ایران و آمریکا ...؛ و آغاز مذاکره غیرمستقیم
روز امتحان
سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران گفت: «گفت‌وگوهای امروز در عمان، آزمونی برای سنجش نیت و جدیت آمریکاست». اسماعیل بقائی درآستانه برگزاری گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان در روز شنبه (امروز)، در مطلبی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ما با حسن‌نیت و هوشیاری کامل به دیپلماسی یک فرصت واقعی می‌دهیم. آمریکا باید این تصمیم را که علی‌رغم هیاهوهای خصمانه آن‌ها اتخاذ شده است؛ قدر بداند». به‌گزارش ایسنا؛ وی افزود: «ما نه پیش‌داوری می‌کنیم و نه پیش‌گویی». این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی گفت: «درنظر داریم نیت و جدیت طرف مقابل را ارزیابی و متناسب‌باآن حرکت‌های بعدی را تنظیم کنیم».
درحالی‌که مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان شروع می‌شود «تمی بروس»؛ سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات‌متحده گفت که نشست‌های روز شنبه ایران و ایالات‌متحده اینکه ایران جدی است را مشخص خواهد کرد و این‌احتمال که دورهای بیشتری از مذاکرات بین دو کشور برگزار شود را منتفی نمی‌داند. بروس درپاسخ‌به‌سؤالی درباره‌اینکه آیا مذاکرات روز شنبه تنها برای یک‌دفعه درنظر گرفته شده، عنوان کرد: «فرض می‌گیرم اتفاقاتی‌که امروز خواهد افتاد تعیین خواهد کرد آیا مذاکرات بیشتری انجام شود یا نه. اکنون این‌نشست سازمان‌دهی شده است. این یک‌بخش از یک چارچوب یا طرح بزرگ‌تر نیست. نشستی است برای تعیین اینکه آیا ایرانی‌ها جدی هستند یا خیر». این درحالی است که دولت ایالات‌متحده درآستانه شروع مذاکرات و درادامه تحریم‌های خصمانه خود علیه ایران یک پایانه ذخیره نفت‌خام در چین را درراستای مقابله با آنچه «شبکه‌های مرتبط با تجارت نفت ایران» خوانده، تحریم کرده. اقدامات تازه واشنگتن علیه ایران درحالی صورت می‌گیرد که امروز «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران و «استیو ویتکاف» فرستاده ویژه آمریکا مذاکرات غیرمستقیم بین تهران و واشنگتن را آغاز خواهند کرد. «دونالد ترامپ» روز دوشنبه اعلام کرد آمریکا و ایران قرار است روز شنبه «مذاکرات مستقیم» را آغاز کنند و همچون سابق تهدید کرد درصورت شکست این مذاکرات، ایران در «خطر بزرگی» قرار خواهد گرفت. این درحالی است که تهران تأکید دارد این مذاکرات به‌صورت غیرمستقیم و با میانجی‌گری عمان است و ترتیب دیگری برای مذاکرات را نمی‌پذیرد. ازآن‌سو، سه دیپلمات اروپایی به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که تصمیم واشنگتن برای مذاکره با ایران در عمان بدون هماهنگی با متحدان اروپایی انجام شده و «این‌امر موجب کاهش اهرم فشار آمریکا شده است». این منابع می‌گویند ایالات‌متحده پیش‌ازآنکه رئیس‌جمهور آمریکا در روز سه‌شنبه از مذاکرات هسته‌ای جدید با ایران خبر دهد، هیچ اطلاع‌رسانی یا هماهنگی با طرف‌های اروپایی انجام نداده. «بلِیز میشتال» معاون اندیشکده صهیونیستی «بنیاد یهودی امور امنیت ملی آمریکا» دراین‌باره گفته: «آمریکا برای موفقیت دراین‌مذاکرات، نیاز به راهبرد هماهنگ با متحدان اروپایی خود دارد. این هماهنگی برای اعمال حداکثر فشار و شانس موفقیت دیپلماتیک حیاتی است». ترامپ که از فوریه کارزار «فشار حداکثری» علیه تهران را از سر گرفته، روز چهارشنبه باردیگر تهدید کرد درصورت تداوم پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران، از نیروی نظامی استفاده خواهد کرد و دراین‌راه از