نشست «ما همه نویسنده‌ایم» برگزار شد
«آوای تار یحیی» در بوته نقد «نقش‌آفرینان قلم»
فرزاد جمشیددانایی/نشست «ما همه نویسنده‌ایم» با موضوع نقد و بررسی جلد نخست از رمان سه‌جلدی «آوای تار یحیی» اثر کیوان امجدیان؛ باحضورِ مریم میرمحمدی (نویسنده و مدرس دوره‌های داستان‌نویسی)، سیامک صدیقی (دکترای زبان و ادبیات فارسی و استاد دانشگاه علامه طباطبایی)، کیوان امجدیان (نویسنده ادبیات داستانی و روزنامه‌نگار) و نیز اعضای کانون داستان‌نویسی «نقش‌آفرینان قلم» در سالن همایش‌های «فرهنگسرای معرفت» برگزار شد.
مریم میرمحمدی؛ نویسنده و مدرس دوره‌های داستان‌نویسی، در ابتدای این نشست نقبی به وفور نشست‌های نقد و بررسی کتاب‌ها، نمایش‌های تئاتری و آثار سینمایی زد؛ سپس خاطرنشان کرد که تعدد این‌گونه نشست‌ها همان‌گونه که می‌تواند ثمرات خوبی برای هنر کشور به‌همراه داشته باشد، درصورت عدم رعایت مؤلفه‌های نقد تخصصی و گرایش به ایراد نظرات و سلایق شخصی می‌تواند تأثیرات ناگواری به‌جا بگذارد و جامعه هنری و مخاطبان را نسبت به مقوله نقد، بدبین کند».
سیامک صدیقی، با پایان صحبت‌های مریم میرمحمدی در بخش نخست نقدش اذعان کرد که یکی از نقاط ضعف اثر در وهله اول، به ایرادهای نگارشی و ویرایشی متعدد متن داستانی مربوط می‌شود؛ به‌صورتی‌که در هر صفحه از یک رمان 130صفحه‌ای، چند ایراد نگارشی و ویرایشی وجود دارد». درادامه، وی به مبحث فضاسازی داستانی ارجاع داد و قسمتی از «تاریخ بیهقی» را خواند و طریقه تصویرسازی و توصیف شخصیت «حسنک وزیر» را با شخصیت «یحیی تارساز» در داستان مقایسه و اظهار کرد که در اینجا، هم‌زمان با فضاسازی، شخصیت‌سازی نیز صورت می‌گیرد؛ برخلافِ اتفاقی که در «آوای تار یحیی» می‌افتد و تصویرسازی‌ها و شخصیت‌سازی‌ها نمی‌توانند فضای باورپذیری ازلحاظِ زمان و مکان وقوع داستان در دوره مشروطه ایجاد کنند. با پایان صحبت‌های وی، مریم میرمحمدی بااشاره‌به توضیحات کیوان امجدیان درباره مبحث ویرایش کتاب گفت که ویراستاری در صنعت نشر ایران، همیشه مورد غفلت واقع می‌شود و منحصر به یک کتاب و یک ناشر نمی‌شود که نگران‌کننده است.
