طرحی که از افزایش زادوولد سگهای ولگرد جلوگیری میکند
عقیمسازی و نگهداری سگهای بلاصاحب
سید مرتضی حسینی
در دنیا بیش از 900میلیون سگ وجود دارد که جمعیت بسیاری از این سگها ولگرد یا بهعبارتی بلاصاحب هستند. فلذا یکی از ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻬﻢ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و اجتماعی در جوامع مختلف وﺟﻮد سگهای وﻟﮕﺮد بهواسطه تعداد بالا و امکان انتقال بیماری و گزش است. اﮔﺮﭼﻪ ﺳﮓ از دوﺳﺘﺎن ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺸﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه و ﺑﻴﺶ از ﻫﺰاران ﺳﺎل از اﻫﻠﻲ ﺷﺪن اﻳﻦ ﺣﻴﻮان و ﻧﻘﺶ ﻣﻔﻴﺪ آن در زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺸﺮ میگذرد، وﻟﻲ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺮﺧﻲ از بیماریهای قابلانتقال ﺑﻴﻦ ﺣﻴﻮان و اﻧﺴﺎن و ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه اﻓﺘﺎدن ﺳﻼﻣﺖ انسانها، اﻣﺮوز در ﻫﻴﭻ نقطهای ﺣـﻀﻮر آزاد سگهای ﺑﺪون ﺻﺎﺣﺐ در خیابانها اﻣﺮ پذیرفتهشدهای ﻧﻴﺴﺖ و ﻻزم اﺳﺖ اﻗﺪاﻣﺎت اﺳﺎﺳﻲ درﺧـﺼﻮص ﻛﻨﺘـﺮل اﺻﻮﻟﻲ اﻳﻦ ﺣﻴﻮاﻧﺎت به عمل آﻳﺪ ﻛﻪ دراینراستا و ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻔﺎد ﺑﻨﺪ 15 ﻣﺎده 55 ﻗﺎﻧﻮن ﺷـﻬﺮداری ﻛـﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از ﺷﻴﻮع اﻣﺮاض ﺳـﺎرﻳﻪ اﻧـﺴﺎﻧﻲ و ﺣﻴـﻮاﻧﻲ و ...، و جمعآوری ﺣﻴﻮاﻧـﺎت ﺑﻼﺻـﺎﺣﺐ و دﻓﻊ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻣﺮﻳﺾ، ﻣﺰاﺣﻢ و وﻟﮕﺮد را وﻇﺎﻳﻒ ﺷـﻬﺮداری داﻧـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ. در عصر جدید و ظهور و بروز دستگاههای و نهادهای مختلف در زندگی بشری، نهادهای مختلفی برای ایجاد نظم و امنیت و ارائه خدمات برای سهولت زندگی مردم شکل یافت و ساختار جامعه و زندگی بشری را با تحول عظیمی مواجه ساخت. طی قرن گذشته و حاضر دستگاهها و نهادهای مختلفی تشکیل و هرکدام بخشی از ساختار جامعه درراستای ارائه خدمات به مردم را برعهده گرفتند، از نظمیه قدیم تا کلانتری و پلیس حاضر جهت ایجاد نظم امنیت گرفته تا شفاخانه و بهداری و بیمارستان برای جلوگیری از شیوع بیماریهای مختلف و سلامت مردم، که همگی نقشی اساسی در زندگی بشر داشتهاند. اما یکی از نهادهایی که گستره زیادی بر زندگی مردم دارد و وجوه مختلف زندگی مردم را در برمیگیرد شهرداریها هستند. شهرداریها به خاطر ساختار و شرح وظایف قانونی گستره فراوانی بر زندگی شهروندان دارند اگر دستگاهها و نهادهای دیگر دولتی و غیردولتی و عمومی فقط در یک حوزه خاص فعالیت میکنند، حوزهای نیست که به شهرداریها مربوط نباشد یا حوزهای نیست که به شهرداریها ارتباطش ندهند. فارغ از تمام وظایف قانونی و شرح وظایف کاری در حوزههای عمرانی، شهرسازی، خدمات شهری، گسترش و توسعه فضای سبز شهری، آتشنشانی و خدمات ایمنی، حملونقل و کسبوکار و ... یکی از اموراتی که در حوزه اجتماعی و البته بهداشتی براساس بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداریها برعهده شهرداریهاست، جمعآوری سگهای ولگرد است که البته درگذشته به نام طرح اتلاف سگهای ولگرد شناخته میشد که شهرداریها با محوریت فرمانداری و نظارت شبکه بهداشتودرمان این طرح را اجرا و این حیوانات را شیوههای مختلف معدوم میکردند. (بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری: جلوگیری از شیوع امراض ساریه انسانی و حیوانی و اعلام اینگونه بیماریها به وزارت بهداشت، دامپزشکی و شهرداریهای مجاور هنگام بروز آنها و دورنگه داشتن بیماران مبتلابه امراض ساریه و معالجه و دفع حیواناتی که مبتلا به امراض ساریه بوده و یا بلاصاحب و مضر هستند.) با گسترش و فعالیت سازمانهای مردمنهاد در حوزه حمایت از حیوانات و سیل اعتراضات حامیان حیوانات و این سازمانها در کل کشور به معدوم ساختن سگها، طرح اتلاف سگهای ولگرد متوقف گردیده و طرح جمعآوری زندهگیری و نگهداری از سگهای بلاصاحب جایگزین