شکست تعرفه‌های نشکن؟!

برقراری تعادل و کسب رضایت دو گروه تولیدکننده و صادرکننده همواره یکی از سخت‌ترین و بحث‌برانگیزترین موضوعات اقتصادی کشور است. تولیدکنندگان انتظار حمایت دارند و بستن تعرفه‌های بالا برای واردات نیز در نهایت می‌تواند فشار زیادی به مصرف‌کنندگان وارد سازد. صنعت فولاد کشور که تاحد زیادی دولتی است نیز از این امر مستثنی نیست. ایران در زمره بزرگ‌ترین دارندگان معادن سنگ‌آهن و همواره از صادرکنندگان عمده بوده است. با این وجود ما در لیست کشورهای عمده‌ صادرکننده‌ی فولاد نیستیم. در واقع صنعت تبدیلی این بخش هم‌سو با منابع و پتانسیل کشور نبوده است. در این میان قیمت تمام شده‌ تولید نیز بسیار موثر است. یعنی طبق عرف جهانی با کاهش قیمت سنگ‌آهن یا کنستانتره آن، قیمت محصولات وابسته به آنها نیز معمولا کاهش می‌یابد با این حال در سال‌های گذشته قیمت جهانی ورق‌های سرد و گرم، از قیمت داخلی کمتر بوده که همین عامل باعث شده بود تا تعرفه‌ نسبتا بالایی برای واردات انواع فولاد بسته شود. در این رابطه مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان، بالا بودن هزینه‌های تولید در ایران در مقایسه با سایر کشورها را علت بالا بودن بهای فولاد تولید شده در داخل عنوان کرد. به‌گفته‌ وی در شرایطی که سایر تولیدکنندگان از کاهش قیمت سنگ آهن و انرژی سود می‌برند و محصول نهایی با قیمت ارزان‌تر را به بازار عرضه می‌کنند چه در بخش انرژی و چه در بخش مواد اولیه، هزینه‌ی تولیدکنندگان داخلی بالا رفته است. یکی از پرکاربردترین محصولات فولادی انواع ورق‌های فولادی است که بیش از همه نیز در صنایع لوله و پروفیل کاربرد دارد و در سال‌های گذشته اختلاف‌نظر و انتظارهای حمایتی هر دو گروه از وزارت صنایع و معادن باعث تغییر تعرفه‌های واردات بوده است. از سوی دیگر هر کدام از این دو گروه اظهارنظرهای متفاوتی در خصوص نیاز کشور به انواع ورق فولادی دارند. با توجه به آمار تولید، صادرات و واردات انواع محصولات فولادی در هفت ماهه نخست امسال، تولید با رشد همراه بوده است. همچنین صادرات ورق نورد گرم نیز 2 درصد افزایش را تجربه کرده و با بیشترین حجم صادرات در گروه تولیدات توانست ۸۴۵ هزار تن صادرات داشته باشد. ورق نورد سرد در میزان صادرات رکورددار شد و صادراتش از ۳۵ هزار تن در ۷ ماهه ابتدایی پارسال به ۱۲۵ هزار تن در مدت مشابه سال جاری رسید. در همین حال واردات محصولات فولادی به جز ورق نورد سرد با کاهش همراه بوده است؛ یعنی با وجود افزایش صادرات ورق سرد، واردات آن نیز کاهش نداشته است. هم‌زمان آمارها از کاهش مصرف ظاهری محصولات فولادی در کشور هم حکایت داشت. صنایع تولید لوله و پروفیل ادعا می‌کنند که قیمت ورقی که به آنها داده می‌شود نسبت به قیمت همین ورق‌ها در صادرات به دیگر کشورها کمتر است و از سوی دیگر صنایع فولادی‌های داخلی نیز نمی‌توانند نیاز آنها را رفع کنند. تولیدکنندگان محصولات داخلی فولاد نیز ادعا دارند که صنایع لوله و پروفیل به بهانه‌ی نیاز به ورق قصد واردات و کسب سود از این راه را دارند و واردات باعث می‌شود تا صنایع فولادساز داخلی با ضرر مواجه شده و نتوانند از همه‌ی ظرفیت تولید خود بهره ببرند. با تمام این ادعاها تعرفه ی واردات همراه اضافه شد تا با افزایش قیمت محصولات فولادی همسو باشد. اتفاقی که با واکنش سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی مواجه شد و آنها گفتند هم‌اکنون نیز تنها با 40 درصد ظرفیت فعالیت می‌کنند. البته در این میان نیز باید توجه داشت که تولیدکنندگان داخلی چه در بخش دولتی و چه بخش خصوصی توانایی تولید ورق در میلی‌مترهای کمتر از 2 را ندارند و طبیعی است که تعرفه‌ی این محصولات باید کمتر از سایرین باشد البته به‌شرطی که صنایعی که قصد استفاده از این محصولات را دارند نیز در لوای واردات ورق‌های زیر 3 و 2 میلی‌متر اقدام به واردات سایر محصولات نکنند. این موضوعی بود که جعفر سرقینی معاون امور معادن و صنایع معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت هم به آن اشاره داشته و گفت: «متاسفانه پارسال سندیکا توانست با استفاده از ضعفی که در سیستم تعرفه‌ای کشور بود، با تقلب ورق‌هایی که به آنها نیاز داشت را به اضافه یک میلیون تن ورق برای سایر صنایع، با تعرفه پنج درصد وارد کشور کند؛ یعنی با عنوان ورق آلیاژی، ورق معمولی وارد و در لوله و پروفیل استفاده کردند.» سبحانی مدیرعامل فولاد مبارکه به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده‌ی فولاد و محصولات فولادی در کشور تعرفه را ابزاری در اختیار دولت برای حمایت منطقی از تولید ملی از طریق کنترل و مدیریت کالای وارداتی دانست و گفت: «میزان تعرفه باید در هر شرایط به‌گونه تنظیم شود که ضمن حمایت منطقی از تولید داخلی، در شرایطی که تولید داخلی مکفی نیست مانع واردات نشود. در حالی که در ابتدای سال تعرفه ۲۰ درصدی بر واردات ورق نورد گرم را با توجه به قیمت‌های جهانی در آن مقطع ناکافی می‌دانستیم اما در شرایط فعلی که قیمت این محصولات در بازار جهانی افزایش یافته و واردات با تعرفه موجود مقرون به‌صرفه نیست، لذا به‌منظور جلوگیری از افزایش قیمت‌ها و جهت کمک به صنایع پایین‌دستی، کاهش ۵ درصدی تعرفه کلاف‌های گرم و سرد به وزارت صنعت، معدن و تجارت پیشنهاد داده‌ایم.» با تمام سخنان گفته شده به‌نظر می‌رسد درصورتی‌که روند تولید در کشور رقابتی نشود همین وضعیتی که در آن هستیم را هم ممکن است از دست بدهیم. در حالیکه ایران یکی از بزرگ‌ترین مخازن سنگ‌آهن دنیاست اما ترکیه که در زمره بزرگ‌دارندگان منابع سنگ‌آهن نیستند از ما جلوترند، یعنی آنها با سنگ‌ آهن و انرژی وارداتی، محصولاتی بیشتر و ارزان‌تر از ما با سنگ آهن و انرژی داخلی تولید می‌کنند.