثانیه برآورد میشود. از این رو، بهطور متوسط در یک ۲۴ ساعت، حدود ۶۰۵ هزار مترمکعب آب از مخزن سد لار به پایین دست نشت میکند. این رقم در طول یکسال حجم ۲۲۰ میلیون مترمکعب آب شیرین را شامل میشود که رقم بسیار بزرگی است. در طول این سالها در بازه زمانی اواسط فروردین تا پایان مرداد آب نشت کرده از سد لار که به صورت چشمههایی در پایین دست جریان مییابد به کشاورزی در دشت مازندران تخصیص پیدا میکند و در دوره غیر کشاورزی در دشت مازندران، آب نشتی از دریاچه لار بدون استفاده به دریا میریزد. ظرفیت سد لار ۹۶۰ میلیون متر مکعب و معادل آب مصرفی یک سال تهران است. این سد در حوضه آبریز دریای خزر و در زیرحوضه هرازقرهسو بر روی رودخانه لار با سطح حوزه آبریزی به مساحت ۶۷۵ کیلومتر مربع و با متوسط جریان آب سالانه به میزان ۴۸۱ میلیون مترمکعب احداث شده است. از نظر جغرافیایی سد لار در فاصله ۷۵ کیلومتری تهران و ۱۰۰کیلومتری آمل قرار دارد. این سد از نوع خاکی همگن با ارتفاع ۱۰۷متر از پی و ۱۰۵متر از کف رودخانه دارای حجم مخزن ۹۶۰ میلیون متر مکعب و طول تاج سد ۱۱۵۰متر و عرض تاج ۱۳متر است. علیرغم گذشت حدود سی سال از آبگیری سد لار اهداف اصلی طرح به دلیل فرار آب بهطور کامل محقق نشده است. محل فرار آب نیز تکیهگاه راست سد است و عوامل زمینشناسی نظیر فعالیتهای آتشفشانی و خردشدگی باعث افزایش گذرگاههای جریان آب در آن شده است. براساس آمار ۲۵ ساله، دبی چشمهها و تراز آب مخزن سد با هم ارتباط مستقیم دارند، میانگین دبی چشمهها طی دوره بررسی ۸/۶۰۹ مترمکعب بر ثانیه و بیشینه مقدار اندازهگیری شده ۱۵/۶۰۲ مترمکعب بر ثانیه بوده است. پراکندگی مشاهده شده دبی چشمهها در ترازهای یکسان آب دریاچه سد حاکی از وابستگی دبی چشمهها به عوامل محیطی و عدم کارایی کامل آن در تبیین میزان فرار آب سد لار است.