«بنزین به نفر»؛ راهکاری برای کنترل مصرف و حفظ منابع انرژی

به‌اعتقاد موافق طرح اعطای «بنزین به نفر»، ضمن ایجاد عدالت یارانه‌ای، در کنترل مصرف و قاچاق این محصول اثرگذار است؛ اما برخی نظیرِ مصطفی پوردهقان (نماینده اردکان در مجلس) نسبت به جزئیات این پیشنهاد‌ها و میزان بنزینی که به هر فرد اختصاص یابد، نقد دارند؛ بااین‌حال می‌گویند: «هر طرحی که بتواند روند فعلی توزیع یارانه سوخت در کشور را تصحیح کند و پیوست عدالت اجتماعی داشته باشد، به‌نفع کشور است». مرکز پژوهش‌های مجلس مطابق نظرات کارشناسی طی سالیان گذشته طرح اختصاص سهمیه «بنزین به نفر» را مطرح کرده است که اجرای آن می‌تواند کمک‌کننده باشد.

دولت‌ها معمولاً برای حمایت از مردم به ارائه یارانه می‌پردازند. اغلب یارانه با هدف کمک به اقشار ضعیف اعطا می‌شود. شواهد نشان می‌دهد در ایران در حوزه بنزین این اصل نقض شده؛ به‌طوری‌که اغنیا بیشترین بهره را از یارانه بنزین می‌برند و اقشار ضعیف از این‌امر محروم هستند. به‌گزارش ایسنا؛ اکنون، سهمیه بنزین به خودرو اختصاص می‌یابد؛ پس هرچقدرکه افراد تمکن مالی بیشتری داشته باشند و از خودروی بیشتری بهره ببرند، سهمیه بنزین یارانه‌ای بیشتری خواهند داشت. دراین‌‌حالت، اقشار ضعیف، عشایر، روستاییان و در‌کل کسانی‌که از خودرو استفاده نمی‌کنند، از یارانه بنزین هم بی‌بهره هستند. مرکز پژوهش‌های مجلس طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر را مطرح کرده است. این‌طرح سالیان طولانی‌ست ارائه شده اما اجرایی نشده. به‌زعم بسیاری، اختصاص دادن سهمیه بنزین به کد ملی پیوست عدالت اجتماعی دارد و به‌نفع اقشار ضعیف جامعه است. به‌زعم آنان، دولت باید به‌سمت اجرای این‌طرح برود و زمینه را برای توزیع عادلانه یارانه بنزین مهیا کند. کارشناسان براین‌عقیده‌اند که طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر، علاوه‌براین که به‌لحاظ عدالت اجتماعی برایمان مزیت دارد، ازنظر کنترل مصرف و مقابله با قاچاق بنزین نیز به‌نفع کشور است. در طرح موردبحث، قرار است بازار ثانوی‌های برای خریدوفروش بنزین درنظر گرفته شود که به کشف واقعی قیمت کمک می‌کند. درادامه نظرات مصطفی پوردهقان را درخصوص مزیت‌های طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر و لزوم اجرای آن می‌خوانید. پوردهقان بااشاره‌به این‌موضوع که وضعیت فعلی توزیع یارانه‌ها در حوزه انرژی و به‌ویژه در بخش بنزین به عدالت نزدیک نیست، تصریح کرد: هر طرحی که بتواند روند فعلی توزیع یارانه سوخت در کشور را تصحیح کند و پیوست عدالت اجتماعی داشته باشد، به‌نفع کشور است. مرکز پژوهش‌های مجلس مطابق نظرات کارشناسی طی سالیان گذشته طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر را مطرح کرده که اجرای آن می‌تواند کمک‌کننده باشد. وی ادامه داد: براساس طرح مذکور، به‌جای‌اینکه یارانه سوخت را در ابتدای زنجیره داشته باشیم، به هر فرد میزان مشخصی از سهمیه بنزین یارانه‌ای اختصاص پیدا می‌کند. در‌کنار‌آن، بازار ثانویه‌ای ایجاد می‌شود و کسانی‌که اضافه مصرف بنزین دارند، ازاین‌بازار بنزین موردنیازشان را می‌خرند. کسانی‌که بنزین اضافه دارند، آن‌را در همین چارچوب عرضه می‌کنند. این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: کسانی‌که در مصرف بنزین خود صرفه‌جویی می‌کنند یا به‌طورکلی خودرو ندارند و بنزین مصرف نمی‌کنند، می‌توانند سهمیه بنزین یارانه‌ای خود را به‌فروش برسانند. مسائل فنی همچون ایجاد بازار ثانویه برای خریدوفروش بنزین باید به‌دقت پیش‌بینی و چارچوب طرح با جزئیات مشخص شود. وی گفت: طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر به‌طوری‌که