تعطیلات پرمصرف و خودروهایی که سوخت را می‌بلعند!
فصل تابستان به‌دلیل اوج‌گیری مسافرت‌های تابستانه که ناشی از تعطیلی مدارس و دانشگاه‌هاست، همواره برای صنعت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با «جهش مصرف» همراه است. این‌رویه، سبب شده صنعت نفت همواره برای تأمین بنزین موردنیاز مسافران در دوران اوج‌گیری مسافرت‌ها؛ ازجمله «تابستان» و «ایام نوروز» برنامه‌ریزی کند؛ هرچند صف‌های کیلومتری بنزین در استان‌های شمالی در تعطیلات نیمه شهریورماه گذشته و ثبت ۱۶۵میلیون سفر در چهارروز در قاب تابستان ۱۴۰۳ ماندگار شد! بااین‌اوصاف، یکی از دغدغه‌های اصلی بخش سوخت کشور «مصرف بنزین» است که می‌توان با برخی اقدام‌ها به‌خوبی آن‌را مدیریت کرد؛ ازاین‌رو مسعود پزشکیان در اولین نشست خبری، از مشکل هزینه‌های تحمیل‌شده به دولت برای واردات بنزین سخن گفت و افزود: «پنج‌میلیارد(دلار) پول به بنزین می‌دهیم و از خارج وارد می‌کنیم و مصرف می‌کنند. اگر این پول را نمی‌دادیم، می‌توانستیم با آن، پول بازنشسته‌ها را بدهیم، (حقوق‌ها را) همسان کنیم، پول معلم، پول دارو، پول گندم و پول نهاده را بدهیم». به‌گزارش محمدمهدی بهرامی (ایرنا)؛ باید توجه کرد ایران در سال ۹۹ بیش از سه‌میلیارددلار درآمد صادراتی بنزین داشت و حال به نقطه‌ای رسیده که برای تأمین بنزین موردنیاز کشور به تخصیص پنج‌میلیارددلار ارز نیاز دارد! پس نه‌تنها درآمدی از محل صادرات بنزین نداریم؛ بلکه باید برای واردات آن نیز هزینه‌های کلان پرداخت کنیم. درچنین‌شرایطی‌ست که بحث ناترازی بنزین و سایر فرآورده‌های نفتی مطرح می‌شود؛ اینکه چطور می‌توان بخشی از این سوءمصرف را مدیریت کرد و درعین‌حال برای ارتقای تولید نیز برنامه داشت تا بتوان به جایگاه مطلوب که خودکفایی در تولید بنزین موردنیاز کشور و صادرات این‌محصول است، رسید. ازاین‌رو به‌نظر می‌رسد باید هم‌زمان راهبردها را در دو بخش مصرف (تقاضا) و تولید (تأمین) پیش برد. در بخش تولید و تأمین بنزین، افزایش مطالبات انباشته پالایشگاه‌ها و عدم‌تأمین به‌موقع نقدینگی و نبود برنامه مدون در شرایط تأمین حداکثری بنزین، موجب عقب‌ماندگی اورهال پالایشگاه‌ها و عدم‌استفاده از ظرفیت بهینه بخش تولید در سال‌های اخیر شده. مشکلات پالایشگاه‌ها در کندی تکمیل طرح‌های توسعه‌ای که بازهم ریشه در برنامه‌ریزی و تأمین نقدینگی و منابع مالی دارد، از دیگر چالش‌های بخش تولید بنزین به‌شمار می‌رود. عدم کلنگ‌زنی طرح‌های جدید پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی در سال‌های قبل را نیز نباید دورازذهن داشت زیرا یکی از طرح‌های مهم که تکمیلش نسبت به برنامه‌ریزی اولیه با تأخیر همراه شد، طرح پالایشگاه «مهر خلیج‌فارس» بود که می‌توانست ۱۳میلیون‌لیتر به تولید روزانه بنزین کشور اضافه کند. تعطیل‌شدن و توقف توسعه صنعت CNG در سال‌های اخیر نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راهکارهای رفع ناترازی بنزین، از دلایل تشدید ناترازی بوده؛ زیرا خودروهای دوگانه‌سوز