هرچه باید از هفتادویکمین دوره جشنواره کن بدانید
ماراتــن نخــــل طــلا
مصطفی رفعت/
بار دیگر کن از راه رسید؛ جشنوارهای که بهخاطرِ اعتبارش در سراسر جهان، هدف بسیاریاز فیلمسازان برای حضور و درخشش قرار گرفته و فرصت خوبیست تا هر تجربه ارزشمندی در هر ژانری بتواند دراینرویداد، خودی نشان دهد. در بخشیاز بیانیه و خطِمشی این رویداد بزرگ هنری در سال 1948 آمده بود: «هدف این جشنواره، تشویق فیلمسازان به گسترش سینمایی اندیشمند در همه اشکال و فرمهاست؛ ضمنِاینکه میخواهیم آن روح همکاری بین فیلمسازان همه کشورها متجلی شود»... آیا این هدف محقق شده است؟ بیشک؛ تعامل خوبی بین صاحبان اندیشه درحوزه سینما بهاینوسیله صورت گرفته اما حواشی متعدد هرساله؛ نشان از نبود روح کاملاً هنری و اندیشهگرای صرف در آن دارد. برایِنمونه؛ وقتی کریستن استوارت در اکران فیلمی جدید از اسپایک لی که بازیگرش بود؛ دراعتراض به عدم استفاده از کفشهای بیپاشنه که نوعی اجبار و نمادی از سیستم سرمایهداری و فاقد اندیشههای آزادیهای فردیست؛ پابرهنه روی فرش قرمز میرود یا تعداد قابلِتوجهی از زنان سینماگر بهنشانه اعتراض نسبتبه حضور کمتعداد زنان در بخشهای اصلی کن امسال، بهشکلی نمادین باهم روی پلههای کاخ جشنواره ظاهر میشوند و... میتوان گفت که کن هم درباطن دستِکمی از همتای هالیوودیاش یعنی اسکار ندارد و محلیست برای ریختوپاشهای آنچنانی و اینبار، زیر پوستهای بهظاهر روشنفکرانه. فارغ از همه اینها، کن برای علاقهمندان سینما اهمیت دارد. بههمینمناسبت؛ نگاهی داریم به «کن» و فیلمهای امسالش.
هفتادویکمین دوره جشنواره کن که از هشتم مای 2018 آغازبهکار کرده است، تا 19 همینماه ادامه دارد. کیت بلانشت؛ بازیگر استرالیایی، رئیس هیئتِداوران ایندوره است. او دوازدهمین زنیست که دراینسمت قرار گرفته است. جشنواره امسال، با نمایش تریلر روانشناختی «همه میدانند» ساخته اصغر فرهادی افتتاح شد که درواقع؛ بعداز «تربیت بد» ساخته پدرو آلمودوار در سال 2004؛ دومینباریست که فیلمی اسپانیاییزبان آغازگر جشنواره بوده است. پوستر رسمی جشنواره درایندوره نیز تصویری از ژان پل بلموندو و آنا کارینا در ساخته 1965 ژان لوک گدار باعنوانِ «پییرو خُله» است. پیشازاین، در سال 2016 نیز فیلم دیگری از گدار بهنامِ «تحقیر» الهامبخش طراحی پوستر جشنواره کن قرار گرفته بود. بهگفته مسئولان جشنواره؛ این پوستر درعینِحال، ادای دینی به عکاس مطرح فرانسوی یعنی ژرژ پییر نیز هست. چانگ چن؛ بازیگر تایوانی، آوا دوورنی؛ بازیگر آمریکایی، روبر گدیگیان؛ بازیگر فرانسوی، خاجا نین؛ خواننده بوروندیایی، لیا سیدو؛ بازیگر فرانسوی، کریستن استوارت؛ بازیگر آمریکایی، دنی ویلنوو؛ کارگردان کانادایی و آندره زویاگینتسوف؛ درکنارِ بلانشت، به داوری آثار میپردازند. در جشنواره امسال، 21 فیلم بهرقابت پرداختهاند که البته بهرغمِآنکه فرهادی بهعنوان یک کارگردان ایرانی در جشنواره حضور دارد؛ اما چون فیلم وی محصول اسپانیاست، تنها گزینه حاضر ایرانی در جشنواره 71، «سه رخ» ساخته جعفر پناهیست؛ روایتی از زندگی سه هنرپیشه زن ایرانی که هریک شرایطی ویژه را در حرفه کاری خویش تجربه میکنند؛ یکیازآنها متعلق به روزگار غلبه فیلمفارسیهاست که اکنون ممنوعالفعالیت شده و با خاطرات گذشته روزگار میگذراند. هنرپیشه دوم؛ محصول روزگار معاصر و از چهرههای کنونیست که تلقی خاص خود را از حیطه کاریاش دارد. هنرپیشه سوم هم جوانیست تازهوارد که دنبال ارتقای جایگاه خویش است. بهناز جعفری، مرضیه رضایی و مائده ارتقایی؛ این سه نقش را ایفا میکنند. استفان بریزه با «در جنگ»، ریوسوکی هاماگوچی با «حتی اگر من را بیدار کنی»، جیا ژانکو با «خاکستر، خالصترین سفید است»، سرگئی دوورتسووی با «آیکا»، لی چانگ-دونگ با «سوختن»، نادین لبکی با «کفرناحوم»، اسپایک لی با «بلکککلنزمن»، پاوو پاولیکوفسکی با «جنگ سرد»، ماتئو گارونه با «مرد سگی»، اوا هسون با «دختران آفتاب»، آلیس رورواچر با «لازاروی خوشحال»، ژان لوک گدار با «کتاب تصویر»، یان گونزالز با «چاقو در قلب»، هیروکازو کورئیدا با «دزدان فروشگاه»، کریستوف اونوره با «فرشته متأسف»، کیریل سربرنیکوف با «تابستان»، دیوید رابرت میچل با «زیر دریاچه نقرهای»، نوری بیلگه جیلان با «درخت گلابی وحشی» و ابوبکر شوقی با «یومالدین»؛ دیگر رقابتکنندگان نخل طلای 2018 هستند.