رژیم اشغالگر کمک خواهد گرفت. کشورهای غربی ادعا دارند ایران به‌دنبال ساخت سلاح هسته‌ای است ادعایی که تهران بارها آن‌را باصراحت رد کرده. تهدید به بازگرداندن تحریم‌ها با هدف فشار بر ایران برای امتیازدهی صورت گرفته اما دیپلمات‌ها گفته‌اند هنوز هیچ گفت‌وگوی دقیقی درباره راهبرد کلی با طرف آمریکایی انجام نشده است. به‌دلیل خروج آمریکا از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، واشنگتن نمی‌تواند از سازوکار «ماشه» برای بازگرداندن تحریم‌ها در شورای امنیت استفاده کند؛ بنابراین تنها طرف‌هایی که امکان فعال‌سازی این مکانیسم را دارند، سه کشور اروپایی بریتانیا، آلمان و فرانسه هستند. یکی از دیپلمات‌های ارشد اروپایی دراین‌باره گفت: «تروئیکای اروپایی دیگر به آمریکا اعتماد ندارد زیرا بدون مشورت با آن‌ها، دست به ابتکارعمل زده است». آمریکا در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای خارج شد؛ توافقی که با مشارکت روسیه، چین و کشورهای اروپایی، تحریم‌های ایران را لغو می‌کرد. با وجود پایبندی ایران به تعهدات خود تحت این قرارداد، ترامپ به‌صورت یک‌طرفه از آن خارج شد. مقامات اروپایی از کنارگذاشته‌شدن از مذاکرات اخیر هسته‌ای میان ایالات‌متحده و ایران ابراز نارضایتی کرده‌اند؛ رویکردی که یادآور سیاست‌های یک‌جانبه ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری اوست. آن‌ها می‌گویند که حتی در حاشیه نشست اخیر وزرای خارجه ناتو، ترتیب‌دادن جلسه‌ای با وزیر خارجه آمریکا درباره ایران برای آن‌ها بسیاردشوار بوده است. به‌تازگی وزیر امور خارجه ترکیه تأکید کرد که عملیات نظامی آمریکا علیه ایران ممکن است به بی‌ثباتی منطقه منجر شود. این هشدار «هاکان فیدان» در شرایطی مطرح می‌شود که «ترامپ» درراستای سیاست‌های تهدید و ارعابش آن‌هم درآستانه مذاکرات غیرمستقیم تهران-واشنگتن به میانجی‌گری عمان، گفت که اگر در قبال ایران راه‌حل نظامی لازم باشد، ایالات‌متحده برای آن آماده است. فیدان گفت: «ما با ایران و ایالات‌متحده درارتباط هستیم. پیش و پس از سفر اخیرم به آمریکا با ایران صحبت کردم. توصیه من به آن‌ها این‌است‌که هرچه‌زودتر مذاکرات رودررو را آغاز کنند». وزیر امور خارجه ترکیه تأکید کرد عملیات نظامی علیه ایران چیزی جز بی‌ثباتی در منطقه به‌بار نخواهد آورد. او درمصاحبه با سی‌ان‌ان ترک افزود: «ایران توان هسته‌ای دارد اما سلاح هسته‌ای ندارد. فکر می‌کنم ترامپ برای گفت‌وگو آمادگی دارد. اگر طرفین از این‌فرصت استفاده کنند، باور دارم این‌مسئله بدون استفاده از زور قابل‌حل است». فیدان گفت که ترکیه با هردو کشور درارتباط است و بر فوریت گفت‌وگوی مستقیم تأکید کرد. او گفت: «پیش از سفرم به آمریکا با ایران صحبت کردم و پس از بازگشت نیز دوباره با آن‌ها گفت‌وگو داشتم. انتظارات هردوطرف را به یکدیگر منتقل کردم. توصیه من به آمریکایی‌ها و ایرانی‌ها این‌است‌که بی‌تأخیر گفت‌وگوی رودررو را آغاز کنند. ترکیه نمی‌خواهد جنگ دیگری را در منطقه شاهد باشد. منطقه ما توان تحمل چنین‌چیزی را ندارد. عملیات نظامی علیه ایران فقط بی‌ثباتی را افزایش می‌دهد و نتیجه دیگری نخواهد داشت». او همچنین گفت که باور دارد زمینه‌ای برای مذاکرات میان واشنگتن و تهران وجود دارد. ترامپ بارها با طرح اتهاماتی علیه برنامه هسته‌ای ایران، بدون سند و مدرک مدعی شده که تهران به ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک شده است این‌درحالی‌ست‌که تهران بارها اعلام کرده هیچ برنامه‌ای برای ساخت سلاح هسته‌ای ندارد و