بایدها و نبایدهای ازدواج
*علی صدر
یکی‌از ضروریات تشکیل جامعه سالم، تشکیل خانواده سالم است. اگر خانواده اصلاح شود، جامعه نیز رو‌به‌صلاح خواهد رفت و هرچه بنیان خانواده مستحکم‌تر باشد، بنیان جامعه نیز مستحکم‌تر می‌شود. زن و شوهر به‌عنوانِ دو رکن اصلی این محیط، وظایفی را در‌قبالِ خود و فرزندان دارند که قرآن و روایات هم در‌این‌زمینه کم سخن به‌میان نیاورده است. خانواده، سنگِ‌بنای جامعه انسانی‌ست و در استحکام روابط اجتماعی و رشد افراد جامعه نقش مهمی دارد. اولین شرط داشتن جامعه‌ای سالم و پویا؛ سلامت و پایداری خانواده است و بی‌آن نه‌تنها هویت انسانی بشر نابود می‌شود؛ بلکه همه تلاش‌های فردی و اجتماعی نیز بی‌ثمر و نافرجام خواهد ماند؛ از‌این‌روست‌که تلاش جهت استحکام خانواده و سلامت آن، زمینه سلامت و سعادت عمومی را فراهم می‌سازد. البته این نهاد مقدس نیز ممکن است دچار آسیب‌هایی شود که سلامت آن‌را تهدید کند؛ به‌طوری‌که موجب خدشه‌دار‌شدن روابط سالم اعضای خانواده با یکدیگر می‌شود. یکی‌از مؤلفه‌های تشکیل خانواده، ترویج ازدواج آسان است. فرهنگ ازدواج آسان در جامعه باید رشد و توسعه یابد و جوانان جامعه و خانواده‌ها باید با کم‌کردن توقعات، زمینه توسعه امر دینی و الهی ازدواج در جامعه را ایجاد کنند و با‌توجه‌به اهمیت تشکیل خانواده در آیات، روایات و احادیث، باید در‌راستایِ عمل به توصیه دینی و قرآنی گام برداشته و جوانان را از‌هر‌جهت؛ به‌ویژه روحی و فکری برای ازدواج آماده کنیم. باید با نهادینه‌کردن فرهنگ ازدواج آسان، مانع افزایش سن ازدواج در جوانان شویم و جوانان را به‌سمت‌و‌سوی ازدواج آسان و کم‌هزینه سوق دهیم. نگرانی‌های اقتصادی که بعد‌از ازدواج، سراغ یک جوان می‌آید، او را از ازدواج‌کردن پشیمان می‌سازد. اجاره مسکن، هزینه‌های برگزاری جشن عروسی، نداشتن یک شغل مناسب، مهریه بالا و... از موارد پیشِ‌رو برای ازدواج‌نکردن جوانان است که متأسفانه امروزه دختران شرایط سختی را برای ازدواج‌کردن ملاک قرار داده‌اند. بعضی از تجملات و افکار نادرستی که در فرهنگ ما نهادینه شده، مانع از تشکیل یک زندگی مشترک می‌شود. برگزاری دوره‌های آموزشی، مشاوره‌دادن جوانان برای ازدواج، ساخت فیلم و سریال توسط صدا و سیما؛ از راه‌های تشویق جوانان به ازدواج است و پرهیز از آداب و رسوم غیرضروری و توجه به قناعت و آسان‌گیری امور، باعث رونق ازدواج می‌شود. اگر بسترهای اجتماعی لازم فراهم شود، جوانان بیشتر به ازدواج مبادرت می‌کنند. خانواده‌ها باید برای ازدواج، سختگیری‌های مختلف؛ از‌جمله داشتن خانه، مدرک تحصیلی عالی، گرفتن جشن عروسی مجلل، شغل دولتی و... را نداشته باشند. آنها می‌توانند با فراهم‌کردن بسترهای لازم و عوامل انگیزشی، فرزندان خود را به ازدواج سوق دهند. باید درخصوصِ بحث ازدواج، فرهنگ‌سازی انجام شود و به‌نظرم، صدا و سیما، دانشگاه‌ها، آموزش و پرورش، خانواده‌ها و دولت همه دست‌در‌دستِ‌هم با برنامه‌ریزی، جوانان را به ازدواج ترغیب کنند؛ چرا‌که ازدواج به‌موقع، موجب کاهش طلاق نیز می‌شود. تأخیر در سن ازدواج؛ یکی‌از معضلات اصلی برای جوانان است و باید چاره‌ای برای این موضوع اندیشیده شود؛ زیرا تشکیل خانواده می‌تواند از انحرافات اجتماعی و اخلاقی بکاهد. امیدواریم توجه مردم ایران در حمایت از تقویت بنیان خانواده نمود پیدا کرده و شاهد تسری آن در سطح جامعه باشیم؛ چرا‌که بنیان خانواده نقش مهم و اساسی در انتقال و پیش‌برد آموزه‌های دینی که زیربنای اصلی سلامت روح بشر و تبلور و تجلی بهداشت روان جامعه به‌شمار می‌رود را داراست و به سلامت کانون خانواده و رشد و بالندگی و تحکیم آن بسیار توجه شده است. به‌ناچار افرادی‌که در نگرش به این بنیان مقدس دچار خطا و انحراف شده‌اند، جوامع انسانی را به انحطاط کشانده و آدمی را از راه رشد، تعالی و سعادت که از جمله هدف‌های آفرینش بوده است، بازداشته‌اند. انسان‌ها براساسِ سرشت و فطرت خدادادی خویش؛ نیازمند جفت و همدم هستند تا به سکون و آرامش برسند. اساسی‌ترین مبحث کارساز در روند رشد شخصیت و تعالی و پیشرفت