فرزاد جمشیددانایی؛ روزنامه‌نگار و از اعضای قدیمی کانون داستان‌نویسی «نقش‌آفرینان قلم»، کتاب «آوای تار یحیی» را در ژانر آثار زندگی‌نامه‌ای قرار داد و از گسترش این‌گونه آثار در سال‌های گذشته با تبلیغات صورت‌گرفته روی آثار مرتبط با هشت‌سال دفاع مقدس سخن گفت. وی در بخش بعد، سخنان سیامک صدیقی راجع به فضاسازی و شخصیت‌پردازی را به‌عنوانِ مقدمه بحث خودش درباره «نوع نگرش نویسندگان در آثار دارای مواد خام اولیه» همچون آثار زندگی‌نامه‌ای، اقتباسی و بازآفریده‌شده درنظر گرفت و قراردادهای ناقص در فصل‌های کتاب و همچنین، «راوی‌ها»، مقدمه «افشاکننده» طرح داستانی، زبان یکدست راوی‌های مختلف و حضور «راوی ناشناس» بدون منطق داستانی منطبق بر منطق داستانی کتاب «آوای تار یحیی» را از اشکالات فضاسازی و شخصیت‌پردازی کتاب «آوای تار یحیی» برشمرد و صحبت‌های خودش را بدین‌صورت پایان برد که نویسنده نسبت به ماده خام اولیه، عملکرد مناسبی ندارد و درنتیجه، کتاب کیوان امجدیان درمیان آثار زندگی‌نامه‌ای، نمی‌تواند توقعات مخاطبان را در ارائه تصویری کنجکاوی‌برانگیز از شخصیت «یحیی تارساز» برآورده سازد؛ ازاین‌رو، نمی‌تواند در زمره آثار تأثیرگذار ژانر مذکور قرار گیرد.
محمودرضا نظران؛ از اعضای قدیمی کانون داستان‌نویسی «نقش‌آفرینان قلم»، با مبحث ایرادهای نگارشی و ویرایشی به مقوله نقد و بررسی کتاب ورود کرد و یادآور شد که استفاده از واژه‌هایی همانند «دستشویی» و «کرکره» ازنظرِ زمانی خارج از محدوده زبانی دوران مشروطه است و افزود که ارائه اطلاعات موسیقایی درطولِ اثر و تصویرسازی بخش «خواب یحیی» از نقاط قوت کتاب «آوای تار یحیی» است. این صداپیشه سابق صدا و سیما در بخش دیگری از صحبت‌هایش، شخصیت‌پردازی شخصیت «آوا» را قابلِ‌تأمل ارزیابی کرد و گفت که هرچند توصیفات مردانه همچون «چهارشانه» و «هیکلی»، زنانگی را از شخصیت اصلی زن دور می‌کند و بااشاره‌به نام کتاب «آوای تار یحیی» اعلام کرد که داستان اصلی کتاب با مرگ شخصیت «آوا» به‌اتمام می‌رسد و خواننده دیگر رغبتی برای خوانش چند فصل باقی‌مانده نخواهد داشت. با خوانش دوبیتی محمودرضا نظران در وصف «آوا»، نوبت به یکی‌دیگر از اعضای کانون داستان‌نویسی «نقش‌آفرینان قلم» رسید که به بررسی داستان بپردازد. ناصر بابایی؛ فیلم‌ساز نیز به‌عنوانِ سخنران بعدی پشت تریبون قرار گرفت که ابتدا، از ظرفیت‌های پردازش‌نشده کتاب باتوجه‌به ظرفیت شخصیت واقعی و در هاله‌ای از ابهام «یحیی تارساز» و هم‌زمانی با وقایع مشروطه حرف زد؛ سپس از کارکرد صدا درطولِ روایت گفت که در بخشی به درخشانی صورت می‌پذیرد و در بخشی دیگر، نویسنده به‌سادگی از کنارش می‌گذرد؛ همانند سروصدا و همهمه که در فضاسازی بازار مسگرها به‌درستی انجام نمی‌شود و در بخش پایانی، بارِدیگر بر تسلط نویسنده به زبان موسیقی برای نمایش احساسات شخصیت‌های مختلف داستان صحه گذاشت و قسمت «اگر پیروزی با مشروطه‌چی‌ها بود، ماهور می‌زدم ... اگر پیروزی‌شان باشکوه بود، شور می‌آمد وسط ... اگر حرف شکست پیش می‌آمد، دشتی بود و محزون‌خوانی ... اگر فضای رعب و وحشت بود، چهارگاه» را به‌عنوانِ گواه برای جمع حاضر خواند.
