عفو ۵۰هزار زندانی؛ برگ برنده نظام برای کاهش جمعیت کیفری
۵۰هزار زندانی در‌آستانه چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی مشمول عفو شدند تا یکی‌از مطالبات اساسی رهبر انقلاب در سال‌های اخیر، محقق شود. بین سال‌های ۹۲ و ۹۳ بود که مقام معظم رهبری در دیدار با مسئولان قوه قضائیه، موضوع حبس‌زدایی و سیاست‌های مرتبط‌با‌آن را مورد‌توجه قرار دادند. حبس‌زدایی و به‌طور‌کلی کاهش جمعیت کیفری از‌آن‌جهت مورد‌توجه قرار گرفت که یکی‌از معضلاتی که در‌رابطه‌با محکومین به زندان همواره مورد‌توجه کارشناسان قضایی و اجتماعی قرار داشته است، آسیب‌های متعددی بود که به‌صورت‌مستقیم یا غیرمستقیم، این گروه از افراد جامعه و یا اطرافیان آنها را تحت‌تأثیر خود قرار می‌داد. از‌این‌رو، در شهریور‌ماه سال 95 بخشنامه ساماندهی زندانیان و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها صادر و در ۲۷ بند و ماده مقرر شد نسبت به کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها اقدام شود. برای اجرای درست این بخشنامه لازم بود ابتدا تصویر روشنی از وضعیت زندانیان و زندان‌های کشور و همچنین موضوعات مختلف در دست باشد. آمارها نشان می‌دهد که تعداد زندانیان در کشور 225هزار‌نفر است. این آمار یعنی از هر ۳۵۵نفر ایرانی، یک‌نفر در زندان به‌سر می‌برد و اگر هریک از این زندانی‌ها تنها به یک خانواده مرتبط باشند، یعنی ۲۲۵هزار خانوار ایرانی تحت‌تأثیر حبس یک مجرم واقع می‌شوند. نگاه به این آمار از‌آن‌رو قابل‌تأمل است که بدانیم ایران با این تعداد زندانی و فقط به‌صرف تعداد زندانی؛ در مقام هشتم جهان قرار می‌گیرد. آمریکا و چین در این رتبه‌بندی در جایگاه اول و دوم واقع بودند؛ به‌ترتیب با ۲.۴ و ۱.۷میلیون‌نفر زندانی. به‌گفته مسئولان قضایی کشور؛ طی 10سال‌گذشته از تعداد کل زندانیان بین ۴۰ تا ۶۰درصد مجرمان مرتبط با مواد مخدر هستند. ما بقی زندانیان را مجرمان گوناگون دیگری؛ ا‌زجمله زندانیان جرایم غیرعمد مالی، زندانیان جرایم مالی، زندانیان مهریه و زندانیان جرایم عمد مثل سرقت، قتل و نزاع تشکیل می‌‌دهند. ازسویی، باید این موضوع را مورد‌توجه قرار داد که فارغ‌از‌آنکه تعداد زندانیان کشور ما به‌نسبت جمعیت کل کشور کم یا زیاد است؛ در کشور ما و براساس قوانین و مقررات، بیش‌از ۲۸۰۰ عنوان مجرمانه در‌نظر گرفته شده است. این تعداد عناوین مجرمانه، از‌طرف بسیاری از کارشناسان زیاد قلمداد شده؛ به‌گونه‌ای که رئیس دستگاه قضایی کشور بارها عنوان کرده که بیش‌از 1000 عنوان مجرمانه را می‌توان حذف کرد. برای بهتر واقف‌شدن به شرایط کشورهای مختلف و به‌خصوص کشورهای آسیایی و مسلمان باید یادآوری شود که جمعیت زندانیان در هر 100هزار‌نفر در آسیا 174نفر بوده است. این عدد در جهان 168نفر است؛ در‌حالی‌که در کشور ما این رقم به حدود 355نفر به‌ازای هر 100هزار‌نفر رسیده که باز هم مؤید این مطلب است که باید برای کاهش جمعیت کیفری کاری ویژه انجام شود. براساس اسناد موجود و عنوان‌شده از‌سوی مسئولان 64درصد زندانیان متأهل هستند و بیش‌از نه‌هزار‌نفر دو فرزند و بیشتر دارند، این آمار نیز از‌آن‌جهت اهمیت پیدا می‌کند که حداقل ۱۵۰هزار خانواده ایرانی به‌دلیل دربند بودن یکی‌از اعضای خود، دچار مشکلات و آسیب‌های اجتماعی بوده است. ازسویی، 70درصد زندانیان از‌نظر سنی زیر40سال بوده‌اند که این موضوع از چند زاویه قابل‌توجه است که یکی‌ازآنها بحث حبس نیروی مولد است؛ نیرویی که می‌تواند برای کشور و پیشرفت آن مفید باشد. اگر از موضوع عناوین مجرمانه و همچنین تعداد زندانیان گذر کنیم؛ باید به‌این‌نکته توجه داشت که همواره زندانبانی و نگهداری زندان‌ها برای دولت‌ها دارای هزنیه بوده و این موضوع در کشور ما نیز امری غیرقابل‌انکار است اما همه‌چیز به هزینه زندانبانی ختم نمی‌شود؛ زیرا بیش‌از ۱۵۰هزار‌نفر از زندانیان زیر۴۰سال سن دارند و این یعنی بخش اعظمی از نیروی مولد کشور، پشت میله‌های زندان بوده است. همه اینها حکایت از وضعیت وخیم زندانیان کشور داشته است که به‌درستی به‌عنوان دغدغه رهبر معظم انقلاب مطرح شده و به‌عنوان حبس‌زدایی و کاهش جمعیت کیفری به‌رشته‌تحریر درآمده است. حال اما که به نقطه الزام و ضروری کاهش جمعیت کیفری رسیدیم؛ نباید فراموش کنیم که برای انجام آن باید یک متر و خط‌کش درست داشت تا بتوان کسانی‌که مشمول عفو می‌شوند را دقیق انتخاب کرد. به‌طور‌قطع نباید بین افراد آزاد‌شده و مشمول عفو برهم‌زنندگان امنیت عمومی و امنیت اخلاقی و اقتصادی جامعه اسم‌شان به‌میان آید؛ کما‌اینکه در سخنان مسئولینی همچون دادستان تهران، به این موضوع اشاره شده است. از‌این‌رو، در ابتدای بهمن‌ماه همین امسال بود که اخباری درباره عفو گسترده بر سر زبان‌ها افتاده و از‌سوی مسئولان مختلف دستگاه قضایی کشور به آن اشاره شد. بر‌این‌اساس و به‌گفته رئیس قوه قضائیه؛ مقرر شده است تا به‌مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی حدود ۵۰هزار‌نفر از جمعیت زندانیان کشور، مشمول عفو قرار گیرند. این عدد یعنی چیزی قریب به ۲۲درصد کل زندانیان کشور که می‌تواند با یک برنامه‌ریزی دقیق و البته هدفمند به کمک کشور آمده و کشور را در‌جهت پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی کمک کند.