نهاد ناظر صنعت بیمه به‌اقتضای اتفاقات روز حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی و حتی فرهنگی، برنامه‌های راهبردی خود را پیش می‌برد. همه‌گیری ویروس کرونا حادثه کوچکی نبود که فعالیت‌های صنعت بیمه و بخش‌های نظارتی آن‌را با تغییراتی روبه‌رو نکند. آنچه در‌پی می‌آید گزارشی از عملکرد نهاد ناظر صنعت بیمه است که در کنار دستاوردهای ریزودرشت نه نیم‌نگاه؛ بلکه نگاه عمیقی هم به مهار پیامدهای ویروس کرونا و کاهش تلفات روانی آن داشته و دارد. گزارش مختصر زیر نگاهی دارد به عملکرد و دستاوردهای این صنعت:
شمای کلی صنعت
شرکت بیمه ایران در نقش تنها شرکت بیمه دولتی به‌همراه 24 شرکت بیمه غیردولتی: آسیا، البرز، دانا، پارسیان، توسعه، رازی، کارآفرین، سینا، ملت، دی، سامان، نوین، پاسارگاد، معلم، میهن، کوثر، ما، آرمان، تعاون، سرمد، تجارت نو و حکمت صبا به‌همراه دو شرکت تخصصی بیمه زندگی به‌نام‌های: خاورمیانه و باران در سرزمین اصلی و شش شرکت بیمه غیردولتی: امید، حافظ، ایران معین، آسماری، متقابل کیش و متقابل اطمینان متحد قشم در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و نیز دو شرکت بیمه اتکایی امین و اتکایی ایرانیان فعالیت می‌کنند. بدین‌ترتیب، تعداد کل شرکت‌های بیمه در کشور به 33 شرکت می‌رسد.
در سال 1398 همراه با گسترش شبکه فروش و خدمت‌رسانی بیمه، تعداد شعب شرکت‌های بیمه به 1317 شعبه در سراسر کشور، نمایندگان بیمه فعال به 77، 208 نماینده جنرال (نمایندگان بیمه عمر به 39، 258 نماینده فعال)، کارگزاران بیمه (اعم از حقیقی و حقوقی) به 965 کارگزاری فعال و تعداد ارزیابان خسارت بیمه به 652 ارزیاب فعال افزایش یافته است. تعداد کل دفاتر ارتباطی شرکت‌ها یا کارگزاران بیمه خارجی فعال در کشور، در سطح شش مرکز باقی‌مانده است. علاوه‌براین بیمه مرکزی به‌عنوان نهاد ناظر صنعت بیمه و پژوهشکده بیمه به‌عنوان بال پژوهشی این نهاد در صنعت بیمه ایفاگر نقش خود برای سیاست‌گذاری، هدایت و نظارت بر صنعت بیمه است.
عملکرد صنعت بیمه
حق بیمه تولیدی:
براساس آمار سال 1398، مقدار حق بیمه تولیدی شرکت‌های بیمه مستقیم به حدود 1/59هزارمیلیاردتومان رسیده است که درمقایسه‌با سال گذشته حدود 8/35درصد رشد نشان می‌دهد.
روند تغییرات حق بیمه تولیدی در کشور (به هزارمیلیاردتومان)
به‌لحاظ نقش شرکت‌های بیمه در بازار، سهم و وزن اصلی همچنان بر دوش شرکت‌های بیمه ایران و آسیا‌ست که درمجموع 5/41درصد از حق بیمه بازار را تولید کرده‌اند.
در سال 1398، سهم بخش غیردولتی از حق بیمه تولیدی بازار بیمه به 6/68درصد افزایش یافته است. همچنین میزان انحصار شرکتی در بازار بیمه براساس شاخص هرفیندال- هیرشمن (مجموع مجذورات سهم هر یک از شرکت‌های بیمه) درمقایسه‌با سال گذشته کاهش یافته و به‌میزان 1346 رسیده است. این مقدار حکایت از نیمه‌متمرکز و شبه‌رقابتی‌بودن بازار بیمه کشور دارد اما چنانچه این میزان به زیر 1000 واحد برسد، بازار بیمه ازنظر شاخص یادشده کاملاً رقابتی و غیرمتمرکز خواهد بود.
حق بیمه سرانه
در سال 1398، شاخص حق بیمه سرانه (نسبت حق بیمه تولیدی به جمعیت کشور) درمقایسه‌با سال گذشته 157هزارتومان افزایش یافته و به 711هزارتومان رسیده است. این شاخص طی پنج‌سال‌اخیر روند صعودی داشته به‌نحوی‌که نسبت به ابتدای دوره 5/2برابر شده است.
