ضرورت بازنگری در ساختار ناوگان حمل‌ونقل عمومی
هنوز مسیر راه به نیمه نرسیده که اتوبوس بنای ناسازگاری با راننده می‌گذارد و زندگی 20نفر از هم‌وطنان ما در دره‌ای در محدوده خطیرکوه جاده فیروزکوه به پایان می‌رسد. نقص فنی در ترمز کافی بود تا داغی ابدی برای خانواده‌های مسافران حادثه اتوبوس تهران-گنبد باقی بگذارد. هرچند این حادثه در هیاهوی سقوط هواپیمای اوکرائینی گم شد و این‌بار پرونده بدون بگیروببند و صدور چند بخشنامه کم‌رنگ‌ولعاب، خودبه‌خود مختومه شد!
امروزه در دنیا ناوگان‌های حمل‌ونقل همگانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند و افراد زیادی با اطمینان کامل از این خدمات اجتماعی استفاده می‌کنند. در کشور ما بعد از بروز مشکلات عدیده در بحث آلودگی هوا و کاهش منابع سوخت فسیلی، استفاده از ناوگان حمل‌ونقل عمومی موردتوجه مسئولین قرار گرفت. صرفه‌جویی در مصرف سوخت، کاهش ترافیک، افزایش فرصت‌های شغلی از اصلی‌ترین و بارزترین محسنات استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی محسوب می‌شوند. علاوه‌براین، کارشناسان معتقدند به‌ازای هر یک‌هزارتومان که در حمل‌ونقل عمومی سرمایه‌گذاری می‌شود، چهارهزارتومان سود خواهد بود. به‌ازای هر 1500میلیاردتومان که در حمل‌ونقل عمومی سرمایه‌گذاری شود، 36هزار فرصت شغلی ایجاد می‌شود و هر 100میلیون سرمایه‌گذاری دولتی در حمل‌ونقل عمومی، افزایش 300میلیونی فروش تجاری دربردارد. جوامعی که در حمل‌ونقل عمومی سرمایه‌گذاری می‌کنند، به‌طور سالانه 37میلیون‌تُن،مترمکعب گسیل کربن ملت خود را کاهش می‌دهند. باتوجه‌به موارد فوق‌الذکر و بسیاری موارد دیگر به‌نظر می‌رسد اهمیت و ضرورت توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی بر هیچ‌کس پوشیده نمانده است. نگاه مسئولین نیز برهمین‌اساس شکل گرفته است تا برخی از مشکلات جانبی حمل‌ونقل مرتفع شود.
زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی در کشور
با وجود لزوم توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی در کشور، به‌نظر در این طرح به زیرساخت‌ها و بستر مناسب اجرای این طرح توجه چندانی نشده است و هنوز بسیاری از هم‌وطنان ترجیح می‌دهند تا از خودروهای شخصی برای آمد و شد استفاده کنند. نابسامانی وضعیت تاکسی‌ها و خودروهای مسافرکش، نبود نرخ مشخص در اکثر مسیرها، عدم احساس امنیت در برخی خودروها و آژانس‌ها، نبود نظارت جامع بر مسافرکش‌های شخصی، به‌روزنبودن اتوبوس‌های بین‌شهری و درون‌شهری، نبود یا کمبود رانندگان مجرب و دارای تعهد اخلاقی؛ ازجمله نواقص ناوگان حمل‌ونقل عمومی در کشور در سطوح مختلف است. علی‌رغم کاستی‌های موجود در سیستم حمل‌ونقل عمومی، مردم بسیاری به‌ناچار از این سیستم برای مسافرت و رسیدن به مقاصد خود بهره می‌گیرند؛ اما در برخی موارد استفاده از این خدمات به بهای جان هم‌وطنان تمام می‌شود. اتوبوس‌های ناایمن، لاستیک‌های چینی، جاده‌های غیراستاندارد، وجود برخی رانندگان قانون‌گریز، معتاد و ... دست‌به‌دست هم می‌دهند تا در برخی از راه‌های کشور، «مرگ» در اتوبوس‌ها ساعت بزند!