توزیع یارانه سوخت را عادلانه‌سازی کند، بسیارمفید است و موافق این‌طرح هستم. طرح مذکور به‌نفع اقشار ضعیف است که از بنزین استفاده نمی‌کنند. وی ادامه داد: از نگاه اقتصاد خرد اگر به طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر نگاه کنیم، این‌طور است که وقتی سهمیه مشخص از بنزین به هر فرد اختصاص پیدا کند، افراد خودشان مصرف را مدیریت می‌کنند. این‌امر نهایتاً به کنترل مصرف بنزین در کشور منجر می‌شود که از اهمیت زیادی برخوردار است. این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: باید طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر به مجلس بیاید و در کمیسیون‌های تخصصی و صحن بررسی دقیق و موشکافانه شود. به‌طورکلی، ساده‌ترین راهکاری که می‌توان بااستفاده‌از آن به تصحیح روند فعلی توزیع یارانه سوخت پرداخت، همین‌روش اختصاص سهمیه بنزین به کد ملی‌ست. پوردهقان گفت: اختصاص سهمیه بنزین به نفر به‌جای خودرو از جهات مختلف برای کشور مزیت دارد. یکی از مزایایش این‌است‌که زمینه قاچاق بنزین را از بین می‌برد. وقتی افراد در ماه تنها میزان مشخصی بنزین یارانه‌ای داشته باشند، زمینه برای قاچاق از بین می‌رود. به‌گفته وی؛ اجرای طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر می‌تواند به افزایش درآمد خانوارهای ضعیف و اعمال هزینه بیشتر به خانوارهای متمکن منجر خواهد شد که به بهبود ضریب جینی کمک خواهد کرد. در کنار بهبود ضریب جینی و درآمد خانوار، «بنزین به نفر» کمک بزرگی به حل معضل قاچاق سوخت و کنترل مصرف غیربهینه خودروها خواهد کرد که خروجی آن کاهش ناترازی بنزین است. پوردهقان گفت: میزان سهمیه بنزین یارانه‌ای که هرماه برای افراد درنظر گرفته می‌شود، باید بادرنظرگرفتن فاکتورهای دقیق مشخص شود. به‌گونه‌ای‌که کفاف مصرف افراد را بدهد. ازنظر بنده، درنظرگرفتن ۳۰‌لیتر بنزین به‌ازای هرنفر در ماه بسیارکم است و حداقل عددی قریب به ۵۰‌لیتر در ماه باید درنظر گرفته شود به‌ویژه در کلان‌شهرهایی مانند تهران درنظرگرفتن ۳۰‌لیتر سهمیه بنزین یارانه‌ای در ماه برای هر فرد تناسبی با میزان واقعی مصرف نخواهد داشت. پیش‌ازاین حسینعلی حاجی دلیگانی؛ نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شهریورماه در گفت‌وگویی با این خبرگزاری بااشاره‌به اهمیت برقراری عدالت در توزیع یارانه‌ها تأکید کرد: طرح بنزین به نفر یکی از مهم‌ترین تحولات در سیاست‌های مرتبط با توزیع یارانه‌های سوختی در کشور است که هدف اصلی آن افزایش عدالت و کاهش نابرابری‌ها در بهره‌مندی از منابع عمومی‌ست. در وضعیت کنونی، سیستم سهمیه‌بندی بنزین به‌گونه‌ای‌ست‌که هر خودرو سهمیه مشخصی از بنزین یارانه‌ای دریافت می‌کند، بدون‌توجه به این‌که تعداد افراد هر خانوار یا مالکیت خودروها چه‌میزان است. این به‌معنای آن‌است‌که افرادی‌که چندین خودرو دارند، از سهمیه بیشتری نسبت به کسانی‌که خودرویی ندارند بهره‌مند می‌شوند که منجر به توزیع ناعادلانه یارانه سوخت در جامعه می‌گردد. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس خاطرنشان می‌کند: طرح «بنزین به نفر» دقیقاً بااین‌هدف تدوین شده که این عدم‌توازن را اصلاح کند. دراین‌طرح، هر ایرانی فارغ‌ازاینکه مالک خودرو باشد یا نه سهمیه‌ای از بنزین یارانه‌ای دریافت خواهد کرد. این تغییر در سیاست‌های یارانه‌ای، بالقوه می‌تواند تأثیرات چشمگیری بر توزیع منابع سوختی داشته باشد و نابرابری‌هایی که درحال‌حاضر وجود دارند را کاهش دهد. طبق این‌طرح، دیگر داشتن یا نداشتن خودرو تعیین‌کننده میزان بهره‌مندی افراد از یارانه سوخت نخواهد بود، بلکه همه افراد به‌طور یکسان از این منبع بهره خواهند برد.