سهم نفت در بودجه چقدر است؟
سالهاست که برخی مسئولان رده بالای نظام و برخی کارشناسان اقتصادی کشور نسبت به وابستگی شدید اقتصاد کشور به نفت انتقادهای زیادی وارد کرده‌اند و خواستار آن هستند که با ارائه یک برنامه منسجم و منظم، نقش نفت در اقتصاد ملی ما کاهش یابد و درآمدهای حاصل از آن در صندوقی ذخیره شود و وارد بودجه نشود. این دیدگاه اگرچه مطلوب به نظر می‌رسد اما نمیتوان با توجه به این ثروت عظیم خدادادی نقش نفت را در توسعه کشور نادیده گرفت و یک شبه خواستار غیرنفتی شدن بودجه کشور شد. بر اساس نتایج عملکرد بودجه در سنوات گذشته، سهم نفت در بودجه، طی برنامه دوم توسعه، ٥٥,٤، در برنامه سوم، ٥٠.٧، در برنامه چهارم ٣١.٤ و در برنامه پنجم ٤٣.٢ درصد بوده است. این ارقام کارنامه نقش نفت در بودجههای سنواتی و برنامههای توسعهای کشور را نشان می‌دهد. با نگاهی به این ارقام متوجه میشویم که از برنامه دوم به بعد سهم نفت در بودجه کشور کاهش یافته اما در برنامه پنجم توسعه با توجه به افزایش درآمدهای نفتی، ناگهان با افزایش روبهرو شده است. با توجه به کاهش قیمت نفت و تحریمهای صورت گرفته نقش نفت در بودجه کل کشور طی سالهای اخیر تنزل یافته و در سال ٩٤ به ٣٣,٢ درصد رسیده است. از آنجا که سیاست‌گذاران اقتصادی کشور به دنبال کاهش وابستگی بودجه به نفت هستند مقرر شده تا در پایان برنامه ششم توسعه سهم بودجه به درآمدهای حاصل از نفت به ٢٠ درصد برسد که این هدف‌گذاری تا سال ١٤٠٠ محقق خواهد شد. حال پرسش اینجاست که دولت به جای پول نفت قصد دارد چه منابعی را وارد بودجه کند و به تامین بودجه مورد نیاز برای مدیریت کشور بپردازد. بر اساس برنامهریزیهای صورت گرفته، سیاستهای کلی دولت به این سمت میرود تا از طریق افزایش درآمدهای مالیاتی به جبران سهم نفت در بودجه کل کشور بپردازد. البته منظور این نیست که قصد داشته باشد نرخ مالیات را افزایش دهد بلکه بنا دارد تا با افزایش پایههای مالیاتی و بالا بردن بهرهوری مالیاتی این کار را انجام دهد. به‌طور طبیعی شناخت پایههای جدید مالیاتی میتواند بخشی از هزینههای دولت را پوشش دهد و جایگزینی مطمئن برای سهم نفت در بودجه کل کشور باشد. دولت در حالی به دنبال کاهش نقش نفت در بودجه کل کشور و افزایش پایههای مالیاتی است که مقرر شده است تا پایان برنامه ششم رشد اقتصادی به قیمت ثابت، هشت درصد شود. بر اساس محاسبات صورت گرفته رسیدن به این میزان از رشد یکی از ملزومات کشور است تا اقتصاد ایران بتواند به توسعه دست یابد، از این رو میتوان گفت که اگر رشد هشت درصدی محقق شود شاید برای نخستین بار ظرف نیم قرن اخیر، نظام اقتصادی کشور توانسته تا با کمترین اتکا به نفت در بودجههای سنواتی خود، به رشد اقتصادی دست یابد و از ظرفیتهای دیگر پیدا و پنهان اقتصادی خود استفاده کند./محمد کردبچه/ شانا