در ترمینال‌های مسافربری چه می‌گذرد؟
در یک ناوگان حمل‌ونقل استاندارد و منظم تعریف ترمینال عبارت است از مکانی برای پیاده و سوارشدن مسافران که دارای امکانات رفاهی موقت برای مسافران نظیر امکانات مخابراتی، انتظامی، پزشکی، بهداشتی، رفاهی، تغذیه‌ای و مذهبی باشد؛ اما متأسفانه در اکثر شهرهای کشور ترمینال‌ها بیشتر به بازار میوه شبیه هستند. شما با ورود به ترمینال‌های کشور، با چندنفر از دوستان «ایجنت» یا «دلال» یا به‌عبارتی «دادزن» روبه‌رو می‌شوید که به زور دست یا ساک شما را می‌گیرند و به‌سمت یک تعاونی خاص می‌کشند! سایر خدمات هم عموماً با قیمت نامناسب در نازل‌ترین سطح ارائه می‌شوند که اکثر مردم ترجیح می‌دهند برخی از نیازهای خود را قبل از رسیدن به ترمینال مرتفع سازند. پیاده و سوارشدن و تحویل بار هم به سنتی‌ترین روش و به‌عبارتی با دادوبیداد همراه است. بماند که بسیاری از مالکان اتوبوس‌ها یا تعاونی‌ها بنابه ملاحظات اقتصادی ترجیح می‌دهند با تعداد کمتری مسافر از ترمینال خارج شوند تا در بین راه اقدام به سوارکردن مسافر کنند.
داخل اتوبوس‌های بین‌شهری چه خبر است؟
علی‌رغم نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و استفاده از اتوبوس‌های جدید و پیشرفته باید گفت اوضاع رفاهی در اکثر اتوبوس‌ها چندان رضایت‌بخش نیست. عدم استفاده به‌موقع از کولر و بخاری، سرویس پذیرایی که مبلغی نیز بابت آن اخذ می‌شود، توقف در رستوران‌های نه‌چندان مناسب، توقف‌های بیش از حد جهت پیاده و سوارکردن مسافران بین‌راهی و ... ازجمله مواردی‌ست که موجبات نارضایتی مسافران را فراهم می‌سازد. ضمن احترام به همه رانندگان شریفی که عمر را در راه خدمت به همشهریان خود گذرانده‌اند باید گفت متأسفانه تعدادی از رانندگان اتوبوس‌های بین‌شهری علاوه‌بر نداشتن مهارت، دچار برخی مشکلات اخلاقی و روانی و اعتیاد نیز هستند که لزوم تغییر قوانین در به‌کارگیری رانندگان مجرب و متعهد را بیش‌ازپیش ضروری می‌کند.
انتظار مردم از یک ناوگان حمل‌ونقل چیست؟
بی‌شک خانواده‌هایی که عزیزان را در ترمینال سوار اتوبوس می‌کنند تا به دانشگاه، سربازی، خانه اقوام و ... بفرستند، انتظار دارند تعاونی‌ها در حفظ جان عزیزان آنها بکوشند و با دقت و وسواس در انتخاب اتوبوس، قطعات یدکی، لاستیک و به‌کارگیری رانندگان مجرب، مخاطرات سفر را به حداقل برسانند. معاینه دوره‌ای رانندگان، به‌روز نگه‌داشتن معاینه فنی اتوبوس، عدم استفاده از لاستیک‌های غیراستاندارد و چینی، رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی توسط رانندگان، استفاده از مأمور ویژه نامحسوس در اتوبوس‌ها، وجود یک سامانه واقعی پیگیری شکایات در ترمینال‌ها و پلیس راه‌ها؛ ازجمله اقداماتی‌ست که می‌تواند در داشتن سفرهای امن مؤثر باشد. امید است مسئولین محترم درخصوص حوادث این‌چنینی بیش‌ازپیش حساسیت نشان دهند و با متخلفان حادثه برخورد جدی کنند تا دیگر شاهد حوادث دلخراش در جاده‌های کشور نباشیم.