مجازات «متلک‌پرانی» شلاق است؛ اما...
هی خانوم کجا کجا؟!
بسیاری‌از‌قربانیان مزاحمت‌های خیابانی، آن‌را به‌عنوان بخشی‌از‌الزامات زندگی روزمره پذیرفته‌اند. شاید شما هم تجربه آزارهای کلامی و فیزیکی در خیابان را داشته باشید. بیشتر قربانیان این‌مزاحمت‌ها تلاش می‌کنند تا‌جایی‌که ممکن‌است به‌سرعت از موقعیت فرار کنند و جایی بروند که دست فرد مزاحم به آنها نرسد یا حداقل صدایش را نشنوند. احتمالا زنان کمی را می‌شناسید که در‌مواجهه‌با مزاحمت خیابانی با متعرضان درگیر شوند یا توانی در خودشان جمع و صدای اعتراض‌شان را بلند کنند. شاید اگر همه زنان و مردان اطراف ما بدانند که «مزاحمت خیابانی، جرم است»، اوضاع کمی تغییر کند و اقلا برخی‌از‌قربانیان به‌خودشان جرئت دهند و در‌مواجهه‌با این‌مزاحمت‌ها، به پلیس شکایت کنند. قانون‌گذاری در‌مورد مزاحمت خیابانی در ایران، کم‌سابقه نیست. حمایت قانونی و فرق‌نگذاشتن بین زن و مرد در‌زمینه مزاحمت، برای نخستین‌بار در قوانین ایران، در بند ۱۷ ماده ۳ آئین‌نامه امور خلافی مصوب ۱۳۲۴ صورت گرفته که تصریح می‌کرد: «کسانی‌که دخترها و زن‌ها یا پسرها را به‌اصرار تعقیب نمایند، به حبس تعزیری از چهار‌روز تا هفت‌روز و از ۵۰ تا ۱۰۰ریال غرامت محکوم می‌شوند»؛ اما حمایت از زنان و کودکان در برابر آزار خیابانی برای اولین‌بار در قوانین ایران در سال ۳۶ به‌تصویب قوه مقننه رسید و پیش‌بینی شد که اگر مزاحمت برای زنان، سازمان‌یافته و با قصد قبلی باشد، مجازات آن سنگین‌تر هم شود. سال‌ها‌بعد، ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ در‌این‌مورد به‌صراحت اعلام کرد: «هر‌کس در اماکن عمومی یا معابر، متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان شود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین کند، به حبس از دو تا شش‌ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد». واژه تعرض که در‌این‌ماده به‌کار رفته، به‌معنای دست‌درازی‌ست. مرتکب در عمل باید با کردار خود نسبت‌به زن، دست‌درازی کند. مزاحمت باید با انجام فعل باشد؛ به‌این‌معناکه فرد باید با کردار، گفتار و نوشتار نسبت به زن، ایجاد مزاحمت کند. توهین در قسمت دوم ماده بیان شده اسـت. رفتار فیزیکی در توهین، به‌کار‌بردن لفظ و حرکات است. رفتار فیزیکی ارتکاب‌یافته تنها ازطریق الفاظ -اعم از شفاهی و کتبی- و نیز حرکاتی مانند حرکات دست و اشارات چشم و نظیر آنها را شامل می‌شود؛ نه چیزهایی‌که به‌نظر توهین‌آمیز می‌رسند. به‌تعبیر دکتر میرمحمد صادقی در کتاب حقوق کیفری اختصاصی ۱، واژه توهین، به هر‌رفتاری دلالت دارد که بتواند به‌‌هر‌نحوی موجب وهن حیثیت کسی در‌نظر افراد متعارف و معمولی جامعه شود. علاوه‌بر‌این، تعقیب زنان در معابر عمومی هم می‌تواند جرم باشد. اداره حقوقی