حلبچه، قربانی بزرگ‌ترین حمله شیمیایی تاریخ بشر علیه غیر نظامیان
30سال پیش، در‌چنین روزهایی دست کم 5000 کرد عراقی که اکثرا زن و کودک بودند در حمله شیمیایی حکومت صدام به شهر حلبچه در شمال عراق جان خود را از دست دادند؛ جنایتی که برخی آن را از زمان جنگ جهانی دوم بی‌سابقه می‌دانند. به‌گزارش ایسنا، خبرگزاری فرانسه در‌گزارشی به‌منظور یادآوری این کشتار در 16مارس 1988 که بدترین حمله شیمیایی تاریخ علیه غیرنظامیان محسوب می‌شود، نوشته است: در‌آخرین ماه‌های جنگ هشت‌ساله ایران و عراق، در‌تاریخ 15مارس گروهی از نیروهای کرد که به‌نفع ایران می‌جنگیدند شهر کردنشین حلبچه در شمال عراق را به کنترل خود درآوردند؛ شهری که عمدتا با اتکاء به کشاورزی زندگی خود را می‌گذراند. این شهر که میزبان بیش از 40هزار‌نفر بوده در منطقه کردستان عراق در فاصله 11کیلومتر از مرز ایران و 250کیلومتر از پایتخت عراق قرار دارد. بعد‌از‌این اتفاق ارتش صدام با یک سلسله حملات هوایی و توپخانه‌ای اقدام به تلافی کرده و پس از آن شبه‌نظامیان کرد و بخش عمده مردان این شهر به تپه‌های اطراف آن عقب‌نشینی کردند در‌حالی‌که زنان و کودکان و افراد کهن‌سال همچنان در شهر به حال خود رها شده بودند.
روز شوم
روز بعد جنگنده‌های نیروی هوایی عراق برای مدت پنج‌ساعت به روی این منطقه چرخیدند و ترکیبی از انواع سلاح‌های شیمیایی را استفاده کردند. بعد از پایان حمله وقوع کشتار خیلی سریع افشا شد: شبه‌نظامیانی که از تپه‌های اطراف پایین آمدند سریع پیام‌ها را فرستاده و خیلی زود خبرنگاران خارجی درصحنه حاضر شدند. تا تاریخ 23مارس اولین تصاویر این رخداد در تلویزیون ایران پخش شد. اجساد در خیابان‌ها در‌حالی افتاده بودند که هیچ علامت آشکاری از جراحت نداشتند و شاهدان عینی بعدا گفتند که برخی از اجساد از اطراف بینی خونریزی داشته‌اند. دوربین‌های خبرنگارانی که به آنجا برده شدند روی اجساد کودکان زوم کردند. بلافاصله تفسیرهای خبری با استفاده از توضیحات رسمی دولت ایران که عراق را مسئول این اتفاق دانست، عنوان کردند که این شهر قربانی حمله‌ای با سلاح‌های شیمیایی شده است. یک تیم بلژیکی– هلندی از سازمان پزشکان بدون مرز اولین هیئت پزشکی خارجی بود که به حلبچه رسید و استفاده از گاز خردل و احتمالا سیانید را در‌این حمله تائید کرد. این گروه گفتند نتیجه‌گیری ما کاملا آشکار است: غیرنظامیان در‌این حمله هدف سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته‌اند.
هیچ‌چیز تکان نمی‌خورد
میشل لوکرک، یک فرستاده ویژه خبرگزاری فرانسه این اتفاقات وحشتناک را در مطلبی که در اول آوریل منتشر کرد تشریح می‌کند. او در‌این مطلب می‌نویسد: نه حتی کوچک‌ترین تحرک، نه حتی یک فریاد و نه حتی یک جا‌به‌جایی: حلبچه انگار یخ زده است، در یک خواب عمیق بی‌حرکت شده است و در فاصله دور از این شهر صدای غرش توپ‌های جنگی شنیده می‌شود. او در‌ادامه تشریح می‌کند: در حلبچه خانه‌ها هنوز ایستاده‌اند، فروشگاه‌ها پر از جنس هستند اما حتی یک موجود زنده از زمانی که جنگنده‌های عراقی گازهای سمی مرگ‌بارشان را منتشر کردند دیگر در‌اینجا حرکت نمی‌کند. بسیاری از هزاران‌تن جمعیت این شهر که موفق به فرار شدند در کمپ‌هایی در ایران به‌سر می‌برند. یک تیم فرانسوی پزشکان بدون مرز برآورد کرد که تعداد کشته‌ها 2000 – 3000 نفر می‌شود و ایران آمار تلفات را 5000 کشته تخمین زده است و کردها رقمی بسیار بیش از این را می‌گویند. یک متخصص سم شناسی بلژیکی که به صحنه جنایت رفته بود، می‌گوید بررسی‌ها نشان می‌دهد که در‌این حمله چندین ماده شیمیایی از جمله گاز خردل و ماده اعصاب استفاده شده بود. او برآورد می‌کند که 3800نفر در‌این حمله کشته شده و 10هزار‌نفر مصدوم شده باشند. این حمله در واقع انتقام وحشیانه رژیم صدام از کردها به‌خاطر حمایت از ارتش ایران در جنگ 1980–1988 با عراق بود.
علی شیمیایی اعدام شد
ژنرال علی حسن المجید، مشهور به «علی شیمیایی» صادر کننده فرمان این حمله بود و عدالت بیش از 20سال بعد زمانی که رژیم صدام سقوط کرد و او به دست آمریکایی‌ها افتاد، اجرا شد. علی شیمیایی درسال 2010 با حکم دادگاه عراق به چهار‌بار اعدام محکوم شد و حکم در ژانویه 2010 به اجرا درآمد. او که یکی از پسرعمه‌های صدام است از‌سوی دادگاه به‌خاطر صدور دستور انجام این حمله در حلبچه گناهکار شناخته شد. او چهار حکم اعدام از جمله برای حمله به حلبچه دریافت کرد اما تاکید داشت که از‌این بابت پشیمان نیست و تنها به‌خاطر منافع امنیتی عراق دست به این عمل زده است. درسال 2012 دولت عراق طنابی را که با استفاده از آن علی شیمیایی اعدام شده بود، به مقام‌های حلبچه تحویل داد. صدام خود نیز درسال 2006 اعدام شده بود و با اعدام او پرونده چند تحقیقات جاری علیه او از جمله درارتباط با نسل‌کشی کردها بسته شد. (از جمله مشخص‌شدن احتمال دست‌داشتن آمریکایی‌ها در‌این جنایت). مجله فارن پالسی در سال 2013 فاش کرد که آمریکا به حکومت عراق اطلاعات مربوط به تدارک یک حمله ایرانی‌ها در زمان جنگ را داده است و می‌دانسته که بغداد با سلاح‌های شیمیایی پاسخ می‌دهد. یک سرهنگ بازنشسته نیروی هوایی آمریکا به نام ریک فرانکونا که در زمان حمله در سال 1988 رابط نظامی در بغداد بوده گفت: عراقی‌ها هرگز به ما نگفتند که قصد استفاده از گاز اعصاب را دارند. آنها مجبور نبودند این کار را انجام دهند. ما قبل از آن این موضوع را می‌دانستیم.