نگاهی به علل و چگونگی موج تغییر قیمت انواعِ آبزیان
جزر و مد در بازار ماهی‌فروشان
مصرف ماهی باید به‌سیاق هرسال در فصل سرما افزایش می‌یافت اما کاهش قدرت خرید ازیک‌طرف و افزایش قیمت‌ها ازطرف دیگر، حضور این منبع امگا۳ را در سفره‌های مردم کم‌رنگ کرد. قیمت انواع ماهی تقریباً چنین است: هرکیلو قزل‌آلا ۲۵هزار تا ۳۰ هزارتومان، قزل‌آلای سالمون نارنجی ۲۸هزار تا ۳۵هزارتومان، قزل‌آلای زنده ۲۶هزار تا ۳۲هزارتومان، شیر اصل ۶۵هزار تا ۸۰هزارتومان، کپور ۲۸هزار تا ۴۵هزارتومان، آزاد دزفول ۲۸هزارتومان، آزاد شمال ۲۰هزار تا ۲۵هزارتومان، حلوا سیاه ۶۸هزارتومان، حلوا سفید ۱۲۰هزارتومان، شیر بندری ۲۸هزارتومان، کولی ۵۵هزارتومان، سفید دریایی ۶۵هزارتومان، سرخو ۴۰هزار تا ۵۸هزارتومان. ازون‌برون ۲۵۰هزارتومان، هامور جنوب ۵۰هزارتومان، ماهی تون ۳۵هزارتومان، میگو ریز ۵۰هزارتومان، میگو درشت ۸۰هزارتومان، سالمون دریایی ۱۲۰هزارتومان، کفال ۵۰هزار تا ۷۰هزارتومان، کفشک ۵۵هزارتومان، کیلکا ۱۱هزارتومان، سنگسر ۴۰هزار تا ۶۰هزارتومان، آمور ۴۰هزارتومان، شوریده ۴۵ تا ۸۰هزارتومان، میگوی پرورشی ۶۵هزارتومان، میگوی دریایی ۷۵هزار تا ۱۳۰هزارتومان، سالمون نروژ ۱۸۰هزارتومان، صارم ۲۲هزارتومان، دودی آزاد ۴۰ تا ۴۵هزارتومان، دودی سفید ۸۰ تا ۱۲۰هزارتومان. گفته‌های ماهی‌فروشان حاکی‌ازاین‌است‌که طبق آمارها؛ سال گذشته قیمت شیر بندر ۸۵ تا ۹۰هزارتومان، قزل‌آلا ۳۰هزار تا ۳۱هزارتومان، سنگسر ۴۵هزارتومان، حلوا ۴۵هزارتومان، هامور ۴۰ تا ۵۰هزارتومان، آزاد شمال ۱۴هزارتومان، آزاد دزفول ۱۲هزارتومان و میگو ۶۰ تا ۶۵هزارتومان بود.
در گذری از بازار ماهی‌فروشان تهران در «سه‌راه سرچشمه» شاهد نظرات مختلف فروشندگان بودیم؛ به‌طوری‌که برخی براین‌باورند که نرخ ماهی نسبت به سال گذشته همچنان بالاست و حتی در برخی گونه‌ها افزایش نیز یافته و برخی می‌گویند دارای کاهش قیمت حدود ۱۰ تا ۲۰درصدی شده است. برخی فروشندگان درباره بازار ماهی گفتند که به‌دلیل بالابودن قیمت انواع ماهی و میگو، مردم توان خرید ندارند و حتی در پاره‌ای‌ازاوقات شاهد کاهش مصرف بین ۳۰ تا ۵۰درصدی فروش هستیم. با عبور از بازار ماهی‌فروشان مشخص شد که در بازار این محصول، تقلب‌هایی عجیب هم صورت می‌گیرد؛ مثلاً به‌دلیل کمبود آگاهی مردم از شناخت انواع ماهی، این محصول را با قیمت‌های بالا و اشتباه به مردم می‌فروشند که این خود معضل و اجحافی در حق مصرف‌کنندگانی‌ست که هم پول بالا بابت خرید ماهیان اشتباه می‌پردازند و هم ماهی بی‌کیفیت خریداری می‌کنند. برخی فروشندگان سودجو به‌جای فیله ماهی ازون‌برون، شیر و تیلاپیا، از فیله ماهی کوسه استفاده می‌کنند که نرخ هرکیلوگرم آن بسیارارزان‌تر از ازون‌برون با قیمت بالای ۱۵۰هزارتومان است!