قوه قضائیه، طی یک نظر مشورتی در تاریخ ۱۰/۸/۱۳۷۳ اعلام کرد: «هرگاه مسلم شود مردی به‌قصد‌ِ مزاحمت در اماکن عمومی یا معابر، زنی را تعقیب کرده و عرفا هم عنوان مزاحمت برآن صادق باشد، عمل وی مشمول صدر ماده ۳ لایحه قانونی راجع‌به مجازات حمل چاقو (قانون مجازات اسلامی، مصوب ۱۳۷۵، ماده ۶۱۹) خواهد بود و در‌این‌زمینه، فرقی بین اینکه الفاظی به‌کار برده یا نه، وجود ندارد. مجرمانی که در خیابان برای آدم‌ها ایجاد مزاحمت می‌کنند، بر‌اساس قوانینی که به‌آنها اشاره شد، مجازات می‌شوند. دکتر میرمحمد صادقی در کتاب خود در‌این‌مورد نوشته است: «در ماده ۶۱۹، با‌توجه‌به‌این‌امرکه حداقل مجازات آن، کمتر از ۹۱روز و حداکثر آن، بیش‌از ۹۱روز است، اداره حقوقی قوه قضائیه طی یک نظریه مشورتی اعلام کرده است که دادگاه در‌این‌گونه‌موارد اختیار دارد که به‌جزای نقدی از ۷۰۰۰۱ریال تا ۰۰۰/۰۰۰/۳ریال حکم دهد؛ ولی چون در ماده ۶۱۹ علاوه‌بر مجازات حبس، شلاق نیز عنوان شده؛ لذا درمقام تخفیف د‌راین‌قسمت دادگاه می‌تواند، حسب مورد و اوضاع و احوال و شرایط خاص متهم، بر‌طبق ماده ۲۲ قانون مجازات مصوب سال ۱۳۷۰ در‌صورت احراز جهات مخففه، مجازات تعزیری یا بازدارنده دیگری را مشخص کند. شرایط تخفیف مجازات گذشت شاکی یـا مدعی خصوصی‌ست. (نظریه مشورتی شـماره ۳۲۹۹/۷، مورخ ۱۳/۶/۱۳۷۶) علاوه‌بر‌این در‌حال‌ِحاضر طبق مفاد ماده ۶۶ قانـون مجازات اسلامی، مصوب ۱۳۹۲، مرتکبان جرایم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها 91روز تا شش‌ماه حبس است، به‌جای حبس به مجازات جایگزین حبس محکوم می‌شوند، مگراینکه به‌دلیل ارتکاب جرم عمدی، دارای سابقه محکومیت کیفری باشند». با همه این‌حرف‌ها، تعداد کسانی‌که از‌این‌قوانین اطلاع دارند یا در زمان موردِ‌تعرض‌قرار‌گرفتن آن‌قدر خاطرجمعی دارند که می‌دانند قانونی برای دفاع از آنها وجود دارد و تصمیم می‌گیرند از قانون کمک بگیرند، بسیار‌کم است. یک‌قدم بعد‌از‌این‌مرحله، تجربه نشان داده است زنانی‌که علیه مزاحمان خیابانی از پلیس کمک می‌خواهند، در مرحله ثبت شکایت با برخوردهای تندی از سمت جامعه روبهرو می‌شوند که آنها را به‌سمت انصراف از شکایت می‌برد یا مجبور به انصراف از شکایت می‌شوند. با‌این‌حال، نباید فراموش کنیم که هر مزاحمی پیش‌از‌اینکه مزاحم دیگران باشد، انسان است. او آدمی‌ست مثل قربانی عمل او. شاید اگر تصمیم بگیریم که از رنجی که از آزار خیابانی می‌بینیم، حرف بزنیم و بتوانیم با آگاه‌کردن زنان از حقوق‌شان تغییری ایجاد کنیم، شاید بتوان بیش‌از تصویب مجازات زندان، شلاق و جریمه؛ به حل بخشی‌از‌‌مشکل روزمره زنان کمک کرد؛ چون کسانی‌که در خیابان برای عابران ایجاد مزاحمت می‌کنند هم احتمالا اعضای خانواده‌ای هستند و بالاخره جایی با رنج عزیزان‌شان روبهرو می‌شوند.