ضریب نفوذ بیمه
ضریب نفوذ بیمه (نسبت حق بیمه تولیدی به تولید ناخالص داخلی بر حسب قیمت جاری) برای سال 1398 (2019) در حدود 5/2درصد است. بدین‌ترتیب، شاخص مذکور طی پنج‌سال‌اخیر همواره از روند صعودی برخوردار بوده و نسبت به سال گذشته حدود 1/0واحد افزایش نشان می‌دهد. اگرچه میزان ضریب نفوذ بیمه در دنیا به‌مراتب از کشور ما بالاتر است (9/2برابر در سال 1398) اما میزان این شاخص در کشور ما، به‌ویژه طی چندسال‌اخیر از سطح منطقه بالاتر رفته است (به‌طور نمونه در سال 1398، حدود 6/0واحد بیشتر).
جایگاه کشور ما از حیث ضریب نفوذ بیمه در دوره پنج‌سال‌اخیر، با 11 پله صعود به رتبه 51 در دنیا رسید و در منطقه با دو پله ارتقاء در مکان سوم ایستاد.
بیمه‌های زندگی
حق بیمه تولیدی بیمه‌های زندگی براساس آمار سال 1398 حدود 7/8هزارمیلیاردتومان بوده است که درمقایسه‌با سال قبل 4/37درصد رشد نشان می‌دهد. بررسی آمار این رشته در بازار بیمه حاکی از افزایش 5/2واحدی در سهم از پرتفوی این رشته درمقایسه‌با ابتدای دوره پنج‌سال‌اخیر دارد. همچنین طی سال 1398 این میزان با 2/0واحد افزایش نسبت به سال قبل به 7/14درصد رسیده است.
ضریب خسارت
ازآنجاکه به‌دلیل مقدماتی‌بودن آمار سال 1398 و عدم اعلام ارقام نهایی خسارات معوق و ذخایر حق بیمه این سال، محاسبه ضریب خسارت بازار بیمه کشور (حاصل تقسیم خسارت واقع‌شده به حق بیمه عایدشده) امکان‌پذیر نیست؛ لذا از نسبت خسارت (حاصل تقسیم خسارت پرداختی به حق بیمه تولیدی) به‌جای ضریب خسارت استفاده می‌شود.
براین‌اساس، نسبت خسارت بازار بیمه در سال 1398 معادل 3/56درصد است که 2/7 واحد درمقایسه‌با سال گذشته کاهش یافته است. لازم به‌ذکر است؛ در محاسبه نسبت خسارت، هزینه‌های صدور و کارمزد شبکه فروش و هزینه‌های اداری- عمومی شرکت‌های بیمه درنظر گرفته نمی‌شود.
علت اصلی کاهش نسبت خسارت طی سال 1398، عملکرد شرکت بیمه ایران است که با برخورداری سهم 4/31درصد از حق بیمه‌های تولیدی و 9/33درصد از خسارت‌های پرداختی بازار، نسبت خسارت خود را 8/6 واحد کاهش داده است.
* به‌دلیل مقدماتی‌بودن آمار سال 1398 و عدم اعلام ارقام نهایی خسارات معوق و ذخایر حق بیمه این سال، محاسبه ضریب خسارت بازار بیمه کشور امکان‌پذیر نیست؛ لذا از نسبت خسارت به‌جای ضریب خسارت استفاده شده است.
بررسی آمارها در سال 1398 نشان می‌دهد که نسبت خسارت 11 شرکت بیمه: حافظ 1/110%، رازی 3/78%، میهن 1/69%، امید 1/68%، معلم 7/63%، نوین 8/61%، ایران 8/60%، ملت 6/60%، البرز 7/59%، دانا 5/57% و سرمد 57% بالاتر از سطح بازار بیمه (3/56درصد) بوده است.
سهم بیمه‌های زندگی
طبق آمار سال 1398، حق بیمه‌های رشته زندگی در کشور به حدود 7/1میلیارددلار رسیده و طی پنج‌سال‌اخیر 9/1برابر شده است.
در سال 1398، همراه با رشد 8/8درصدی کل حق بیمه تولیدی کشور (بر پایه دلار) درمقایسه‌با سال گذشته، رشد دلاری حق بیمه‌های زندگی نیز 8/9درصد افزایش پیدا کرده است. این امر موجب شده که سهم بیمه زندگی در بازار بیمه به 7/14درصد در سال 1398 افزایش یابد.
سهم از پرتفوی بیمه زندگی در بازار بیمه، نسبت به ابتدای دوره پنج‌سال‌اخیر معادل 5/2 واحد افزایش نشان می‌دهد. این‌درحالی‌ست که شاخص مذکور درمقایسه‌با بازار بیمه دنیا (به‌میزان 3/46درصد در سال 1398) و بازار بیمه منطقه (با 4/27درصد در سال مذکور) به‌مراتب پائین‌تر است.
