کدام کشور صدرنشین دریافت جایزه نوبل اقتصاد است؟

پیش از اعلام کنونی برندگان جایزه نوبل در روز دوشنبه گذشته، «ایالات‌متحده» با ۶۸ دانشگاه، برنده جایزه نوبل در ۵۵‌سال‌گذشته بوده و بیشترین برنده جایزه نوبل اقتصاد را به‌دست آورده بود. پس‌ازآن، «بریتانیا» با ۱۱ و «کانادا» و «فرانسه» با چهارنفر در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. جایزه سال گذشته به «کلودیا گلدین»؛ اقتصاددان آمریکایی و استاد دانشگاه هاروارد برای تحقیقاتش درمورد نقش زنان در بازار کار تعلق گرفت. «گلدین» یکی از تنها سه زنی‌ست که این جایزه را دریافت کرد و نیز اولین زنی بود که به‌صورت انفرادی برنده شد. از مشهورترین برندگان نوبل اقتصاد می‌توان به «فردریش هایک» اشاره کرد که در سال ۱۹۷۴ از سرمایه‌داری بازار آزاد دفاع کرد و همچنین «میلتون فریدمن» که در سال ۱۹۷۶ به‌خاطر کار خود درزمینه پول‌گرایی و «آمارتیا سن» در سال ۱۹۹۸ به‌دلیل کمک‌هایش به اقتصاد رفاه برنده شدند. «بن برنانکه»؛ رئیس سابق فدرال‌رزرو ایالات‌متحده نیز یکی از سه برنده این جایزه در سال ۲۰۲۲ بود و تحلیل خویش از رکود بزرگ ۱۹۲۹-۱۹۳۹ را ارائه کرد. این جایزه همچنان بحث‌برانگیز است زیرا یکی از نوادگان نوبل، وکیل سوئدی حقوق‌بشر (پیتر نوبل) اصرار دارد که خانواده مخترع فقید هیچ قصدی برای به‌رسمیت‌شناختن اقتصاد نداشتند. نوبل به‌دلیل علاقه‌ به فعالیت‌های بشردوستانه و علمی و نه اقتصاد، شهرت داشت. این جایزه همچنین به داشتن سوگیری ایدئولوژیک نسبت به برخی مکاتب فکری اقتصادی متهم شده است. منتقدان برخی از برندگان قبلی را به‌دلیل ارائه نظریه‌هایی که منجر به تأثیرات منفی اجتماعی؛ ازجمله «نابرابری و بی‌ثباتی مالی» می‌شود، محکوم کرده‌اند. نام رسمی این جایزه، «جایزه بانک سوئد (در علوم اقتصادی)» به‌یاد آلفرد نوبل است. «دارن عاصم اوغلو»، «سیمون جانسون» و «جیمز رابینسون» به‌دلیل پژوهششان درباره «چگونگی شکل‌گیری نهادها و تأثیر آن‌ها بر رفاه» به‌عنوان برندگان جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۴ در فرهنگستان علوم پادشاهی سوئد اعلام شدند. آنان اقتصاددانان و دانشمندان علوم سیاسی تأثیرگذاری؛ به‌ویژه برای همکاری‌هایشان در رابطه بین نهادهای سیاسی، توسعه اقتصادی و رفاه بلندمدت هستند. به‌گزارش یورونیوز؛ «دارن عاصم اوغلو» و «جانسون» استادان مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) هستند، درحالی‌که رابینسون در دانشگاه شیکاگو فعالیت دارد. ترکیش نوشت: «عاصم اوغلو» استاد دانشگاه ماساچوست و ۵۷‌ساله است و در زمینه‌های مختلفی اقتصاد کلان، اقتصاد سیاسی، اقتصاد کار، اقتصاد توسعه و تئوری اقتصادی فعالیت دارد. از سال ۱۹۸۹ بیش از ۴۰ جایزه از مؤسسات مختلف؛ ازجمله جایزه مرکز علوم اجتماعی برلین (WZB)، جایزه مقاله برجسته مؤسسه مالی سوئیس، جایزه بزرگ فرهنگ‌وهنر ریاست‌جمهوری ترکیه و مدال «جان بیتس کلارک» از انجمن اقتصادی آمریکا دریافت کرده است. او از دانشگاه