شناسایی موانع ورزشی افراد ناتوان جسمی
افراد دارای ناتوانی جسمی و حرکتی باید ورزش کنند؛ اما «موانع زیادی» بر سر راه آنان وجود دارد! به‌گزارش فهیمه ایاز (ایسنا)؛ یافته‌ها حاکی‌ازآن‌است‌که فعالیت بدنی آثار مثبت و معناداری بر سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی افراد غیر معلول دارد و ابزاری کارآمد در ارتقاء کیفیت زندگی و اثرگذار بر سبک زندگی سالم محسوب می‌شود؛ بنابراین، گذران اوقات فراغت با ورزش، برای معلولین از اهمیت بیشتری حتی نسبت به غیرمعلولین برخوردار است؛ چنانچه انجام ورزش برای افراد غیرمعلول امری نه‌چندان ضروری و برای معلولین امری ضروری محسوب می‌شود. به‌همین‌سبب، یکی از ضروری‌ترین روش‌های گذران اوقات فراغت معلولین، پرداختن به ورزش و فعالیت بدنی‌ست؛ چراکه به‌وسیله ورزش می‌توان هرچه‌بهتر و بیشتر به این‌افراد کمک کرد تا بتوانند مستقل، بدون کمک دیگران و البته بدون احساس «سرباربودن» برای جامعه یا منزوی‌شدن، به زندگی عادی خویش ادامه دهند. آنچه مسلم است، اهمیت بالای ادراک و نگرش معلولین نسبت به موانع و مزایای مشارکت در فعالیت بدنی‌ست و این، عاملی اثرگذار بر تصمیم‌گیری آنان جهت «شرکت» در فعالیت‌های منظم و سلامت‌محور محسوب می‌شود.
اگرچه استفاده‌کنندگان از ویلچر، افراد کم‌بینا و سایر افراد دارای ناتوانی حرکتی و جسمی به ورزش مداوم نیاز دارند اما اغلب تمرین‌کردن برای آنان سخت است. در بسیاری‌ازموارد، آنان نمی‌توانند به تجهیزات ورزشی و تمرینی «تطبیقی»؛ یعنی ماشین‌ها، وزنه‌ها و سایر وسایلی که برای سهولت استفاده توسط افراد دارای معلولیت، اصلاح یا مهندسی شده‌اند، دسترسی داشته باشند. هزینه بالا، منحنی‌های یادگیری شیب‌دار و دسترسی محدود استفاده از آن‌ها را در تنگنا قرار می‌دهد. برای رسیدن به‌این‌نتیجه، الکساندرا جیمیسون از دانشگاه تگزاس در آرلینگتون آمریکا با هلارا ویجسوندارا که مانند او محقق فناوری‌های زیست‌پزشکی‌ست، همکاری کرد تا دریابد چه‌چیزی بر سر راه این‌افراد قرار دارد. آنان بیش از ۴۰ محصول و بیش از ۲۰ مقاله که محققان دراین‌زمینه منتشر کرده‌اند را بررسی کردند. یافته‌های تحقیق آنان در مجله ناتوانی و توان‌بخشی: فناوری کمکی (Disability and Rehabilitation: Assistive Technology) منتشر شده است. چهارنوع ابزار آمادگی جسمانی تطبیقی در بازار وجود دارد که شامل تجهیزات تمرینی و لوازم جانبی، دستگاه‌های ورزشی، تجهیزات ورزشی و برنامه‌های آمادگی جسمانی‌ست. مثلاً: استفاده از ماشین‌های پارویی تطبیقی، تردمیل‌ها و تجهیزات مشابه آسان است و می‌تواند به کاربران کمک کند تا پیشرفت آمادگی جسمانی خود را پیگیری کنند. درمورد میزان استفاده از ماشین‌های ورزشی تطبیقی، داده‌های کمی وجود دارد و باعث می‌شود باشگاه‌ها تمایلی به خرید آن‌ها نداشته باشند. درنتیجه، تعداد کمی از باشگاه‌های ورزشی