خبرت هست که در شهر، شکر «پنهان» شد؟!

بررسی واحد‌های عمده‌فروشی در خیابان مولوی تا فروشگاه‌های زنجیره‌ای و خرده‌فروشی؛ گویای کمبود شکر در سطح بازار است؛ به‌نحوی‌که برخی فروشندگان گفتند که مدتی‌ست که شکر در بازار توزیع نمی‌شود و در‌صورت عرضه، با قیمت‌های بیش از نرخ تنظیم بازاری‌ست. طبق آخرین مصوبه ستاد تنظیم بازار که مربوط به پارسال است، قیمت هرکیلوگرم شکر سفید درب کارخانه 3000‌تومان، شکر فله برای مصرف‌کننده 3400‌تومان‌، شکر بسته‌بندی 900‌گرمی 4000‌تومان و شکر بسته‌بندی یک‌کیلوگرمی 4400‌تومان تعیین شده اما در هفته‌های گذشته، قیمت شکر در چندین مرحله افزایش یافت و به بیش از 10‌هزارتومان رسید که بیانگر افزایش قیمت بسیار فراتر از نرخ‌های مصوب سال گذشته است. بررسی بازار شکر گویای آن‌است‌که بخشی از افزایش قیمت این ماده غذایی، ناشی از هیجان‌های در سطح بازار است اما شکر به‌دلیل کمبود در بازار، به طلای سفید تبدیل شده که یا موجود نیست یا عرضه‌کنندگان محدودی با قیمت تنظیم بازار عمل می‌کنند و سایر فروشندگان احتمالی هم نرخ‌های غیر‌واقعی و گزاف را به خریداران تحمیل می‌کنند. عرضه شکر در بعضی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای با کارت ملی هم از رویدادهای دیگر است اما تمام فروشگاه های زنجیره‌ای موجودی شکرهای تنظیم بازاری در‌اختیار ندارند. برخی مغازه‌ها هم در این آشفته‌بازار، شکر فله‌ای خرید قبل خود را با قیمت 10 تا 11‌هزارتومان می‌فروشند که تمام‌مدت مصرف‌کننده نهایی، متضرر خرید است. براساس آمارهای موجود؛ نیاز کشور به شکر 2.2‌میلیون‌تن و نیاز ماهانه 180‌هزارتن است که سالانه بخش عمده آن از محل تولید داخلی و بخشی از محل واردات با ارز رسمی 4200‌تومانی تأمین می‌شود. آمارهای گمرک نشان می‌دهد که بخشی از شکر وارداتی نیز سالانه صادر می‌شود اما اکنون بنابر درخواست وزارت صنعت، معدن و تجارت؛ صادرات شکر ممنوع شده است.
شرایط بازار بیانگر آن‌است‌که علاوه‌بر شرکت‌های تولید‌کننده؛ تخلفاتی در شبکه توزیع شکر نیز وجود دارد و به‌تازگی 90‌تن شکر تنظیم بازاری خارج از شبکه توزیع توقیف شد و پرونده 119‌میلیارد‌تومانی دو شرکت کشت و صنعت در خوزستان، به‌جرم احتکار شکر، در دست رسیدگی قرار دارد. اکنون با‌توجه‌به نابسامانی بازار ارزاق و کالاهای مورد‌نیاز مردم، ضرورت دارد که دستگاه‌های نظارتی با تشدید مجازات‌ها با این متخلفان برخورد کنند تا برخی افراد سودجو، از این بازار بهره‌برداری نکنند که تاوانش را مصرف‌کنندگان بپردازند. تازگی‌ها بود که یزدان سیف (مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران) ضمن تأکید‌بر‌اینکه به‌میزان کافی شکر در انبارهای کشور وجود دارد، از شرکت‌های تولیدی خواست تا شکر را به بازار عرضه کنند و از مردم خواست که به‌اندازه نیازشان خرید کنند تا دست سودجویان از بازار قطع شود. کاوه زرگران (دبیرکل کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران) نیز گفت: «قیمت فعلی شکر در بازار، کاذب است و این موضوع، ناشی از نامتعادل‌بودن عرضه و تقاضاست».  عدالت‌نسب (یکی از فروشندگان سطح شهر) دراین‌باره گفت: «اغلب شرکت‌های بسته‌بندی شکر نمی‌فروشند. به‌تازگی برخی شرکت‌ها اقدام به عرضه کرده‌اند که یک کارتن 12‌عددی شکر با قیمت هر‌بسته 900‌گرمی 10500تومان فروخته می‌شود».