برخی فروشندگان ماهی براین‌باورند که نرخ ماهی، تابع کاهش و افزایش صید است اما بخشی‌ازآن مربوط به خرید عراقی‌ها در مزارع پرورش ماهی می‌شود؛ به‌طوری‌که روی قیمت عرضه داخلی این محصولات در بازار تأثیرگذار است. البته قیمت برپایه آمار رسمی اتحادیه صنف فروشندگان پرنده و ماهی بازار تهران؛ روز دوشنبه این‌هفته در خرده‌فروشی‌ها هرکیلوگرم شیر جنوب ۷۵هزارتومان، کپور ۳۵هزارتومان، قزل‌آلا ۲۵هزارتومان، شیر نیزه‌ای ۴۸هزارتومان، تیلاپیا ۶۰هزارتومان، سفید پرورشی ۳۲هزارتومان، آزاد دزفول ۱۸هزارتومان، هامور جنوب ۶۲هزارتومان، حلوا سیاه ۶۵هزارتومان، شوریده ۷۵هزارتومان، راشگو جنوب ۸۵هزارتومان، سالمون نروژ ۱۷۵هزارتومان، سنگسر طلایی ۵۸هزارتومان و سنگسر شهری ۴۶هزارتومان است. نرخ رسمی اتحادیه صنف فروشندگان پرنده و ماهی تهران در سال ۹۷ برای هرکیلو انواع ماهی شیر جنوب در خرده‌فروشی‌ها ۵۵هزارتومان، کپور ۲۲هزارتومان، قزل‌آلای معمولی ۲۵هزار و ۵۰۰تومان، شیر نیزه‌ای ۳۵هزارتومان، تیلاپیا ۳۷هزارتومان، سفید پرورشی ۲۳هزارتومان، آزاد دزفولی ۱۳هزارتومان، هامور جنوب پنج‌هزار و ۵۰۰تومان، حلوای سیاه ۶۰هزارتومان، شوریده بندر ۶۵هزارتومان، راشگو جنوب ۱۱۰هزارتومان، سرخو ۶۵هزارتومان، سنگسر طلایی ۴۵هزارتومان، سارم ۲۰هزارتومان و سنگسر شهری ۴۵هزارتومان بود.
ماهی، از جمله محصولات پروتئینی‌ست که در اکثر کشورهای دنیا به‌دلیل خواص متعدد در سبد خانوار جایگاهی ویژه دارد؛ طوری‌که سرانه مصرف در اکثر این کشورها برای هرنفر سالانه بیش از ۲۰کیلوگرم است؛ اما سرانه مصرف انواع آبزیان در ایران در سال 92 حدود ۸.۵کیلوگرم بود که با برنامه‌ریزی در سال‌های اخیر تلاش شد تا سرانه مصرف به ۱۲.۱کیلوگرم برای هر ایرانی برسد که با افزایش نرخ، مجدد مصرف آن کاهش یافت. پارسال با وجود تلاش‌ها برای کاهش قیمت آبزیان و افزایش سرانه مصرف؛ قیمت انواع ماهی با نوسان نرخ ارز و افزایش هزینه‌های تولید یک‌باره افزایشی چشمگیر پیدا کرد. بااین‌وجود، رئیس اتحادیه پرنده و ماهی تهران از کاهش ۲۰درصدی قیمت ماهی در بازار خبر داد و گفت: «این کاهش قیمت، ناشی از کاهش تقاضا و پائین‌بودن قدرت خرید است». مهدی یوسف‌خانی براین‌باور است که قیمت‌گذاری برخی محصولات؛ ازجمله ماهی درگرو عرضه‌وتقاضاست که به‌دلیل کاهش توان خرید مردم، نرخ این محصول نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است. وی گفت: «حتی شاید به‌دلیل بالابودن قیمت ماهی، این محصول ارزشمند روی دست تولیدکنندگان و صیادان باقی بماند؛ بنابراین، تنها راهکار کاهش قیمت آبزیان، رونق صادرات است». وی بابیان‌اینکه سود خرده‌فروشی‌ها روی آبزیان بین ۱۰ تا ۱۵درصد است، اضافه کرد: «هفته گذشته، قیمت هرعدد ماهی سفید صیدشده دریای شمال کشور ۲۲۰هزارتومان بود که حالا به ۱۶۰هزارتومان رسیده».
