خیز ایران و عراق به‌سوی مشارکت اقتصادی راهبردی
رئیس‌جمهوری ایران در اولین سفر خارجی و رسمی خود، به‌همراه هیئتی بلندپایه؛ ازجمله مسئولین ارشد اقتصادی، به عراق سفر کرد. انتخاب عراق به‌عنوان «نخستین مقصد سفر خارجی»، حاکی از عمق روابط دوجانبه و اولویت همسایه ایران در عرصه «اقتصادی» افزون‌بر سایر عرصه‌هاست. فرزانه صادق (وزیر راه‌وشهرسازی)، عبدالناصر همتی (وزیر اقتصاد)، محمد فرزین (رئیس‌کل بانک مرکزی) نیز به‌عنوان مدیران ارشد اقتصادی دولت پزشکیان، به‌همراه عباس عراقچی (وزیر امور خارجه)، مهدی سنایی (معاون سیاسی وزیر کشور) و محسن حاجی‌میرزایی (رئیس‌دفتر رئیس‌جمهوری) دراین‌سفر حضور داشتند. به‌گزارش الهام مؤذنی (فارس)؛ هفته قبل در کاخ نخست‌وزیری در بغداد، 14 تفاهم‌نامه دوجانبه در زمینه‌های مختلف بین نخست‌وزیر عراق و رئیس‌جمهوری ایران به‌امضا رسید. السودانی و پزشکیان در مراسم امضای این ۱۴ یادداشت تفاهم در زمینه‌های مختلف شامل اقتصاد، همکاری آموزشی، جوانان و ورزش، تبادل فرهنگی، فنی و آموزشی و همکاری درزمینه آثار باستانی و رسانه و ارتباطات، گردشگری دینی، همکاری در مناطق آزاد عراق و ایران، کشاورزی و منابع‌طبیعی، پست، تأمین اجتماعی، آموزش حرفه‌ای، بهبود فعالیت نیروی کار ماهر و همکاری میان اتاق‌های بازرگانی دو کشور حضور یافتند. یادداشت‌های تفاهم ازسوی وزرای خارجه و بازرگانی و رئیس اتحادیه اتاق‌های بازرگانی عراق و ازطرف ایران ازسوی وزرای خارجه و اقتصاد امضا شد. «پرونده مشترک اقتصادی دروازه مهمی برای دستیابی به آرمان‌های دو ملت است و ما طی دو جلسه درباره سازوکارهای پیشبرد این پرونده مهم بحث کردیم» این سخنان را «محمد شیاع السودانی» (نخست‌وزیر عراق) در نشست خبری مشترک با پزشکیان بیان کرد و گفت که درگفت‌وگوبا مقامات ایران، مشارکت راهبردی دوجانبه در زمینه‌های مختلف که یک رکن اساسی درحمایت‌از برنامه‌های دو دولت و کلید یکپارچگی اقتصادی‌ست، موردبررسی قرار گرفته است. وی در کنفرانس خبری مشترک با رئیس‌جمهوری ایران پس از این دیدار، بر عمق روابط تاریخی بین دو ملت و دو کشور همسایه و امکان توسعه و همکاری بین بغداد و تهران و تبدیل آن به شراکت دوجانبه راهبردی و فراگیر تأکید کرد. «أثیر داود الغریری» (وزیر بازرگانی عراق) نیز ضمن تأکید بر اهمیت اجرای یادداشت‌های تفاهم مشترک بین ایران و عراق گفت: «نشست‌های فشرده با حضور طرف‌های مسئول بخش‌های مختلف دو کشور به یادداشت تفاهم‌های مهمی منجر شد». وی تأکید کرد؛ این یادداشت تفاهم‌ها درراستای تلاش دو کشور ایران و عراق برای تقویت همکاری‌های دوجانبه درزمینه‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های مختلف و گسترش پایه‌های منافع متقابل است. عبد‌الطیف جمال رشید (رئیس‌جمهوری عراق) در دیدار با رئیس‌جمهوری ایران، بر لزوم «فعال‌سازی» مفاد توافقنامه‌ها و تفاهم‌نامه‌های امضاشده بین دو کشور و تقویت روابط دوستی؛ طوری‌که در خدمت منافع مشترک دو کشور باشد، تأکید کرده است. وی بااشاره‌به‌اینکه پدیده تغییر اقلیم یکی از برجسته‌ترین چالش‌های پیش‌روی دو کشور و کل جهان است، بر اهمیت کار مشترک دراین‌زمینه؛ به‌ویژه «آب» تأکید کرد و خواستار رهاسازی آب رودخانه‌های مرزی مشترک و دستیابی به تفاهمات رضایت‌بخشی برای همه درمورد اشتراک آب شد. درحالی‌که در حوزه اقتصادی، عراق شریک راهبردی و بازار مهمی برای صادرات کالا و نیز برق و گاز ایران است، رئیس‌جمهوری عراق درخصوص بدهی مالی عراق به طرف ایرانی، گفت: «برای یافتن تفاهمات مشترک و فرمول مناسب در پرداخت این بدهی‌ها به جمهوری اسلامی ایران و بالعکس همکاری و تلاش صورت می‌گیرد». پزشکیان هم دراین‌دیدار بر اهتمام جمهوری اسلامی برای تحکیم روابط با عراق در همه زمینه‌ها و یافتن فرصت‌ها و سازوکارهای همکاری بیشتر که می‌تواند برای تقویت روابط بین دو کشور ایجاد شود، تأکید کرد. وی خواستار تشکیل کمیته مشترک بین دو کشور همسایه برای تدوین برنامه راهبردی همکاری مشترک در بخش‌های