مدیرعامل منطقه آزاد چابهار گفت: منطقه آزاد چابهار تغییردهنده قواعد بازی تجارت جهانی در آینده است. به‌گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، سیاست تاسیس مناطق آزاد از ابتدا بر اساس ارزآوری به کشور پایه‌گذاری شد. در این میان بسیاری از کارشناسان معتقدند این مناطق از اهداف اصلی خود فاصله زیادی گرفته‌اند و تبدیل به مأمنی برای واردات قانونی یا غیرقانونی کالا به داخل کشور شده‌اند. اما مسئولان این حوزه معتقدند که این موضوع صحت ندارد و روند رو به رشد مناطق آزاد در سال‌های اخیر شتاب بیشتری گرفته است. با تمام این اوصاف، یکی از مناطق آزادی که اکنون نه تنها برای ایران، بلکه برای منطقه و حتی کل دنیا از اهمیت ویژه‌ای برخودار شده ، منطقه آزاد چابهار است. به‌منظور دریافت پاسخ ، پیرامون انتقادهایی که به مناطق آزاد وارد می شود و همچنین برای اطلاع یافتن از میزان پیشرفت منطقه آزاد چابهار در سال‌های اخیر با عبدالرحیم کردی مدیرعامل منطقه آزاد چابهار گفت‌وگویی داشته ایم که به شرح ذیل است.
چه دلیلی موجب شده است تا منطقه آزاد چابهار به عنوان یکی از قطب‌های مهم اقتصادی و لجستیک منطقه مطرح باشد؟
کردی: منطقه‌ای که چابهار در آن قرار دارد یک منطقه استراتژیک است. از طرفی چابهار در یک موقعیت جغرافیای بسیار خاص قرار گرفته و با تغییر آرایش اقتصادی منطقه به‌دلیل اتفاق‌‌های سیاسی چندسال اخیر، از اهمیت خاصی برای ایران، کشورهای حوزه اقیانوس هند،کشورهای شوروی سابق و حتی اروپایی‌ها برخوردار شده است.
رقبای اصلی چابهار در منطقه کدام بنادر هستند؟
کردی: بندر گوآدر پاکستان و دُقُم عمان را می‌توان مهم‌ترین رقبای چابهار در منطقه خلیج فارس دانست، اما باید توجه داشت که بندر دُقم به‌دلیل ظرفیت پایین جمعیتی نمی‌تواند به پای چابهار برسد و گوآدر با وجود دارا بودن ظرفیت 800میلیون‌نفری مشابه چابهار به‌دلیل نبود راه‌ها و زیرساخت‌های لازم در کشور پاکستان، ظرفیت‌های چابهار را ندارد.
آیا با مغفول ماندن ظرفیت های چابهار به علت بی برنامگی مسئولان موافقید؟
کردی: باید توجه داشت که اولین سند توسعه محور شرق که محوریت آن تشکیل منطقه آزاد چابهار بود، برای اولین بار در دهه 60 به تصویب رسید و در دهه 70 بازنگری شد. شاید بتوان گفت که اصلی‌ترین دلیل اجرایی نشدن اهداف مورد نظر این سند؛ مشکلات سیاسی ، بی‌توجهی به منطقه چابهار و تامین نشدن منابع مالی مورد نیاز برای گسترش زیرساخت‌ها بوده است.همه این موارد دست به دست هم دادند تا این منطقه نتواند به پیشرفت‌های که از آن توقع می‌رفت ، دست یابد.
چرا چابهار مانند بنادری چون جبل علی امارات یا بندر سنگاپور، تبدیل به شاهراه تجارت منطقه نشده است؟
کردی: اول اینکه چابهار هیچ گونه مرز دریایی یا زمینی مشخصی ندارد و دلیل دوم نبود منابع مالی مورد نیاز، ثبات مدیریتی، قانونی و همچنین ضعف موجود در زیرساخت‌های لازم است که موجب شده تا ما از پیشرفت‌های مناطق آزادی چون سنگاپور و جبل علی عقب بمانیم.
آیا قوانین وضع شده برای مناطق آزاد کشور دچار ضعف هستند؟
کردی: خیر. قوانین اولیه قانون‌های بسیار خوب و جامعی بودند اما به‌دلیل نبود ثبات مدیریتی به‌درستی اجرا نشدند و قانون‌گذاران مدام به آن تبصره‌های مختلف اضافه کردند که این موضوع در انتها موجب شد تا در این حوزه شاهد چندگانگی شویم.
آیا مناطق آزاد کشور به هدف گسترش تجارت و رونق تولید داخلی دست یافته‌اند؟
کردی: منطقه چابهار در این سال‌ها توانسته به پیشرفت های خوبی دست یابد و به نسبت شهرهایی مانند کنارک که در حوالی آن قرار دارد، توسعه کمی و کیفی بیشتری داشته باشد. زیرساخت‌های آموزشی و بهداشتی آن رشد قابل ملاحظه ای پیدا کرده است، اما به‌نظر می‌رسد قضاوت در مورد مناطق آزاد دستخوش مسائل سیاسی قرار گرفته و آماری که در مورد آن در کشور پخش می‌شود برپایه اطلاعات ناشفافی است که در گذشته وجود داشته، اما در سال‌های اخیر فعالیت‌های این مناطق نظام‌مند شده و در زمینه ارائه اطلاعات، شفاف‌سازی خوبی صورت گرفته است.
