تعداد محیط‌بانان ایران؛ یک‌دوازدهم استاندارد جهانی
براساس استاندارد جهانی باید در هر 1000هکتار، یک محیط‌بان فعال باشد اما در کشورمان ایران در هر ۱۲هزار‌هکتار، یک محیط‌بان وجود دارد که با‌این‌حساب تعداد محیط‌بانان ایران یک‌دوازدهم استاندارد جهانی‌ست؛ این‌درحالی‌ست‌که محیط‌بانان، حفاظت از ۱۱درصد از عرصه‌های طبیعی کشور را برعهده دارند. به‌گزارش ایرنا؛ شاید در گذشته‌های دور زمانی‌که شاهد توسعه افسارگسیخته محیط شهری و صنایع در جای‌جای زمین نبودیم، حتی تصور اینکه روزی از دود خودروها و کارخانه‌ها که به‌دست خود ساخته‌ایم، خفه شویم را هم نمی‌کردیم؛ ازاین‌رو، جنگل و دشت و صحرا آن‌چنان‌که باید به چشممان نمی‌آمد؛ چون فکر می‌کردیم که همیشه هستند؛ اما وقتی مزه زندگی شهری و سوارشدن بر انواع و اقسام خودروها به زیر دندانمان نشست، کم‌کم بود که دیگر احساس کردیم این محیط‌های طبیعی درخطر هستند و اگر بخواهیم زنده و سالم بمانیم؛ چه ازنظر روحی و چه جسمی، باید فکری برای حفاظت از آن‌ها بکنیم. این‌طور شد که به‌مرور نهادهایی مانند سازمان حفاظت محیط زیست در ایران و چنین نهادهایی در دنیا شکل گرفت؛ اما کار همین‌جا تمام نشد؛ چون زیاده‌خواهی انسان که تمامی ندارد؛ ازاین‌رو، نهادهای مرتبط، مجبور به حفاظت فیزیکی از این عرصه‌ها شدند که درپی‌آن، قشر محیط‌بان شکل گرفت و متأسفانه تعداد زیادی از این افراد نیز در راه حفاظت از محیط زیست، جان خود را از دست دادند؛ گویا کار داشت بیخ پیدا می‌کرد؛ چون سازمان‌های جهانی به‌این‌نتیجه رسیدند که باید یک‌روز به‌نام این افراد نام‌گذاری شود تا فداکاری‌ها و ازخودگذشتگی‌های آنان به جامعه جهانی یادآوری شود. براین‌اساس؛ 31 جولای (۱۰ مردادماه) سال ۲۰۰۷ مصادف با نخستین‌روز تأسیس اتحادیه جهانی رنجرها (محیط‌بانان) به‌عنوان روز جهانی محیط‌بان (World Ranger Day) نام‌گذاری شد تا یادآور ازخودگذشتگی‌های افرادی باشد که جان خود را در راه حفاظت از گنجینه‌های طبیعی به خطر انداخته و دراین‌راه کشته یا زخمی شده‌اند. در ایران، محیط‌بانان حدود نیم‌قرن است که در عرصه‌های طبیعی کشور باعنوان مناطق حفاظت‌شده چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، برای حفاظت از جان حیات‌وحش و گونه‌های زیستی موجود در آن تلاش می‌کنند و دراین‌مدت، ۱۴۰ محیط‌بان درراستای حفاظت از طبیعت جان خود را از دست دادند. البته این‌وضعیت در دنیا بهتر نیست؛ به‌طوری‌که برخی آمارها نشان داده طی ۱۲سال‌گذشته بیش از 1000 محیط‌بان در جهان، جان خود را از دست دادند. البته شرایط محیط‌بان‌شدن در کشورهای مختلف متفاوت است؛ مثلاً در آمریکا فرد باید مدرک دانشگاهی مرتبط با این شغل را داشته و در رشته‌هایی مانند مدیریت پارک و اوقات فراغت، مطالعات زیست‌محیطی، علوم محیط زیست، مدیریت محیط زیست، حیات‌وحش و جنگلداری و مدیریت حیات‌وحش تحصیل‌کرده باشد یا در کانادا، محیط‌بان باید منابع طبیعی را مدیریت و امنیت عمومی را در پارک‌ها یا مناطق عمومی برقرار کنند. درواقع، یک دانش‌آموز دبیرستان کانادایی برای تبدیل‌شدن به یک محیط‌بان باید نمره‌های بالایی در زیست‌شناسی، تربیت‌بدنی، جغرافیا و ریاضی داشته باشند. در استرالیا محیط‌بانان وظیفه دارند تا فضای پارک‌های ملی را برای بازدیدکنندگان امن ساخته و در شرایط اورژانس کمک کنند و به بازدیدکننده‌های پارک‌ها حفاظت‌شده، ارزش‌های محیط زیست را آموزش دهند. در این کشور، بدون داشتن هیچ‌گونه مدرک محیط‌بانی هم می‌توان این‌کار را انجام داد؛ اما با داشتن مدرک و تجربه، به‌شکل راحت‌تری می‌توان در استرالیا یک محیط‌بان شد. در ایران نیز تقریباً همین‌طور است و محیط‌بانان ما نیازی به مدرک ندارند؛ البته شاید در کشوری مانند استرالیا به مدرک نیاز نباشد؛ اما آموزش‌های