بهداشت، محیط‌زیست، صنعت، امنیت و گردشگری؛ ازجمله با منطقه «کردستان عراق» شد. روزنامه «الصباح» (عراق) نیز نوشت که حضور زیاد علی فاضل (وزیر برق) و هیام الیاسری (وزیر مخابرات عراق) در کنار کارشناسان اقتصادی دیگر در گفت‌وگوهای گسترده رؤسای جمهوری ایران و عراق نشان از اهتمام دو کشور به تقویت سطوح روابط و همکاری و مشارکت اقتصادی بین آن‌ها دارد. خبرگزاری دولتی عراق (واع) نیز نوشت؛ دفتر اطلاع‌رسانی نخست‌وزیری عراق درپیِ دیدار السودانی با پزشکیان در بیانیه‌ای مواضع سید ابراهیم رئیسی (رئیس‌جمهوری فقید و سابق ایران) در قبال عراق را یادآور شد و نیز بر اهمیت همکاری دوجانبه بین دو کشور برای رویارویی با چالش‌های اقتصادی و امنیتی در منطقه جهت ثبات و توسعه تأکید کرد. «موازین نیوز» هم نوشت که همه اظهارات پزشکیان در دیدار با مقامات عراقی، حاکی از تمایل جمهوری اسلامی ایران برای تقویت روابط دوجانبه و پیشبرد برنامه‌های همکاری و یادداشت تفاهم‌های بین دو کشور بود. وبگاه «المعلومه» (عراق) نیز بااشاره‌به تأکیدهای نخست‌وزیر عراق بر پیشبرد پروژه‌های مرتبط با کریدور ریلی و جاده‌ای بین ایران و عراق و «تأسیس سه شهرک صنعتی مرزی» تأکید کرد که موضع شفاف دولت عراق به‌گفته «السودانی» بر توسعه مشارکت اقتصادی با ایران استوار است. براساس بیانیه دفتر نخست‌وزیری عراق؛ در نشست مشترک مقامات عراقی و ایرانی در کاخ بغداد، ابعاد همکاری دو کشور همسایه به‌منظور دستیابی به منافع و منافع متقابل و کار کمیته عالی مشترک بین عراق و ایران که نشست بعدی خود را در بغداد برگزار می‌کند، موردبحث‌وبررسی قرار گرفت. دو طرف همچنین بر همکاری‌های سازنده درزمینه صنایع پالایشی و انرژی و همکاری بخش‌های خصوصی دو کشور تأکید کردند. در حوزه پروژه کریدور ریلی بصره-شلمچه که از دودهه‌‌قبل برای ایران اولویت داشته و در دوره ریاست‌جمهوری «شهید رئیسی» با پیشرفت‌هایی همراه شد، «السودانی» گفت: «گفت‌وگوهای ما بر تقویت خطوط مواصلاتی و ارتباط لجستیکی بین دو کشور تأکید کرد و درخصوص مسیر ریلی جابه‌جایی مسافر، خط (بصره-شلمچه) راه طولانی را طی کرده‌ایم (و کارهای زیادی انجام داده‌ایم) که حمل‌ونقل را برای شهروندان دو کشور؛ به‌ویژه در فصول زیارت‌های مذهبی تسهیل می‌کند». نخست‌وزیر عراق همچنین به اهمیت استفاده از این کریدور ریلی برای انتقال کالا تأکید کرد و گفت که این‌پروژه با ابرپروژه کریدور «جاده توسعه» نیز مرتبط است (پروژه جاده توسعه پروژه ایجاد شبکه حمل‌ونقلی‌ست که خلیج‌فارس را به ترکیه متصل می‌کند و موقعیت ژئوپلیتیک عراق را به‌عنوان یک کریدور تجاری ارتقا می‌دهد). «جاده توسعه» شامل جاده‌ای به‌طول ۱۱۹۰کیلومتر برای کامیون‌های حمل بار و یک خط ریلی برای قطارهای مسافری و باری‌ست. این جاده، از بندر فاو شروع می‌شود، از ۱۰ استان عراق عبور می‌کند و به «فیش خابور» در مرز بین عراق و ترکیه (قبل از اتصال به شبکه راه‌آهن و بزرگراه ترکیه) ختم می‌شود. انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۸ ظرفیت حمل‌ونقل قطار باری به ۳.۵میلیون کانتینر و ۲۲میلیون‌تن محموله در سال برسد. السودانی در نشست مشترک با پزشکیان تأکید کرد؛ درخصوص پروژه جاده زمینی که مرز خسروی در ایران را به بغداد متصل می‌کند نیز گفت‌وگو شده و درحال‌کار در گذرگاه مرزی درآن‌منطقه هستیم تا برای این خط مهم استراتژیک آماده شود. وی همچنین به موضوع پروژه مناطق صنعتی مرزی مشترک ایران و عراق اشاره کرد و گفت که سه شهرک صنعتی در سه استان واسط (نزدیک جسان؛ هم‌مرز با ایلام)، میسان (در جنوب‌شرقی؛ هم‌مرز با استان‌های خوزستان و ایلام) و بصره (هم‌مرز با خوزستان) آماده شده؛ علاوه‌بر شهرک اقتصادی که برای آن مساحت قابل‌توجهی در زرباطیه (در استان واسط هم‌مرز با ایلام) اختصاص دادیم. وی ادامه داد: «ما دراین‌نشست‌ها به بررسی کار شرکت‌های ایرانی دراین‌خصوص پرداختیم؛ به‌ویژه‌که این شرکت‌های ایرانی کارآمد و مهمی‌اند و قبلاً پروژه‌های مهمی را در حوزه زیرساخت اجرا کرده‌اند».