هریک‌از این‌اقلام را دارند و بیشتر مردم نمی‌توانند خودشان این وسیله‌ها را بخرند؛ زیرا قیمت این‌دستگاه‌ها به ۹۰۰۰دلار می‌رسد. بااین‌حال، برخی از تجهیزات ورزشی تطبیقی به‌طور تقریبی به‌همان‌اندازه هزینه ندارند. به‌عنوان‌مثال، طناب‌های مونو، طناب‌هایی که به میله‌ای متصل می‌شوند و فردی با یک بازو می‌تواند برای طناب‌زدن از آن استفاده کند، اغلب قیمت بالا ندارد. نوارهای کششی ویلچر، سیستم قابل‌حمل که در آن می‌توانید نوارهای الاستیک مقاوم با دسته را به ویلچر وصل کنید تا تمرینات تقویت عضلات را انجام دهید، قیمتی اندکی دارند. اگرچه می‌توان آن‌ها را به‌راحتی خریداری کرد، اما این ابزارهای ورزشی تطبیقی در بیشتر باشگاه‌ها یافت نمی‌شوند. این تحقیق از گفت‌وگو با اعضای تیم بسکتبال با ویلچر، برنده مسابقات قهرمانی دانشگاه تگزاس در آرلینگتون الهام گرفته شده است. آن ورزشکاران گفتند برای غلبه بر مشکلات موجود در ورزشگاه باید خلاق باشند. برای افرادی‌که آموزش ندارند، بدون راهنمایی متخصص، ورزش‌کردن حتی دشوارتر می‌شود. آسیب‌رساندن به خود بدون آمادگی مناسب یا آگاهی از نحوه استفاده ایمن از تجهیزات به‌ویژه برای افراد دارای معلولیت، می‌تواند آسان باشد. اگرچه گواهینامه‌های آمادگی جسمانی فراگیر موجود است، اما بیشتر مربیان آمادگی جسمانی برای تطبیق دانش خود با افراد دارای معلولیت آموزش ندیده‌اند. نیز، تلاش‌های بسیارکمی برای طراحی فناوری دیجیتال آمادگی جسمانی، مانند دستگاه‌های ورزشی تطبیقی که به برنامه‌های بازی آمادگی جسمانی یا انجام برنامه‌های تمرینی گروهی مجازی متصل می‌شوند، برای افراد دارای معلولیت انجام شده است اما این ویژگی‌ها بسیارمفید خواهند بود، زیرا می‌توانند به افراد کمک کنند تا نحوه ورزش با معلولیت را بیاموزند، انگیزه و اعتمادبه‌نفس خود را افزایش دهند. ۱۳درصد از افرادی‌که دارای معلولیت هستند، دوبرابر بیشتر از جمعیت عادی درمعرض خطر ابتلابه‌دیابت، سکته مغزی و افسردگی هستند. این فقط به‌دلیل تفاوت در دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی یا شرایط زمینه‌ای نیست بلکه به‌این‌دلیل‌است‌که آنان درواقع کمترازآنچه نیاز دارند، ورزش می‌کنند. از هر چهار بزرگ‌سال آمریکایی فقط یک‌نفر دستورالعمل‌های توصیه‌شده فعالیت بدنی را رعایت می‌کنند که شامل حداقل ۱۵۰دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط در هفته و شرکت در فعالیت‌های تقویت‌کننده عضلات حداقل دوبار‌در‌هفته است. افراد دارای معلولیت حتی «کمتر» از این دستورالعمل‌ها پیروی می‌کنند و کمتر از یک‌نفر از هر ۱۰ بزرگ‌سال دارای ناتوانی حرکتی، مقادیر توصیه‌شده ورزش را انجام می‌دهند. برخی می‌ترسند صدمه ببینند. برخی‌دیگر می‌گویند نمی‌دانند چگونه ورزش کنند یا برای انجام آن در فضای عمومی بیش‌ازحد معذب هستند. اکثر دستگاه‌های ورزشی باشگاه