سفت‌و‌سختی دارند که در ایران نیز چندسالی‌ست این آموزش‌ها آغاز شده است. همچنین نظام درجه‌بندی هم برای محیط‌بانان ایران ابلاغ شده است که در آن، محیط‌بانان براساس سابقه، تخصص و مدرک تحصیلی درجه‌بندی می‌شوند. نکته مهم دیگر تصویب قانون حمایت از محیط‌بانان است که بعدازآن، آن‌ها ضابط قضایی شناخته می‌شوند و موردحمایت قرار می‌گیرند. با تمام این‌اقدامات صورت‌گرفته بازهم این قشر در کشور نیاز به حمایت بیشتری؛ چه ازلحاظ معیشتی و چه ایمنی دارند و برای این‌منظور در ایران روز ولادت امام‌رضا(ع) به‌عنوان روز ملی محیط‌بان نام‌گذاری شده که به‌طور جداگانه اهمیت تلاش این افراد به مردم کشور شناسانده شود. سرهنگ جمشید محبت‌خانی؛ فرمانده یگان حفاظت محیط زیست درباره وضعیت محیط‌بانان ایران و مقایسه آن‌ها با کشورهای دیگر گفت: «قطعاً در ایران کمبود محیط‌بان داریم؛ براساس استاندارد جهانی باید در هر 1000هکتار یک محیط‌بان باشد؛ اما در ایران در هر ۱۲هزار‌هکتار یک محیط‌بان هست که با‌این‌حساب تعداد محیط‌بانان ایران یک‌دوازدهم استاندارد جهانی‌ست». وی افزود: «برای جبران این کمبود، مجوز استخدام محیط‌بان را برای ۱۰سال‌متوالی و هرسال ۳۰۰ محیط‌بان اخذ کردیم که پارسال این‌تعداد محیط‌بان استخدام شدند؛ اما باتوجه‌به وسعت کشور به‌نظر می‌رسد بازهم با استاندارد جهانی فاصله داریم و برای جبران آن به‌نظر می‌رسد بهترین راه برای جبران کمبود، استفاده از مشارکت‌های مردمی خواهد بود». وی ادامه داد: «البته این قشر همواره در صحنه حضور داشتند و از هیچ کمکی فروگذار نکردند؛ به‌طوری‌که شاهد جان‌باختن هفت‌نفر از این افراد در آتش‌سوزی‌های اخیر بودیم که موجب تأسف و تألم بسیار شد. البته همین حضور نشان می‌دهد که مردم علاقه‌مند به مشارکت در حفظ محیط زیست هستند و شعار محیط زیست که ۸۰میلیون محیط‌بان است را جواب دادند». محبت‌خانی تأکید کرد: «اما ما نیز در قبال این افراد، یکسری وظایف داریم که یکی‌از‌آن‌ها آموزش این افراد است که به‌دنبال‌آن هستیم. همچنین دراین‌راستا کتابچه‌ای درزمینه کنترل حریق در طبیعت تدوین و به استان‌ها ارسال کردیم و از آن‌ها خواستیم تا با همیاران در ارتباط باشند و آن‌ها را آموزش دهند. تلاش ما این‌است‌که جان هیچ‌یک از همیاران به خطر نیفتد». وی درباره حذف بند حمایت از همیاران در قانون حفاظت از محیط‌بانان گفت: «در قانون حمایت از محیط‌بانان، بندی درراستای حمایت از همیاران طبیعت آورده بودیم که مورد‌تائید قرار نگرفت و حذف شد؛ اما رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با جدیت پیگیر موضوع است تا این بند اضافه شود و به‌صورت قانونی به همیاران کمک کنیم». فرمانده یگان حفاظت محیط زیست افزود: «چندروزپیش که معاون‌اول رئیس‌جمهوری به سازمان حفاظت محیط زیست آمده بود، آقای کلانتری (رئیس سازمان حفاظت محیط زیست) این‌موضوع را به‌عنوان مطالبه جدی سازمان مطرح کرد تا با قانون‌شدن این بند، به همیارانی که جان خود را درراستای حفظ محیط زیست از دست می‌دهند، حمایت مالی داشته باشیم و برای‌اینکه بتوانیم این بند را دوباره احیاء کنیم، سازمان محیط زیست با‌جدیت پیگیر موضوع است تا به سرانجام برسد». او درباره تجهیزات محیط‌بانان گفت: «برای تجهیزات محیط‌بانان، استاندارد خود را داریم که شامل حدود ۵۰قلم است که دوسال‌پیش تمام این تجهیزات را برای محیط‌بانان تهیه کردیم و دراختیارشان قرار دادیم و حالا یکسری که مصرفی هستند، نیاز به تکرار دارند؛ چون عمرشان تمام شد. درنظر داریم که دوباره امسال آن‌ها را تکرار کنیم و در‌تلاشیم تا پایان سال این تجهیزات دراختیار محیط‌بانان قرار گیرد و این‌ها که شامل جلیقه ضدگلوله، شوکر، گاز اشک‌آور، کوله‌پشتی هستند و سایر اقلام موردنیاز مصرفی را به محیط‌بانان تحویل دهیم».