یورک با مدرک لیسانس فارغ‌التحصیل شد و در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا فارغ‌التحصیل دانشکده اقتصاد لندن است. از سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۳ در دانشگاه اقتصاد و علوم سیاسی لندن مدرس بود و ازآن‌زمان‌تاکنون در دانشگاه ماساچوست فعالیت دارد. «سیمون جانسون» ۶۱‌ساله، استاد دانشکده مدیریت ماساچوست و رئیس گروه مدیریت و اقتصاد جهانی‌ست. او اولین مدرک خود را از دانشگاه آکسفورد، مدرک کارشناسی ارشد را از دانشگاه منچستر و دکترایش را از ماساچوست گرفت. او از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ به‌عنوان اقتصاددان ارشد در صندوق بین‌المللی پول فعالیت دارد. پیش‌ازاین «جانسون» یکی از اعضای ارشد مؤسسه اقتصاد بین‌الملل پیترسون واشنگتن بود. «جیمز رابینسون» اقتصاددان و دانشمند علوم سیاسی نیز تحقیقات تأثیرگذاری درزمینه توسعه سیاسی و اقتصادی در دانشگاه شیکاگو و همچنین روابط بین قدرت سیاسی، نهادها و رفاه انجام داد. او دارای مدرک کارشناسی از دانشگاه اقتصاد و علوم سیاسی لندن، مدرک کارشناسی ارشد از دانشگاه وارویک و دکترا از دانشگاه ییل است. این محقق ۶۴‌ساله تحقیقاتی در بسیاری از کشورها؛ ازجمله بوتسوانا، شیلی، کنگو، هائیتی، فیلیپین، سیرالئون، آفریقای‌جنوبی و کلمبیا انجام داده است. «یاکوب سونسون»؛ رئیس کمیته جایزه نوبل در علوم اقتصادی گفت کاهش تفاوت‌های عظیم در درآمد بین کشورها یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زمان ماست. برندگان جایزه اهمیت نهادهای اجتماعی را برای شکوفایی یک کشور نشان داده‌اند. برگزارکنندگان جایزه در وب‌سایت خود افزودند که «جوامع با حاکمیت قانون ضعیف و نهادهایی که از جمعیت استثمار می‌کنند، رشد یا تغییر برای بهترشدن ایجاد نمی‌کنند». دو برنده اخیر؛ یعنی «اوغلو» و «جانسون» اخیراً کتاب «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند» را منتشر کرده‌اند که به نابرابری ثروت بین کشورها می‌پردازد. آنان فناوری را درطول اعصار بررسی کردند و نشان دادند که چگونه برخی از پیشرفت‌های فناوری در ایجاد شغل و گسترش ثروت بهتر از سایرین است. کمیته نوبل آکادمی سلطنتی علوم سوئد گفت که این سه اقتصاددان مستقر در ایالات‌متحده اهمیت نهادهای اجتماعی را برای شکوفایی یک کشور نشان داده‌اند. جوامع با حاکمیت قانون ضعیف و نهادهایی که از جمعیت استثمار می‌کنند، رشد یا تغییر برای بهترشدن ایجاد نمی‌کنند و البته نتایج تحقیقات برندگان به ما کمک می‌کند تا دلیل آن‌را درک کنیم. اقتصاددانان مؤسسات ایجادشده توسط قدرت‌های استعماری اروپایی را موردمطالعه قرار داده‌اند و در مناطقی که سیستم‌ها فراگیر بودند، آنان استدلال کردند این‌مورد باعث رونق می‌شود. ازسویی، پیشنهاد کردند مؤسساتی که منابع را به‌نفع استعمارگران استخراج می‌کنند، رشد اقتصادی پایینی همراه داشته‌اند. جایزه نوبل اقتصاد برای برنده یک‌میلیون‌دلار (۰.۹۲‌میلیون‌یورو) ارزش دارد.