بازرسی‌های آژانس انرژی اتمی هم مؤید همین مطلب است. «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی مدعی شد: «اسرائیل درحال‌همکاری نزدیک با آمریکا درباره غزه و تهدید ایران است». او بااشاره‌به طرح ردشده «ترامپ» برای کوچ اجباری فلسطینیان به کشورهای منطقه و تصرف باریکه غزه، ادعا کرد: «درحال‌مذاکره با دو کشور بزرگ برای پذیرش فلسطینیان ساکن غزه هستیم که می‌خواهند داوطلبانه مهاجرت کنند». نتانیاهو درطول دیدار خود با ترامپ در کاخ سفید نیز ادعا کرد که فلسطینیان «حق» دارند مقصد خود را انتخاب کنند. طرح نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و رئیس‌جمهوری آمریکا برای تصرف غزه و کوچ اجباری فلسطینیان توسط جامعه جهانی رد شده است. نتانیاهو در ادامه سخنان خود ادعا کرد: «ازقبل درباره مذاکرات آمریکا و ایران اطلاع داشتیم. خواسته آمریکا کسب اطلاع درباره نظر اسرائیل درمورد توافقی خود بود». ادعای نتانیاهو درحالی است که تصاویر چهره مبهوت او طی دیدارش با رئیس‌جمهور آمریکا حین اعلام خبر «مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا» توجه رسانه‌ها را به‌خود جلب کرد. شبکه آمریکایی سی‌ان‌ان بااشاره‌به دیدار اخیر نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی با رئیس‌جمهور آمریکا در واشنگتن تأکید کرد: بنیامین نتانیاهو به‌دنبال پیروزی سیاسی بر سر موضوع ایران و تعرفه‌های وارداتی جدید ترامپ به آمریکا رفت اما دست‌خالی از کاخ سفید بیرون آمد. این‌شبکه افزود: «بزرگ‌ترین ضربه، مربوط به یکی از اصلی‌ترین موضوعات موردعلاقه نتانیاهو بود: ایران. چندروزقبل از این دیدار، رسانه‌های اسرائیلی مملو از این گمانه‌زنی بودند که دو رهبر درباره حملات نظامی به ایران گفت‌وگو خواهند کرد و رسانه‌های اسرائیلی طوری تحلیل کردند که حمله نه‌تنها محتمل بلکه به‌طور فزاینده قطعی‌ست»؛ تیتر اصلی رسانه‌ها پس از دیدار روز دوشنبه ایران بود اما نه آن‌طورکه نتانیاهو انتظارش را داشت. ترامپ اعلام کرد ایالات‌متحده و ایران درآستانه آغاز مذاکرات درباره توافق هسته‌ای جدید هستند. نتانیاهو از اینکه ترامپ درحال‌پیگیری مذاکرات با ایران است آگاه بود اما گویا افشای ناگهانی مذاکرات قریب‌الوقوع که قرار است در عمان آغاز شود، وی را شگفت‌زده کرد. او وقتی به تیم مشاورانش نگاه می‌کرد، لبخند به‌سرعت از چهره‌اش محو شد. دو منبع به شبکه خبری سی‌ان‌ان گفتند که این خبر حتماً به‌مذاق اسرائیل خوش نیامد. این منابع افزودند: مشخص نیست که آیا نتانیاهو ازقبل از مذاکرات ایران و آمریکا مطلع شده یااینکه ازقبل با او مشورت شده. نتانیاهو قبل از بازگشت به سرزمین‌های اشغالی موضع خود را بیان کرد. وی بااشاره‌به توافقی در ۲۰۰۳ که براساس‌آن لیبی داوطلبانه موافقت کرد برنامه هسته‌ای نوپای خود را به‌طورکامل از بین ببرد، گفت: ما موافقیم ایران سلاح هسته‌ای نخواهد داشت. این می‌تواند با توافق انجام شود اما تنها درصورتی‌که توافق به‌سبک توافق با لیبی باشد؛ اما اگر ایران مذاکرات را به‌تعویق بیندازد، نتانیاهو گفت که گزینه نظامی را به‌طور مفصل با ترامپ موردبحث قرار داده است. سی‌ان‌ان یادآور شد: در اسرائیل، آسیب ازقبل وارد شده بود. «رونی شاکد» محقق مؤسسه ترومن در دانشگاه عبری گفت: اگر اسرائیل ازقبل می‌دانست، نتانیاهو می‌توانست با برخی ایده‌ها، برخی مطالب جدید و برخی اطلاعات جدید کمک کند؛ اما اینجا چیزی نیست، اصلاً هیچی. نتانیاهو با دستان خالیِ خالی به خانه برمی‌گردد. نه دررابطه‌با ایران، نه غزه و نه زندانیان. اصلاً هیچی!