جشنواره فیلم کن برای اولینبار در شهر کن در جنوب فرانسه در سپتامبر ۱۹۳۹ برگزار شد اما تا پایان جنگ جهانی دوم، برگزاری مجدد این جشنواره متوقف ماند؛ تااینکه در سال ۱۹۴۶ با حمایت وزارت خارجه فرانسه بار دیگر راهاندازی شد و باوجودِآنکه ماهیت اصلی شکلگیری آن، رقابت با جشنواره ونیز بود؛ اما مقامات این دو فستیوال در توافقی پنهانی پذیرفتند تا برگزاری هردو فستیوال در سالهای متمادی را جشن گرفته و گرامی بدارند. این رویداد سینمایی معتبر، در سالهای ۱۹۴۸ و ۱۹۵۰ به علت مشکل بودجه برگزار نشد و در سال ۱۹۵۱ بود که بهلطفِ روابط حسنه میان فرانسه و ایتالیا، زمان برگزاری جشنواره کن به بهار منتقل شد و جشنواره ونیز در همان پائیز باقی ماند. در دهه ۱۹۵۰ میلادی؛ زمان برگزاری جشنواره، از ماه سپتامبر به آپریل تغییر یافت و از سال ۱۹۵۵ میلادی، «نخل طلا» بهعنوان جایزه اصلی جشنواره کن معرفی شد. موقعیت جشنواره کن در سالهای ۱۹۶۰ در جهان فرهنگ و هنر تثبیت شد و ازآنزمان بهعنوانِ معتبرترین جشنواره فیلم در دنیا شناخته میشود. در سال ۱۹۷۲، جشنواره کن که توسط هیئتِمدیره اداره میشد؛ بهعنوان یک سازمان غیرانتفاعی ثبت شد. از سال ۱۹۷۲، مسئولین جشنواره تصمیم به تشکیل هیئتِانتخاب جهت گزینش نهایی فیلمها گرفتند؛ پیشازآن، فیلمها توسط نمایندگان جشنواره در کشورهای مختلف انتخاب میشدند. برنامههای این جشنواره از هفتبخش اصلی تشکیل شده است که شامل بخشهای مسابقه، خارجاز مسابقه، نوعی نگاه، سینه فونداسیون (مسابقه فیلمهای کوتاه)، هفته منتقدان، دو هفته کارگردانان و بازار فیلم میشود. در جشنواره بینالمللی فیلم کن، فیلمها در دوبخش اصلی و فرعی از اقصینقاط جهان با یکدیگر رقابت میکنند. گفتنیست؛ فقط اهالی سینما حق شرکت در جشنواره را آنهم با کارت دعوت ویژه دارند. جشنواره بینالمللی فیلم کن، محل بسیارمناسبی برای تهیهکنندگان سینما از تمام نقاط جهان است که در آن فرصت مییابند تا فیلمهای خود را به شرکتهای عظیم فیلمسازی عرضه کنند.
در خلال دوره برگزاری جشنواره؛ جمعیت شهر کن فرانسه تقریباً سهبرابر میشود ● اجاره قایقهای تفریحی در ایام جشنواره چنان رونقی میگیرد که کرایه انواع لوکس آنها به 570هزاردلار در 10روز نیز میرسد ● اولین نخل طلا را دلبرت مارتین من جونیور؛ کارگردان آمریکایی برای فیلم «مارتی» ساخته 1955 خود با بازی ارنست بورگناین و بتسی بلر؛ گرفت ● جین کمپیون؛ فیلمنامهنویس، کارگردان و تهیهکننده نیوزیلندی، نخستین و تنها زن فیلمساز برنده جایزه نخل طلاست. او این جایزه را برای ساخته سال 1993 خود تحتِعنوان «پیانو» گرفت ● عبورکنندگان از فرش قرمزی که تا کاخ جشنواره برپاست؛ باید 24 پله را نیز تا ورودی سالن بالا بروند ● طول فرش قرمز موردِاستفاده بیرون کاخ 60متر است و زمان اکران هر فیلم، فرش جدیدی پهن میشود که باتوجهبه تعداد مرسوم اکرانهای روزانه؛ رویِهم به 180متر میرسد ● هتلهای شهر کن دراینایام 15درصد از سود سالانهشان را بهدست میآورند ● باحضورِ بیشاز چهارهزار ژورنالیست؛ کن بعداز المپیک، دومین رویداد با بیشترین پوشش خبری و رسانهای در جهان است ● کن لوچ با 13بار حضور در کن، رکورددار حضور دراینفستیوال است ● «مارتی» تنها فیلم تاریخ است که تابهامروز هم نخل طلا و هم اسکار بهترین فیلم را برده است ● بودجه برگزاری کن چیزی نزدیکبه 22میلیوندلار است ● شرکت Chopard در سوئیس که تولیدکننده جواهرات و زیورآلات لوکس است؛ در تمام اینسالها وظیفه ساخت «نخل طلا» را بهعنوان جایزه اول این رویداد هنری، برعهده دارد. البته طراح نمونه اولیه آن، جواهرسازی بهنام Lucienne Lazon بود. میگویند؛ زمانی حدود ۴۰ساعت و هزینهای حدود 21هزاردلار صرف ساخت هر نخل میشود و پوشش آن از طلای 24عیار است. هر نخل 19 برگ دارد.