گردید. طرح جمعآوری، زندهگیری، عقیمسازی و نگهداری سگهای ولگرد براساس دستورالعمل اتلاف سگهای ولگرد و کنترل حیوانات ناقل بیماری مصوب سال ۱۳۸۷ چند سالی است که در کلانشهرها و برخی مراکز استانها اجرا گردیده است که از همان آغاز طرح با انتقادات جدی سازمانهای حمایت از حیوانات درخصوص شیوه اجرای این طرح نظیر زندهگیری و شرایط نگهداری و ..... مواجه گردیده است. پس از ممنوعیت طرح اتلاف سگهای ولگرد و تصویب دستورالعمل جمعآوری سگهای بلاصاحب و کنترل حیوانات ناقل بیماری و عدم اجرای طرح پیشین اتلاف، تعداد سگهای ولگرد و بلاصاحب در سطح شهرها و روستاها افزایش یافت. درهمینراستا دستورالعمل کنترل جمعیت سگهای ولگرد که در ستاد مرکزی کنترل جمعیت حیوانات ناقل بیماری به انسان در سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور در بهمنماه 87 به تصویب رسیده بود با جدیت بیشتری دنبال شد. اهداف تهیه این دستورالعمل عبارت است از کنترل بیماریهای قابلانتقال بین حیوان و انسان ازطریق شناسایی کانون تجمع سگهای ولگرد و کنترل جمعیت آنها با انتخاب روش مناسب و ارتقای سطح آگاهیهای عمومی درخصوص رعایت اصول بهداشتی در مواجهه با حیوانات مزاحم (با اولویت سگهای ولگرد) مهمترین معضلات و مشکلات ناشی از افزایش جمعیت سگهای ولگرد شیوع بیماریهای قابلانتقال بین حیوان و انسان و افزایش آن در جمعیت دامی و انسان و انتقال بسیاری از بیماریها از سگ به انسان است، پس ضرورت اجرای دستورالعمل کنترل جمعیت سگهای ولگرد بیشازپیش تأکید میورزد. همچنین سگهای ولگرد بهعنوان یکی از عوامل اصلی حمله و گزش به انسان مطرح هستند که در موارد عدیدهای گزش انسان توسط سگ (بدون انتقال بیماری) منجر به مرگ بالأخص در اطفال میگردد و موجب سلب آسایش عمومی در شهرها و روستاها شده و بهعنوان یکی از مهمترین عوامل آلودهکننده پارکها و تفرجگاهها مطرح میباشند و به این سبب که سگها دارای قابلیت تولیدمثلی بسیار بالا هستند، جمعیت سگهای ولگرد در صورت اجرا نشدن برنامههای کنترل و مبارزه، سریعاً افزایشیافته که مخاطرات فراوانی برای شهروندان به دنبال خواهد داشت.) درواقع پس از ممنوعیت طرح اتلاف سگهای ولگرد و تصویب دستورالعمل جدید و افزایش تعداد سگهای ولگرد و تردد دستهجمعی و گلهای این سگها در سطح شهرها و معابر، اعتراضات مردمی نگهداری از سگها در برخی از شهرستانها با تولیت شهرداریها آغاز شده است که با حمایتهای مردم و البته چالشهایی نیز روبرو شده است. از ابتدای آغاز این طرح که با استقبال شهروندان روبرو گردیده بود سازمانهای حمایت از حیوانات و برخی از حامیان حیوانات (تأکید میکنم برخی) بهجای اینکه در کنار شهرداریها قرار گرفته و در این طرح باتوجهبهاینکه هیچیک از شهرداریها تجربهای در آن نداشتند، همکاری نمایند بنای اعتراض گرفته و از نحوه جمعآوری و شرایط نگهداری گرفته تا تغذیه و معاینه دورهای و عقیمسازی انتقاد داشته و حتی پا را فراتر گذاشته و بنای توهین به شهروندان و مردمی که ازلحاظ مذهبی با نگهداری سگ مشکل دارند حتی شهرداریها برداشتند. علیایحال با تمام اعتراضات و انتقادات و کموکاستیها و بیتجربگیها، این طرح در برخی شهرستانها در حال انجام است و مراکز نگهداری در برخی شهرها مشغول فعالیت هستند و رضایت اکثریت شهروندان را هم با خود همراه دارند. در پایان باید اذعان داشت در حوزه فرهنگی - اجتماعی نمیتوان رضایت همه را به دست آورد و انجام و یا عدم انجام هر موضوعی ازایندست موافقان و مخالفان خود را دارد پس آنچه حائزاهمیت است رضایت اکثریت شهروندان است. بدون شک طرح نگهداری سگهای بلاصاحب طرح نو و تازهای است و شهرداریهای حوزه شهرستانها تجربه چندانی در این امر ندارند. پس لازم است شهروندان عزیز، حامیان حیوانات و دستگاههای ذیربط نظیر محیطزیست، دامپزشکی، بهداشت و ..... شهرداریها را در این امر و برای هرچه بهتر اجرا شدن این طرح و نگهداری از این حیوانات یاری رسانند.
* کارشناسی ارشد مدیریت و کارشناس روابطعمومی