احداث زیرساخت‌های مورد نیاز چابهار در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
کردی: بندر چابهار با ظرفیت جابجایی 8.5میلیون‌تن در سال، درحال افتتاح است و خط آهن چابهار به زاهدان حدود 30درصد جلورفته که البته خط ایرانشهر- چابهار آن 57درصد پیشرفت فیزیکی داشته است . درخصوص فرودگاه نیز، در این منطقه همچنان از فرودگاه نظامی به‌صورت موقت استفاده می‌شود که پیگیری‌های زیادی برای تاسیس یک فرودگاه در داخل منطقه چابهار صورت داده‌ایم، اما به‌دلیل مشکلات ناشی از جانمایی به تعویق افتاده و اکنون درحال جذب منابع از طریق قراردادهای خارجی برای ساخت آن هستیم. البته توافق‌نامه‌هایی هم به این منظور به امضاء رسیده که امیدواریم تا دوسال آینده فرودگاه چابهار به بهره‌برداری برسد.
آیا مناطق آزاد در سال‌های اخیر تبدیل به دروازه ورود قاچاق به کشور شده است؟
کردی: سهمیه کل سالانه واردات مناطق آزاد هفت‌میلیارددلار است. بعد از ورود کالا به مناطق آزاد ، 15درصد عوارض منطقه از آن دریافت شده و در مرحله بعد کالا به گمرک تحویل داده می شود.از این‌رو برای روشن‌شدن اذهان عمومی بهتر است بدانیم که ثبت و ضبط و کنترل کالاهای وارداتی از مناطق آزاد به‌طور کامل جز وظایف گمرک است.در این میان برخی افراد سودجو کالایی را به‌عنوان موادِ اولیهِ تولید ، وارد مناطق آزاد کرده و با زدوبند و بدون تعرفه از منطقه خارج می‌کنند.
راهکار مقابله با قاچاق از طریق مناطق آزاد چیست؟
کردی: مهم‌ترین راه مقابله با قاچاق از طریق مناطق آزاد، شفاف‌سازی و هوشمند کردن اطلاعات ورود و خروج کالا از یک منطقه آزاد است. یعنی با استقرار سامانه‌های مختلف؛ اطلاعات گمرکی، انبارداری و حمل‌ونقل در ارتباط با هم قرار می‌گیرند تا هر ماده اولیه که وارد منطقه می‌شود، درنهایت با تبدیل به محصول از گمرک خارج شود در غیر این صورت موظف است تمام تعرفه‌ها را بپردازد.
درزمینه تقویت تولید و اشتغال در مناطق آزاد چه اقداماتی صورت گرفته است؟
کردی: درچندسال گذشته، مهم‌ترین برنامه مناطق آزاد تغییر استراتژی از تجارت به تولید بوده است، به‌عنوان مثال در چابهار در هفت‌ماهه نخست امسال ورود مواد اولیه مورد نیاز تولید 700درصد رشد داشته، درحالی‌که واردات کالای همراه مسافر به‌دلیل اجرای موفق سیاست افزایش تعرفه، 23درصد کاهش پیدا کرده است . اکنون چابهار دارای 15واحد صنعتی فعال و 170واحد تولیدی در حال ساخت است، همچنین با توجه ویژه به بحث صنایع دستی در چابهار توانستیم میزان اشتغال را افزایش دهیم.
چرا نماینده‌های مجلس شورای اسلامی نسبت به عملکرد مناطق آزاد معترض هستند؟
کردی: چون در20 سال ابتدایی فعالیت مناطق آزاد، هیچ ارتباط معناداری بین این مناطق و شهرهای اطراف آنها به وجود نیامده است و همین موضوع موجب شده تا بسیاری از نمایندگان این شهرها از عملکرد مناطق آزاد شاکی باشند. به‌طور حتم دیوار بی اعتمادی که در 20سال گذشته بین مناطق آزاد و نمایندگان به وجود آمده، به‌راحتی از بین نخواهد رفت.
چرا برخی کارشناسان ارزش چابهار را معادل چاه‌های نفت ایران می‌دانند؟
کردی: زیرا در دنیای امروز، شکاف تکنولوژیکی بین رقبا کم شده و آن چیزی که می‌تواند تعیین کننده برنده یک رقابت باشد، هزینه‌های حمل و نقل است . مهم‌ترین ویژگی چابهار قرار گرفتن مابین بازار 800میلیون‌نفری افغانستان تا شرق اروپا و بازار دومیلیاردنفری حاشیه اقیانوس هند تا شرق آفریقاست. بدون شک منطقه چابهار می‌تواند تغییردهنده قواعد بازی تجاری در آینده دنیا باشد و با توجه به اینکه ما تحریم‌های سختی را پشت سر گذاشته‌ایم، می‌توان امیدوار بود در آینده نزدیک این منطقه استراتژیک دروازه‌ای برای ورود ارز به کشور باشد.
تا چندسال دیگر چابهار می‌تواند به رشد تجاری پیش‌بینی شده دست پیدا کند؟
کردی: جذب سرمایه یک فرآیند زمان‌بَر است. به‌طور مثال با اینکه ازسال گذشته قراردادی بین چابهار و افغانستان برای ترانزیت کالا نهائی شده اما هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. با این وجود، ما تمام تلاش خود را به کار می‌بریم تا بتوانیم سرعت اجرایی شدن قراردادها را افزایش دهیم و درنهایت باید دید که از 23میلیارد اعتبار وزارت اقتصاد به مناطق آزاد، چه میزان سهم منطقه آزاد چابهار می‌شود.