سارا مرادی‌پور به‌عنوانِ چهارمین نفر از اعضای کانون داستان‌نویسی «نقش‌آفرینان قلم» وظیفه نقد و بررسی کتاب «آوای تار یحیی» را برعهده گرفت و با ارجاع به تعریف میراث ناخودآگاه جمعی کارل گوستاو یونگ؛ روان‌شناس سوئیسی، از زاویه کهن‌الگوها به این اثر نگریست و از «یحیی تارساز» به‌عنوانِ شخصیتی نام برد که از کهن‌الگوها پیروی نمی‌کند و عدم کنشگری و ایستایی وی، منجر به کاستی‌ها در کشمکش‌های درونی و بیرونی می‌شود؛ چنان‌که عشق او به شخصیت‌هایی همچون «آوا»، «پدربزرگ»، «میرزا» و «ارغوان»، از کنش‌های ساده فراتر نمی‌رود و از رشد و پویایی قهرمان‌ها در مسیر داستانی فاصله دارد. او از توصیف فضای داستان با استفاده زبان موسیقیایی به‌وجودآمده از شخصیت «یحیی تارساز» بسانِ یکی‌دیگر از نقاط قوت اثر یاد کرد که یک ساختارشکنی خوب است؛ هرچند عاری از نقص نیست. در آخر، مرادی‌پور خاطرنشان کرد که مشروطیت با مردم، حرکات مردم و واکنش‌های مردمی معنی پیدا می‌کند؛ وی دوری شخصیت اصلی مرد داستان از چنین عنصر حیاتی را به عدم دقت کافی نویسنده ارتباط داد؛ باوجودِاینکه نویسنده درطولِ داستان نشان می‌دهد که نسبت به دوره مشروطه، از اطلاعات کافی برخوردار است.
زهرا طاهریان که یکی از اعضای جوان کانون داستان‌نویسی «نقش‌آفرینان قلم» است، در مقام آخرین سخنران به «گاف تاریخی» اشاره‌شده در مقدمه کتاب ازمنظرِ نویسنده اشاره کرد و گفت که درطولِ روایت، هیچ‌گاه به گاف تاریخی متمایزکننده یحیی اصلی از دیگر یحیی‌ها پرداخته نمی‌شود که از دیگر موضوعات پرداخت‌نشده در کتاب است. وی افزود که در روایت، پدربزرگ یحیی با دو نام «باباهارون» و «بابا» به مخاطب شناسانده می‌شود که صفت «بابا»، مخاطب را بین پدر اصلی یحیی که پسر هارون باشد و «باباهارون» که یحیی وی را «بابا» می‌نامد، دچار سرگردانی می‌کند و با پیشبرد داستان، ناگهان، شخصیت «باباهارون» از روند داستانی حذف می‌شود که قابلِ‌توجیه نیست؛ آن‌هم با وجود تأثیر فراوانی که در زندگی یحیی دارد.
در پایان نخستین نشست از سلسله نشست‌های «ما همه نویسنده‌ایم»، باحضورِ مریم میرمحمدی و سیامک صدیقی؛ منتقدان ادبی و کیوان امجدیان؛ نویسنده کتاب «آوای تار یحیی» که در تمام مدت با سعه‌صدر و بدون هیچ جبهه‌گیری به نقدها گوش می‌داد، ابراز امیدواری کرد که درصورتِ چاپ دو جلد بعدی از رمان سه‌جلدی «آوای تار یحیی» بتواند در یک نشست دیگر، پذیرای نقدهای منتقدان ادبی، اصحاب رسانه و علاقه‌مندان به ادبیات داستانی به داستان‌های خودش باشد. گفتنی‌ست؛ نشست «ما همه نویسنده‌ایم» به‌همتِ کانون داستان‌نویسی «نقش‌آفرینان قلم» در «فرهنگسرای معرفت» برگزار می‌شود و کارگاه داستان‌نویسی آن به‌دبیریِ مریم میرمحمدی در روزهای دوشنبه از ساعت 17 تا 19، شیوه‌های داستان‌نویسی را در سالن همایش‌های «فرهنگسرای معرفت» مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. حضور برای تمام علاقه‌مندان به ادبیات داستانی، آزاد است.
عکس: دریافتی از واحد آموزش فرهنگسرای معرفت