مگس‌های سفید پایتخت امسال کجا رفتند؟
کـوچ احتمالـی عسـلک‌ها!
«مگس سفید»، «پشه سفید»، «سفید بالک»، «عسلک» و... اینها همه اسم‌هایی بود که روی موجودات سفید‌رنگی گذاشته شده بود که طی چند‌سالِ‌گذشته در دل تابستان به آمدن دسته‌جمعی و طغیانشان در معابر شهر عادت کرده بودیم. مگس‌های سفیدی که حضورشان در‌کنارِ درختان توت پررنگ‌تر بود و در برهه‌ای از زمان به‌اندازه‌ای وجودشان آزار‌دهنده و چشم‌گیر شد که حتی برای کسانی‌که مشکلات تنفسی داشتند هم مشکل‌ساز شد. هر‌کس بنا به فرضیه‌ای که داشت، برای علت وجودی‌شان فرضیه‌ای را مطرح می‌کرد. برخی‌ها آن‌را به آب راکد دریاچه چیتگر در غرب تهران نسبت می‌دادند و بعضی دیگر از استفاده بیش‌از‌اندازه از سموم دفع آفات می‌گفتند که باعث از‌بین‌رفتن حشرات شکارگر شده بود. شهرداری هم در‌این‌میان بیکار ننشسته بود و برای کم‌کردن آنها از روش‌های متفاوتی کمک می‌گرفت مثل استفاده از نوارهای زرد روی تنه‌ها و شاخه‌های درختان که گویا رنگ موردِعلاقه‌شان بود و برای این موجودات ریز حکم تله را داشت؛ با‌این‌حال عده‌ای می‌گفتند که برای برطرف‌کردن مشکل این حشرات در پایتخت چیزی نزدیک به پنج‌سال وقت لازم است؛ ولی امسال در‌کمالِ‌ناباوری و بر‌‌خلافِ انتظارها هیچ خبری از هجمه این موجودات سفید در پایتخت نبود.
در توصیف این موجودات فصلی آمده است که آنها مگس‌هایی سفید از گروه سفید‌بالکان هستند اما در تعریف‌هایی که برای این حشره تابستانی آمده می‌گویند که این حشره، نوعی آفت است که در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری به‌وجود می‌آید. این موجودات عموماً در زیر برگ‌ها قرار می‌گیرند و از شیره گیاهان تغذیه می‌کنند و به‌مرور زمان باعث تضعیف و از‌بین‌رفتن آنها می‌شوند که در‌این‌بین بیشتر، درختانی مثل توت و زبان‌‌گنجشک در تهران میزبان این حشرات تابستانی هستند. از‌طرفی، عده‌ای می‌گویند که سفیدبالک‌ها همانند شته‌ها از توانایی بسیار بالایی در تولید مثل برخوردارند و جمعیت خود را در مدت‌زمان کوتاهی بسیار افزایش می‌دهند.
همین موضوع دلیل خوبی بود تا سراغ اسماعیل کهرم (کارشناس و مشاور رئیس سازمان محیط زیست) برویم تا از او بپرسیم که چرا امسال خبری از حشرات سفید نیست و اثری از طغیان فصلی آنها در پایتخت نمی‌بینیم. کهرم می‌گوید که در اروپا به این مگس‌های فصلی می‌گویند May Fly؛ چون هر‌سال حوالی اردیبهشت و ماه مای سروکله‌شان پیدا می‌شود. حشراتی که از دید کهرم نمی‌توان به‌طورِدقیق علتی برای پیدایش یا نبودشان گفت: «حیات وحش در شهر، یک عامل متحرک است و همیشه ثابت نیست. برایِ‌مثال، ما تا ۴۰سال‌پیش در تهران فاخته نداشتیم ولی الان داریم؛ چون اینها از شمال شرقی و سمت خراسان مهاجرت کرده‌اند و می‌روند. در‌موردِ حشرات هم همین است؛ به‌خصوص در‌موردِ پشه‌ها و مگس‌ها که به‌خاطرِ سبک‌وزن‌بودن با حرکات باد و غیره می‌آیند، بعد حرکت می‌کنند و می‌روند. تا‌آنجایی‌که من می‌دانم؛ دلیل طغیان اینها بر ما به‌طورِکامل مشخص نیست؛ برایِ‌همین نمی‌توانیم فرضیه‌پردازی کنیم. فقط می‌توانیم حدس بزنیم و بگوییم که برایِ‌مثال دلیل وجود آنها مثلاً استفاده از سموم دفع آفات نباتی برای جانوران دیگر است. در‌موردِ نبودشان حدس من این‌است‌که ما روزهای خشکی را می‌گذرانیم. از‌طرفی، مگس‌ها و پشه‌ها هم زندگی‌شان بسیار به آب وابسته است؛ چون تخم‌گذاری‌شان را در آب انجام می‌دهند و چون ما دراین‌فصل در تهران دچار کم‌آبی و بی‌آبی بوده‌ایم؛ یکی‌از دلایل کاهش جمعیت این مگس‌ها می‌تواند همین موضوع باشد».
خیلی‌ها در‌این‌میان شهرداری را مسئول رسیدگی به‌این‌ماجرا می‌دانستند و معتقد بودند که این سازمان با فعالیت و عملکرد خودش می‌تواند در از‌بین‌بردن یا کاهش این حشرات مؤثر باشد تا‌جایی‌که کمتر از یک‌ماه‌پیش علی‌محمد مختاری (رئیس سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری) در مصاحبه‌ای نسبت به برطرف‌کردن معضل مگس‌های سفید گفت: «ما، در شهرداری از زمستان سال گذشته اقدامات خود برای مبارزه با‌این‌آفت را شروع کرده‌ایم که همچنان ادامه دارد. این مبارزه شامل اقدامات مکانیکی مانند شست‌وشوی درختان از ساعت ۱۲ شب تا ۵ صبح، جمع‌آوری برگ‌های درختان در پائیز سال گذشته و تحویل آنها به سازمان پسماند به‌منظورِ سوزاندن و مبارزه طبیعی بوده است». با‌این‌وجود، رئیس سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران امیدوار است که امسال روند حضور و مشاهده سفیدبالک‌ها در شهر کاهش داشته باشد.
وقتی صحبت از اقدام برای جلوگیری از مگس‌های سفید می‌شود؛ کهرم این حشرات را موجوداتی کاملاً بی‌آزار می‌داند و معتقد است که استفاده شهرداری از این نوارهای زرد برای از‌بین‌بردن آنها بیش‌از‌اینکه سود داشته باشد، زیان‌بار است و توضیح می‌دهد: «راستش من نمی‌دانم که این نوارهای زرد دفع‌کننده هستند یا جذب‌کننده؛ ولی فکر می‌کنم که ضررشان بیش‌از منفعت‌شان است برایِ‌اینکه اینها ترکبیات سمی هستند که تنفس آن می‌تواند برای مردم و عابران در سطح شهر آسیب‌رسان باشد و به‌قولِ‌معروف؛ باید گفت که عدم آن به ز وجودش است!»
رؤیا‌سادات هاشمی/ مهر