عیسی گلشاهی؛ مدیرکل دفتر بهبود کیفیت، فراوری و توسعه بازار آبزیان سازمان شیلات ایران نیز درخصوص کاهش قیمت آبزیان در سال جاری گفت: «سال گذشته، به‌دلیل التهاب بازار در عموم کالاها و محصولات؛ ازجمله آبزیان، حباب قیمتی ایجاد شد که امسال با تعدیل شرایط بازار، قیمت غیرواقعی محصولات شیلاتی متناسب شد». به‌گفته وی؛ از ابتدای سال تاکنون قیمت برخی گونه‌های آبزیان بین ۱۷ تا ۲۸درصد کاهش یافته و قیمت ماهی متعادل شده است. وی بابیان‌اینکه بخش عمده تولید آبزیان کشور وابسته به صید و صیادی‌ست، افزود: «علت کاهش یا افزایش قیمت آبزیان در دریای شمال و جنوب کشور، وابسته به متعادل‌شدن نرخ ارز و متغیرهایی همچون منطقه و زمان صید است که با کاهش و افزایش آن، نرخ‌ها تغییر می‌یابد». وی درخصوص آبزیان پرورشی گفت: «باتوجه‌به‌اینکه قیمت نهاده‌ها نسبت به سال گذشته نه‌تنها کاهش پیدا نکرده است و دربرخی‌موارد افزایش قیمت نیز داشته‌ایم؛ شرایط ایده‌آل برای پرورش‌دهندگان این‌است‌که قیمت بازار با قیمت تمام‌شده محصول متناسب باشد». وی اضافه کرد: «همچنین برای ایجاد تعادل بین عرضه‌وتقاضا، باید برای بخشی از محصول مازاد بر نیاز داخلی برنامه‌ریزی صادراتی داشته باشیم». وی درباره افزایش قیمت تن ماهیان در ماه‌های گذشته گفت: «به‌دلیل کاهش قیمت تن ماهیان، کنسرو ماهی نیز از ۱۴هزار و ۵۰۰تومان نرخ مصوب خود به ۱۲هزار تا ۱۳هزارتومان کاهش یافته؛ زیرا در مقطع زمانی فروردین‌ماه میزان صید کاهش پیدا کرد و به‌دلیل سیل، بخشی از این محصولات توسط دستگاه‌های امدادی خریداری و به مناطق آسیب‌زده ارسال شد که همین امر موجب شد تا کارخانجات برای تأمین موجودی خود اقدام به خرید ماهی با نرخ‌های بالا کنند که در قیمت تمام‌شده کنسرو ماهی تأثیر بسزایی داشت». وی درباره فروش ماهی روی آب به خارجی‌ها در سواحل جنوبی کشور، اظهار داشت: «سال گذشته، به‌دلیل نوسان نرخ ارز، در مواردی صیادان ماهیان تجاری را روی آب سواحل جنوبی کشور می‌فروختند اما اکنون به‌دلیل ثبات نرخ ارز، چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد؛ بااین‌وجود در آب‌های جنوب کشور هرنوع تجارت روی آب به‌صورت کلان ممنوع شده است». به‌گفته وی؛ فراوری و توسعه بازار آبزیان سازمان شیلات، هرگونه خریدوفروش کلان آبزیان روی آب‌های سواحل جنوبی کشور تخلف است؛ پس تمام استان‌های ساحلی جنوب کشور