بهمن دانایی؛ دبیر انجمن صنفی صنایع قند و شکر ایران در‌ارتباط‌با علل کمبود شکر در بازار گفت: «کاهش عرضه شکر و وقوع سیل فروردین‌ماه که موجب از‌بین‌رفتن بخش عمده‌ای از اراضی نیشکر شد؛ صنایع وابسته به این محصول همچون شیرینی و شکلات، نوشیدنی‌ها و قنادی‌ها را بر آن داشت که برای چند‌ماه ذخیره‌سازی کنند تا مشکلی در تأمین شکر مورد‌نیاز نداشته باشند و برخی شرکت‌ها نیز برای افزایش قیمت این محصول، از عرضه آن به بازار خودداری کنند». به‌گفته وی؛ صنایع، ذخایر شکر خود را از کارخانجات تولید‌کننده و سهمیه شرکت بازرگانی دولتی ایران تأمین کرده‌اند که این امر می‌تواند در کاهش عرضه این محصول به بازار مؤثر باشد. این فعال صنفی تصریح کرد: «بخش عمده اراضی کشت چغندر و نیشکر کشور و نُه کارخانه فعال در بخش نیشکری در خوزستان قرار دارند. سال گذشته با پیش‌بینی 1.8‌میلیون‌تن تولید شکر، قرار بود یک‌میلیون‌تن آن از محل اراضی کشت چغندر و 800‌تن از محل اراضی نیشکر تأمین شود اما در اواسط تابستان به‌دلیل مشکل کم‌آبی و ایجاد سهمیه‌بندی در استان خوزستان حدود 30‌درصد اراضی کشت و صنعت نیشکر کشور کاملاً خشک شد و از بین رفت». وی اظهار داشت: «بهره‌برداری از کارخانه‌های چغندر موجب شد تا 950‌هزارتن شکر پیش‌بینی‌شده تأمین شود و برآورد شد که تولید شکر از اراضی نیشکر نیز به 550‌هزارتن برسد که تشدید بارندگی‌ها و آب زیاد در اراضی، موجب تأخیر برداشت نیشکر تا اواخر بهمن‌ماه شد». به‌گفته وی؛ به‌طور‌معمول کارخانه‌های چغندر از اواسط شهریورماه هر‌سال تولید را شروع و تا دی و بهمن‌ماه فعالیت دارند و همچنین کارخانه‌های نیشکر نیز از اواخر مهرماه و اوایل آبان‌ماه شروع به تولید می‌کنند. دانایی تصریح کرد: «وقوع سیل در اواخر اسفندماه و نیز ابتدای سال 98 در استان خوزستان موجب شد که 30‌هزار‌هکتار از مزارع نیشکر خسارت‌های هنگفتی داشته باشند و دو واحد کشت و صنعت نیشکری دهخدا و سلمان فارسی، زیر آب رفتند».
