یادداشت
جاه‌طلبی نفتی
می‌گویند نفت را تبدیل به فرآورده و صادر کنیم. خام‌فروشی نفت و گاز بی‌فایده است. محصولات حاصله از نفت و گاز و در منظری عام، پتروشیمی ارزش افزوده‌ی بالاتری دارند. این‌ها همه درست، اما آیا این به معنای چشم‌پوشی از افزایش صادرات نفت خام است؟ پاسخ به این پرسش، پاسخی سلیقه‌ای است. برخی نظرشان همان است که در جمله‌ی ابتدایی نوشتم و معتقدند که افزایش صادرات نفت فایده‌ی چندانی ندارد. اما نظر وزیر نفت کنونی ایران این نیست. بیژن زنگنه، چه در دوره‌ی قبلی وزارت خود و چه در دوره‌ی کنونی، عزم خود را جزم کرد تا تولید و صادرات نفت ایران افزایش یابد. در دوره‌ی قبلی وزارت زنگنه بر نفت، میزان تولید نفت ایران به ۴میلیون و ۲۵۰هزار بشکه در روز رسید تا رکورد جدیدی از تولید نفت در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ثبت شود و با این رکورد تولید بود که دولت اصلاحات، جای خود را به دولت محمود احمدی‌نژاد داد. از آن سال به بعد، برخی سوءمدیریت‌ها و پس از آن تحریم‌های بین‌المللی بر ضد ایران که حاصل سیاست‌های دولت قبل بود، میزان تولید و صادرات نفت ایران را به مرور کاهش داد و ایران که خود را بار دیگر به دومین قدرت اوپک تبدیل کرده بود، جایگاه خود را از دست داد. روزی که زنگنه دوباره بر سکان وزارت نفت تکیه زد، بار دیگر هدف خود را افزایش تولید نفت ایران اعلام کرد. اگر برنامه‌ای که زنگنه در دوره‌ی قبلی وزارت خود آغاز کرده بود ادامه می‌یافت، اکنون باید از تولید ۵میلیون بشکه در روز نیز عبور می‌کردیم، اما حالا همه‌چیز از ابتدا آغاز شده است و زنگنه مصمم است دوباره تولید نفت ایران را افزایش دهد، اما چرا؟ زنگنه وزیری است که قدرت را در میزان بشکه‌های نفت تولیدی می‌داند. این‌که ایران بتواند به یک قدرت تاثیرگذار در اوپک تبدیل شود تنها یک پیش‌شرط دارد و آن هم افزایش تولید و صادرات نفت ایران است. طبیعی است که ایران و هیچ کشور دیگری در اوپک نمی‌تواند تولید نفت خود را به حد عربستان برساند، اما قرار گرفتن در رتبه‌ی دوم اوپک، می‌تواند نقش ایران را در جبهه‌ی مخالفان عربستان در اوپک تقویت کند و به همین دلیل هم تبدیل شدن به قدرت دوم اوپک یا تصاحب رتبه‌ی پیشین، به هدف اول وزیر نفت تبدیل شده است. هم‌اکنون عراق از ایران پیشی گرفته و ایران باید جایگاه قبلی را از عراق پس بگیرد.
بنابراین دورخیز برای تولید ۵میلیون بشکه نفت در روز کلید خورده و حالا با تایید نهایی برجام و لغو تحریم‌ها زمینه برای نیل به این هدف فراهم شده است. بشکه‌های نفت، نه تنها در اوپک تعیین کننده است و کشوری که نفت بیشتری تولید می‌کند، قدرت بیشتری در اوپک دارد، بلکه در حوزه‌ی دیپلماسی هم می‌تواند پشتوانه‌ای برای اهداف و برنامه‌های دولت‌ها باشد. از هر منظری بنگریم، اگرچه خام فروشی به خودی خود مثبت نیست، اما اگر تولید و صادرات نفت ایران به حدی برسد که قدرتی تاثیرگذار در بازارهای جهانی باشد، می‌تواند تاثیرات مثبتی برای پیشبرد سیاست‌های اقتصادی و دیپلماتیک کشورمان داشته باشد. به همین دلیل می‌توان جاه‌طلبی نفتی زنگنه را ارج نهاد و در انتظار افزایش قدرت نفتی ایران با افزایش تولید نفت باقی ماند، انتظاری که نباید بیش از 2 سال دیگر به طول بینجامد. /حمیدرضا شکوهی/ نکونیوز