شناورها را موظف به تخلیه بار در اسکله، بازار و مناطق تعریف‌شده کرده‌اند. وی توضیح داد: «نحوه نرخ‌گذاری آبزیان در سواحل شمالی کشور در صیدگاه‌ها به‌روش سنتی چوب زنی یا حراج ماهی‌ست که به بالاترین قیمت ماهی به‌فروش می‌رسد». وی گفت: «پارسال، بیش از ۱۴۳هزارتن انواع آبزیان به‌ارزش ۵۲۸میلیون‌دلار به کشورهای هدف صادر شده بود». وی نرخ برخی گونه‌های ماهی همچون «راشگو» را به‌دلیل صید موردی، بالا دانست و افزود: «اکنون قیمت هرکیلوگرم شیر جنوب در سطح خرده‌فروشی‌های کشور به‌طورمیانگین بین ۸۵ تا ۱۰۰هزارتومان است که نسبت به سال گذشته کاهش داشته است». به‌گفته گلشاهی؛ سال گذشته، قیمت هرکیلوگرم شیر جنوب ۱۲۷هزارتومان بود.
مهدی شکوری؛ مدیرکل دفتر آبزیان و آب شیرین سازمان شیلات ایران نیز بابیان‌اینکه همواره قیمت فروش ماهی کمتر از سایر مواد پروتئینی در کشور است، گفت: «سال گذشته، با نوسان نرخ ارز جهشی در میزان قیمت فروش ماهی حاصل شد اما امسال با وجود افزایش هزینه‌های تولید؛ نرخ فروش در برخی استان‌ها کاهش یافت؛ مثلاً باوجوداینکه قیمت تمام‌شده هرکیلوگرم قزل‌آلا بین ۲۰ تا ۲۴هزارتومان است اما در برخی از استان‌ها نرخ فروش کمتر از این رقم است». وی افزود: «پارسال، ۴۴۰هزارتن انواع ماهی از محل آبزی‌پروری تولید شد که ازاین‌میزان، ۱۹۰هزارتن ماهیان گرم‌آبی (انواع کپور ماهیان)، ۱۷۷هزارتن ماهی سردآبی (قزل‌آلا) و بخشی از ماهیان خاویاری را شامل می‌شود».
مختار آخوندی؛ مدیرکل امور صید و صیادی سازمان شیلات ایران هم در گفت‌وگویی بابیان‌اینکه بخش عمده صید ما، در نیمه دوم سال اتفاق می‌افتد، گفت: «پارسال، از محل صید و صیادی، ۷۷۳هزارتن ماهی تولید شد که ۴۲هزارتن مربوط به سواحل شمال کشور و ۷۳۱هزارتن مربوط به سواحل جنوبی کشور می‌شود». به‌گفته وی؛ بخش عمده صید جنوب کشورمان، از استان‌های خوزستان، بوشهر، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و فراساحلی‌ست. وی همچنین پایان فصل صید ماهیان استخوانی را فروردین‌ماه عنوان کرد و افزود: «از ابتدای فصل صید تاکنون، ۶۴۰تن انواع آبزیان شامل ۳۴۷تن کفال و ۲۲۰تن کپور صید شده است که رقم ناچیزی‌ست». وی می‌گوید: «به‌دلیل شرایط آب‌وهوایی در برخی آبزیان دارای افزایش صید و در برخی با کاهش صید مواجهیم که همین امر، در نرخ نهایی بازار این محصولات اثرگذار است».
هما همت‌خواه/ ایرنا