دبیر انجمن صنفی صنایع قند و شکر ایران افزود: «این مسئله در‌حالی رخ داد که طبق برنامه‌ریزی باید شکر مورد‌نیاز کشور تا خردادماه 98 از تلفیق دو بخش چغندر و نیشکر و بقیه نیاز تا برداشت چغندر جدید در شهریورماه از محل واردات تأمین شود». دبیرانجمن مزبور گفت: «تأخیر در واردات موجب کمبود شکر در بازار فعلی شد؛ زیرا در اواسط بهمن‌ماه شکر چغندری تمام و انبارها خالی از شکر شد. علت آن‌هم این بود که از شهریور تا بهمن‌ماه بازار از شکر چغندر تأمین شد و شکر نیشکری نیز به‌دلیل بارندگی‌های پیوست آن، به بازار نیامد». وی توضیح داد: «شرکت بازرگانی دولتی از بهمن‌ماه تاکنون شکر موردنیاز کشور را از ذخایر خود تزریق کرد و هنوز هم در‌حال‌عرضه است». وی صادرات شکر با ارز آزاد را اجحاف به منافع ملی و مصرف‌کنندگان دانست و افزود: «طبق آمارهای موجود؛ سال گذشته برای تأمین نیاز کشور 281‌هزارتن از این ماده غذایی با ارز رسمی 4200‌تومان تأمین و به کشور وارد شد که 202‌هزارتن آن مربوط به دولت بوده و نزدیک 80‌هزارتن آن از بقیه واردات سال 96، که در ابتدای سال 97 ترخیص شد».
دانایی درباره احتکار شکر توسط سودجویان و دلالان گفت: «سال‌های گذشته به‌طور‌قطع دلالان در احتکار شکر نقش داشتند اما پارسال چون شکر با حجم قابل‌توجهی در دست‌شان نبود؛ بنابراین، نمی‌توانستند در بازار تأثیرگذار باشند». وی پیرامون صادرات بین 53 تا 55‌هزارتن شکر توسط عده‌ای سودجو به عراق و آسیای میانه در سال گذشته اظهار داشت: «این اقدام با اعتراض انجمن صنفی صنایع قند و شکر روبه‌رو شد؛ تا‌جایی‌که برای حفظ ذخایر و موجودی شکر در کشور خواستار ممنوعیت صادرات این ماده غذایی شدیم اما طبق آمار؛ شهریورماه سال گذشته باردیگر 30 تا 40‌هزارتن شکر از کشور خارج شد که برخی مسئولان اظهار کردند که این شکر، ورود موقت بود».  
دانایی، یکی از عاملان اصلی کمبود شکر در بازار را صنایع نیازمند به شکر دانست و گفت: «شکر بخش چغندری به‌طور‌عمده به مصرف صنایع همچون شیرینی و شکلات، قنادی‌ها‌ و نوشیدنی‌ها می‌رسد». وی اضافه کرد: «احتمال احتکار توسط شرکت‌های بسته‌بندی هم نمی‌تواند در حجمی باشد که بازار را با کمبود روبه‌رو کند». دانایی، کاهش مصرف شکر به‌دلیل پائین‌بودن توان خرید مردم را یادآور شد و افزود: «مصرف شکر در سبد خانوار و صنعت شیرینی و شکلات کاهش یافته؛ تا‌جایی‌که سرانه مصرف به کمتر از 27‌کیلوگرم رسیده است؛ درحالی‌که در سال‌های گذشته سرانه مصرف به 30‌کیلوگرم نیز می‌رسید». وی تعدیل قیمت شکر در بازار را وابسته به تشدید کنترل‌های دستگاه‌های نظارتی دانست و گفت: «اکنون نرخ مصوب شکر درب کارخانه و در بازار مصرف تغییری نکرده و همچنان براساس نرخ مصوب سال گذشته از کارخانه‌ها خریداری می‌شود؛ قیمت‌های بیش از نرخ مصوب، مصداق گران‌فروشی‌ست و در‌صورت مشاهده باید با متخلفان برخورد شود». وی گفت: «کشتی‌های شکر در راه است و با ورود این محموله‌ها به کشور، بازار این محصول به ثبات خواهد رسید».
یزدان سیف؛ مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی نیز گفت: «روزانه هشت‌هزار‌تن شکر در کشور، بین 200 تا 500‌تن در میادین میوه و تره‌بار و 510‌تن در فروشگاه‌های زنجیره‌ای تهران توزیع می‌شود که با اقدام‌های صورت‌گرفته؛ تا 10‌روز‌آینده عرضه شکر در بازار متعادل خواهد شد». به‌گفته وی؛ از ابتدای اسفند‌ماه 97 تاکنون بیش از 306‌هزار‌تن شکر وارداتی به بازار عرضه شده است.
هما همت‌خواه/ ایرنا