مطابق آخرین آمارها، کشور ما بر‌مبنای حق بیمه تولیدی رشته زندگی طی پنج‌سال‌اخیر با سه پله صعود در منطقه جایگاه سوم را کسب کرده است. به‌علاوه، در رده‌بندی کشورهای دنیا از حیث تولید حق بیمه زندگی، جمهوری اسلامی ایران در مکان پنجاه‌و‌یکم قرار گرفته که نسبت به ابتدای دوره مذکور پنج پله صعود کرده است.
برترین اقدامات بیمه مرکزی
تأسیس صندوق بیمه حوادث طبیعی
حذف نسخه فیزیکی بیمه‌نامه شخص ثالث درراستای اهداف دولت الکترونیک، اقتصاد هوشمند و کاهش مراجعات بیمه‌گذاران به شرکت‌های بیمه
انعقاد قرارداد مازاد خسارت حوادث فاجعه‌آمیز (CAT) در رشته‌های آتش‌سوزی، مهندسی و پول در صندوق برای 12 شرکت بیمه رازی، آرمان، دی، کوثر، میهن، سرمد، سامان، تعاون، سینا، کارآفرین، معلم و تجارت نو با راهبری بیمه مرکزی
راه‌اندازی و تقویت سامانه نظارت و هدایت الکترونیکی صنعت بیمه موسوم به سنهاب
اعطای مجوز تخصصی به شرکت‌های بیمه «خاورمیانه» و «باران» با تمرکز بر صدور بیمه‌های زندگی
صدور مجوز برای ارائه 16 محصول جدید بیمه‌ای
ارزیابی ریسک واحدهای بزرگ صنعتی و غیرصنعتی
تهیه تولید و انتشار «کتاب سالنامه آماری کشور» و «گزارش سالیانه لاتین»
بررسی محاسبات ذخیره ریاضی و مشارکت در منافع بیمه‌های اندوخته‌دار
برنامه‌ریزی برای تسهیل ورود استارت‌آپ‌های بیمه‌ای برای ارائه خدمات آنلاین
بررسی کفایت ذخایر در رشته بیمه شخص ثالث
طراحی و پیاده‌سازی نظام شایسته‌سالاری مبتنی بر مدیریت دانش در سطح صنعت بیمه
طراحی و ایجاد آرشیو نظام‌مند بیمه مرکزی ج.ا.ایران با قابلیت‌های مختلف:
راه‌اندازی مرکز پاسخگویی تلفنی چهار شماره‌ای 2342
گنجاندن 115 مطلب بیمه‌ای در کتب درسی دانش‌آموزان و ارائه آموزش بیمه‌ای به دانش‌آموزان
تهیه، تولید و پخش مجموعه تلویزیونی «دور برگردون» در شبکه سوم سیما با هدف کاهش تلفات جاده‌ای (52 قسمت)
طراحی و راه‌اندازی سامانه یکپارچه نظارت بر بیمه‌های باربری و نظارت بر بیمه‌های آتش‌سوزی
اعمال بیش از هشت مرحله بخشودگی حق بیمه مربوط به موضوع بند (ب) ماده 24 قانون بیمه شخص ثالث (جرائم صندوق تأمین خسارت‌های بدنی) درخصوص انواع گروه‌های خودرویی درراستای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و ترویج فرهنگ بیمه
پرداخت مبلغ 8.260میلیاردریال به مراجع درمانی درجهت کمک به مقابله با شیوع بیماری کرونا
در دستورکار قرارگرفتن ایجاد مرکز ملی مدیریت ریسک و ارائه خدمات آموزشی و مشاوره‌ای درزمینه مدیریت ریسک به بخش‌های تولیدی به‌منظور ایجاد شناخت و نهادینه‌شدن امر مدیریت ریسک در فرایندهای تولیدی
مهم‌ترین تقدیرنامه‌ها
کسب رتبه نخست فاوای بیمه مرکزی در بین تمامی دستگاه‌های اجرایی
برگزیده‌شدن طرح پیاده‌سازی نظام شایسته‌سالاری مبتنی‌بر مدیریت دانش در سطح صنعت بیمه به‌عنوان اقدام برجسته و برتر وزارت امور اقتصادی و دارایی در جشنواره شهید رجایی
دریافت نشان توسعه فرهنگ بیمه به اداره‌کل روابط‌عمومی و امور بین‌الملل بیمه مرکزی در هفدهمین دوره سمپوزیوم بین‌المللی روابط‌عمومی‌ها
تقدیر از پدافند غیرعامل بیمه مرکزی در پروژه مانور ارزیابی برق دستگاه‌های اجرایی.