25سال انحصارطلبی در امپراتوری گوگل
مصطفی رفعت
«گوگل» در زندگی روزانه میلیاردهانفر در سراسر جهان حضور دارد و موقعیت‌های پیشرو در جستجوی آنلاین، نقشه‌ها و سایر خدمات دارد. تسلط «گوگل» به‌قدری گسترده است که «وزارت دادگستری ایالات‌متحده» را به‌راه‌انداختن یک دعوی حقوقیِ ضدِانحصار مدنی برای آنچه معتقد است نمونه‌هایی از رفتارهای ضدرقابتی و انحصاری‌ست، راه‌اندازی کرده است. این گرافیک که از داده‌های Similarweb استفاده می‌کند، میزان برتریِ «گوگل» را نسبت به رقبای اصلی موتورهای جستجو همچون «بینگ» و «یاهو» نشان می‌دهد. داده‌هایی که در اینفوگرافیک ارائه شده، سهم مشخص هر برند از بازار جهانیِ موتورهای جستجو از ژوئن 2023 در تمام پلتفرم‌ها (دسکتاپ، موبایل و تبلت) است. متوجه باشید که این تحلیل، شامل «چین» نمی‌شود (جایی‌که اکنون «گوگل» و سایر شرکت‌های فناوری آمریکایی در آنجا ممنوع هستند)؛ یا «روسیه» (جایی‌که «گوگل» فعالیت خود را در آنجا متوقف کرده است). طبق آنچه در گزارش‌ها منعکس شده است؛ سهم «گوگل» از «بازار جهانیِ موتور جستجو» 90.7درصد بوده و این‌سهم برای «بینگ» 3.2درصد، برای «یاهو» 3.2درصد و برای سایرین 2.9درصد است؛ به‌عبارتی، سهم مجموعِ تمام موتورهای دیگر دررقابت‌با «گوگل» کاملاً ناچیز است! بزرگ‌ترین بازیکن موجود در گروه «سایر موتورهای جستجو» ابزاری متعلق به «کره جنوبی» به‌نامِ Naver است: 0.48درصد! هرچند کاملاً مشابه «گوگل»، خدمات آنلاین متعددی مانند جستجو، ارائه ویدئو و پرداخت‌های موبایلی را نیز ارائه می‌دهد. آیا «گوگل» بدون هیچ‌گونه دخل‌وتصرفی در بازار توانسته یکه‌تازِ میدان باشد؟ خبرِ مربوط به آماده‌شدنِ «گوگل» برای دفاع از شکایات (در ایالات‌متحده) می‌تواند شکِ ما را نسبت‌به‌اینکه این برند، در عرصه رقابت «حضوری پاک و صادقانه» ندارد، تقویت کند. در ژانویه سال 2023 «وزارت دادگستری ایالات‌متحده» یک شکایت «آنتی‌تراستِ مدنی» (قوانین ضدِانحصار یا Antitrust؛ یکی از اجزای مهم در اقتصاد آزاد که برای باز‌نگه‌داشتن و حفظ رقابت بین کسبوکارها ضروری‌ست؛ طبق این قانون؛ مصرف‌کننده حق گزینه‌هایی برای انتخاب؛ و کسبوکارها حق شانس موفقیت در بازار را دارند. آمریکا با اتخاذ قانون فدرال جدیدی به‌نام «آنتی‌تراست شرمن» در سال ۱۸۹۰، خود را پایه‌گذار قوانین رقابتی معرفی کرد) علیه «گوگل» به‌دلیل «انحصار فناوری‌های تبلیغات دیجیتال» را اعلام کرد. شکایت یادشده حاکی‌ازآن‌است‌که «گوگل» از رفتارهای ضدرقابتی، انحصاری و غیرقانونی برای ازبین‌بردن یا کاهش شدید هرگونه تهدید بر تسلطش بر فناوری‌های تبلیغات دیجیتال استفاده کرده است. دادستان کل وزارت دادگستری آمریکا (مریک بی گارلند) استدلال ضدِانحصار به‌‌جهتِ محکوم‌سازیِ «گوگل» را چنین مطرح کرده: «انجام اقداماتی بالقوه که پرچم قرمز تلقی شده و عبارت‌اند از قراردادن Google به‌عنوان مرورگر پیش‌فرض موبایل در تلفن‌های اندرویدی، طراحی نتایج جستجو برای آسیب‌رساندن به رقبا و همکاری مداوم این شرکت با اپل (مالک مرورگر Safari)»؛ بااین‌حال، برخی از ادعاهای کمتر اساسی ازآن‌زمان توسط قاضی «آمیت مهتا» رد شده است. پرونده دادگاه «گوگل» که سپتامبر 2023 به‌جریان افتاده؛ بزرگ‌ترین محاکمه انحصاری فناوری ایالات‌متحده از اقدام علیه شرکت «مایکروسافت» در سال 2001 است. انتظار می‌رود «گوگل» برای رد اتهاماتِ خود، استدلال کند که صرفاً یک «محصول برتر» ارائه می‌دهد. سؤال مهم این است: آیا «بینگ» می‌تواند «گوگل» را واقعاً به‌چالش بکشد؟ برای پاسخ، اجازه دهید نگاهی کنیم به سهم بازار «ایالات‌متحده» در 12ماه‌گذشته منتهی به ژوئن 2023. در نمودارِ زیر می‌بینیم: «بینگ» کمی بالاتر از سهم بازار «ایالات‌متحده» 5.5درصد (در مقابل 3.2درصد در سطح جهانی) را حفظ کرده است؛ بااین‌حال، بزرگ‌ترین نکته این نمودار این‌است‌که به‌نظر نمی‌رسد «بینگ» در سال 2023 (حتی پس از انتشار آخرین نسخه مجهز به هوش مصنوعی در ماه فوریه)، هیچ جذابیتی کسب کرده باشد. گفتنی‌ست؛ «بینگِ جدید» نتیجه سرمایه‌گذاری 10میلیارددلاری «مایکروسافت» در OpenAI در ابتدای 2023 است که به این غول فناوری اجازه داده GPT-4 محبوب را در محصولات و خدمات مختلفش بگنجاند.