دردسترس نیستند و درخواست کمک برای استفاده از آن‌ها ممکن است باعث شود برخی‌شان احساس ناراحتی کنند. رفت‌وآمد به باشگاه‌های ورزشی برای برخی‌ازافراد دارای معلولیت می‌تواند دشوار باشد به‌ویژه برای افرادی‌که در مناطق روستایی‌اند؛ جایی‌که بعید است سالن‌های ورزشی گزینه‌های قابل‌دسترس داشته باشند. راه‌حل‌های آمادگی جسمانی تطبیقی، پتانسیل بهبود سلامت کلی جسمی و روانی، کاهش انزوای اجتماعی، پیشگیری از بیماری و هدایت تغییرات اجتماعی به‌سمت «دسترسی» را دارند. بااین‌حال، شرکت‌های بیمه نیز هزینه تجهیزات ورزشی تطبیقی شخصی و ثبت‌نام در برنامه‌ها را تنها با نسخه پزشک پوشش می‌دهند. محققان هنوز درباره چگونگی یادگیری افراد دارای ناتوانی‌های جسمی و حرکتی درمورد ابزارهای ورزشی تطبیقی جدید و شیوه دسترسی به آن‌ها اطلاعاتی ندارند و علیرغم پیشرفت‌های اخیر در فناوری ورزش، ساخت تجهیزات ورزشی مناسب برای افراد دارای ناتوانی‌های جسمی، یک بازاندیشی برای طراحان است. الکساندرا جیمیسون توضیح داد: به‌همین‌دلیل است که گروه تحقیقاتی من درحال‌توسعه ماشین‌های ورزشی تطبیقی‌ست که می‌تواند توسط افراد با همه توانایی‌ها، همراه با فناوری دیجیتال آمادگی جسمانی برای هدایت و پیگیری عملکرد ورزش استفاده شود. با کمک گروه مهندسان، محققان، افراد دارای معلولیت و سازمان‌هایی که به افراد دارای معلولیت خدمات ارائه می‌کنند، اولین تحقیق آزمایشی کوچک خود را در اواخر سال ۲۰۲۴ آغاز خواهیم کرد تا میزان عملکرد این ماشین‌ها را ارزیابی و برای توسعه بیشتر بازخورد دریافت کنیم. اگر کسی بتواند از تجهیزاتی استفاده کند که برای افراد دارای معلولیت دردسترس است، هزینه‌ها را کاهش، تقاضا را افزایش می‌دهد و خرید آن‌ها را برای سالن‌های ورزشی عمومی توجیه می‌کند؛ بنابراین، ارزیابی ادراک موانع و نگرش افراد نسبت به فعالیت‌های حرکتی، جایگاه ویژه در پژوهش‌های کاربردی به‌خود اختصاص می‌دهد. این موانع می‌تواند به‌علت کمبود فضاهای ورزشی مناسب، مشکلات مالی، مشکلات مربوط به تردد، ساختار شهری و حمل‌ونقل، دید غلط عمومی نسبت به حضور معلولین در اجتماع و یا مشکلات مربوط به نداشتن همراه باشد؛ به‌هرحال هیچ‌کس به‌جز خود معلولین نمی‌توانند به‌خوبی این موانع را توصیف کنند و برای این‌منظور باید با انجام مصاحبه با جامعه وسیعی از معلولین، نگرش و ادراکشان از موانع را مشخص کرده و با داشتن این اطلاعات سعی شود تا با دقت‌نظر بیشتری شرایط را برای حضور حداکثری معلولین در اجتماع و ورزش مهیا ساخت. همچنین باتوجه‌به موانع موجود بر سر راه این‌افراد تلاش شود تا محیط‌ها و اماکن ورزشی جهت استفاده معلولین مناسب‌سازی شده و برای بهبود نگرش و پذیرش اجتماع درباره افراد معلول نیز کوشش کرد. دانستن این اطلاعات برای رفع موانع، باعث «حضور بیش‌ازپیش» معلولین در عرصه‌های اجتماعی و ورزشی خواهد شد.