می‌توانستند باری هرچند اندک از دوش بنزین بردارند. طبق گفته کارشناسان بخش انرژی؛ مهم‌ترین عامل در بخش تقاضای بنزین و تشدید مصرف، وجود خودروهایی‌ست که بیش از استاندارد سوخت مصرف می‌کنند. پس روند تولید و عرضه خودروهای پرمصرف باید اصلاح شود تا خودروهای درحال‌تردد در کشور «بیش از سه‌برابر» خودروهای روز جهان، مصرف بنزین نداشته باشند. همچنین اسقاط خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده که به مصارف بی‌رویه سوخت در مسیرهای درون و برون‌شهری منجر شده و آلایندگی هوا را تشدید می‌کند، باید مدنظر دولت قرار گیرد. دراین‌زمینه ذکر دو نکته آماری خالی‌ازلطف نیست: حدود ۱۲.۵میلیون‌دستگاه موتورسیکلت در سطح کشور تردد می‌کنند که ۹۰درصد آن‌ها فرسوده هستند. دوم‌اینکه طبق آمارهای وزارت صمت؛ ۲۲میلیون و ۱۰۸هزاردستگاه خودرو و موتورسیکلت در کشور تردد می‌کنند که ازاین‌تعداد، ۱۳میلیون و ۵۱دستگاه فرسوده هستند؛ بنابراین ۵۹درصد از کل خودروها فرسوده هستند. اگر به آمار خودروهای فرسوده، آمار مربوط به خودروهای پرمصرف را بیفزاییم، مشخص می‌شود: بیشتر هدررفت بنزین در کشور ناشی از تردد خودروهایی‌ست که سوخت را به‌جای مصرف، می‌بلعند! در جهان امروز که کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و کاستن از آلودگی هوا، دو محور اصلی توسعه فناوری‌های صنعت خودرو به‌شمار می‌رود، تولیدات داخل قرابتی با کاهش مصرف سوخت ندارند؛ درحالی‌‌که میزان مصرف سوخت یکی از مهم‌ترین معیارهای سنجش کیفیت خودرو محسوب می‌شود. توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی چه در کلان‌شهرها و چه در ناوگان بین‌شهری و توسعه حمل‌ونقل ریلی و هوایی از دیگر راهکارهایی‌ست که می‌تواند در بلندمدت به کاهش هدررفت و مصرف بنزین کمک کند و به‌عقیده کارشناسان؛ هرمیزان هزینه‌ای برای توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی شود، به‌منزله سرمایه‌گذاری بلندمدت در حفظ محیط‌زیست و حفظ منابع انرژی کشور و تبدیل آن به ارزش‌افزوده برای اقتصاد کشور خواهد بود. دولت چهاردهم، اجرای برنامه هفتم پیشرفت را برنامه بالادستی خود برای رفع مشکلات کشور می‌داند؛ در حوزه «مصرف بنزین» نیز قانون راهکارهای روشنی را ارائه کرده که هم‌زمان موضوع افزایش تولید و کاهش مصرف را دیده است. در بخش تولید؛ تولید روزانه ۱۲۹میلیون‌لیتر بنزین در سال پایانی اجرای برنامه هفتم هدف‌گذاری شده که این‌مهم جز با ارتقای تولید در بخش پالایشگاهی و سرمایه‌گذاری جدید امکان‌پذیر نیست. در بخش کاهش مصرف انرژی کاهش ۷۴.۳درصدی مصرف در بخش حمل‌ونقل دیده شده؛ به‌طوری‌که مصرف سوخت دراین‌بخش در سال آخر برنامه ۲۴۸هزاربشکه نفت‌خام در روز باشد. دراین‌زمینه دو راهکار نیز دیده شده است: اول اسقاط خودروهای فرسوده که طبق هدف معین باید سالیانه ۵۰۰هزار خودروی فرسوده از رده خارج شود. دوم، عرضه خودروهای برقی و هیبریدی معادل ۵۰۰هزاردستگاه. دراین‌صورت می‌توان امیدوار بود جلوی بخشی از هدررفت سوخت؛ ازجمله بنزین گرفته شود.