روز‌افزون انسان به‌سویِ سعادت ابدی، مبحث خانواده است. در غرب و در‌میانِ افرادی‌که جهان‌بینی مادی دارند و در باورهای دینی ضعیف هستند، پیوند در ارتباط اعضای خانواده بر اصل منافع شخصی و ملاک‌های مادی قرار دارد. از‌این‌رو، ضربه‌های تلخ و سختی را نیز متحمل شده‌اند. در اسلام، پیوند زناشویی؛ از نشانه‌های قدرت و حکمت الهی مطرح شده و مودت و رحمت است که کانون خانواده را استواری می‌بخشد. می‌دانیم که همه زوج‌ها با آرزوهای طلایی و مالامال از خوشبختی، زندگی زناشویی را آغاز می‌کنند و ادامه می‌دهند اما چرا گروهی از آنها فقط در مدت اندکی شادی و خوشبختی را تجربه می‌کنند و عده دیگر، سال‌ها زندگی را با شور و شعف ادامه می‌دهند؟ با ازدواج، بسیاری از نیازهای فردی و اجتماعی زن و مرد، با‌توجه‌به ارتباط‌های جسمی، جنسی، روانی و اجتماعی، بر‌آورده می‌شود. ارزش‌گذاری خانواده، بر‌پایه مودت و انس و الفت بین اعضای آن است و اعضای یک خانواده را انجام حقوق متقابل و پایبندی به وظایف، در‌کنارِ‌یکدیگر و منسجم نگاه داشته است. اگر این جریان، براساسِ دوستی و تفاهم و به‌دور از خودخواهی ادامه یابد، به کمال انسانی موردِانتظار خواهد انجامید. خانواده دارای سه رکن فیزیکی، عاطفی و معنوی‌ست. رکن فیزیکی خانواده را وجود همسران و رکن عاطفی آن‌را محبت و عفو و گذشت تشکیل می‌دهد. ارکان فیزیکی، بدنه و اسکلت خانواده را تشکیل می‌دهد و ارکان عاطفی، روح و جان خانواده هستند. اگر خانواده‌ای از دو نعمت محبت و گذشت محروم شود، همانند کالبد بدون روح خواهد بود که هیچ خوشبختی و موفقیتی در‌آن وجود نخواهد داشت؛ زیرا سعادت و خوشبختی در زندگی خانوادگی سالم و موفق یافت می‌شود؛ جایی‌که محبت و عاطفه، انسان را از محبت‌های بی‌پایه و سطحی بی‌نیاز می‌کند و با تلاش دو انسان امیدوار و با نشاط، محیطی سرشار از دوستی و احساس مسئولیت فراهم می‌شود. شاید این سؤال در ذهن ایجاد شود که تفاوت بین افرادی‌که سالیان سال در زندگی زناشویی خود کامیاب هستند، با کسانیکه پیوسته با مشکلات رو‌به‌رو می‌شوند، در چیست؟ قرآن، هدف ازدواج را سکون و آرامش دانسته است. این آرامش به‌این‌دلیل است که دو جنس، تکمیل‌گر یکدیگر و مایه شکوفایی و نشاط و پرورش هم هستند؛ به‌گونه‌ای‌که هر‌یک بدون دیگری، ناقص است. چنین جاذبه نیرومندی میان دو جنس مکمل، دور‌از‌انتظار نیست. براساسِ این تعبیر؛ رابطه و پیوند زن و شوهر، از ابعاد مهم خانواده است. در خانواده نقاط ضعف و قوت شخصیت انسان بدون هیچ ترس و ملاحظه‌ای آشکار می‌شود و امکان درمان مشکلات به‌صورتِ طبیعی در آن فراهم است؛ یعنی با نیروی عشق و محبت می‌توان به دشوارترین مقصودها رسید. نخستین هدف والا از تشکیل خانواده، بقای نسل، تشکیل جامعه سالم و تأمین سلامت روانی افراد است. تشکیل بنیاد خانواده براساسِ مهر و عشق‌ورزی‌ست و بقاء و ماندگاری آن نیز مرهون استمرار آن است. اگر عشق و مهر پیش‌از ازدواج، براساسِ ارزش‌های روحی و معنوی شکل گرفته باشد، پس‌از ازدواج نیز ماندگار است. نیرومندترین عامل دوام و رشد خانواده، عاطفه و محبت اعضاء به یکدیگر است. بنابراین، بهترین عامل استحکام و بقای خانواده، برانگیختن عواطف متقابل افراد خانواده نسبت به یکدیگر است. خانواده مانند قایقی‌ست که با همراهی اعضای آن به‌سویِ کمال و هدف نهایی رهسپار است. این قایق هنگامی مسیر خود را به‌درستی و در زمان مناسب طی می‌کند که سرنشینان، هماهنگ و در‌یک‌جهت پارو بزنند. زن و مرد باید به شکل‌های متفاوت، مهر و محبت خویش را بیان و آشکار سازند؛ چه با گفتن کلمه‌ای باشد و چه با دادن هدیه‌ای. به انسان دستور داده شده است به همه کسانیکه مستحق عشق، علاقه و محبت هستند، محبت داشته باشد. در حدیث قدسی آمده است: «محبوب‌ترین شما نزد خدا، کسی‌ست که به خانواده نیکی کند». خانواده کانون آرامش است. زن و مردی که درطولِ روز، با مشکلات و ناملایمات فراوانی مواجه می‌شوند، دوست دارند کسی باشد که از آنها دلجویی کند و حرف‌شان را بشنود. چه‌کسی برای این امر، بهتر از همسر است؟
*مدیرعامل انجمن تقویت بنیان خانواده