غبارنویسی رضا علی‌نوری در گالری «والی»
مریم لطفی
گالری «والی» این‌روزها میزبان غبارنویسی‌های رضا علی‌نوری با‌عنوانِ «مشق دل» است. این اولین نمایشگاه خوشنویسی علی‌نوری در‌زمینه غبارنویسی‌ست؛ هنری که او طاقت‌فرسا، بسیار زمان‌بر و با درآمد کم توصیف می‌کند! غبارنویسی؛ از تکنیک‌های خوشنویسی‌ست که با ظرافت و پیچیدگی خاصی همراه است. در‌این‌گونه خوشنویسی، خط بسیار ریز یا به‌اصطلاح «غبار»، محور کار هنرمند است و دلیل این نام‌گذاری دیده‌شدن این خطوط از فاصله دور به‌شکلِ گرد‌و‌غبار است. رضا علی‌نوری درباره این مجموعه می‌گوید: «غبارنویسی روی بوم کار بسیار دشواری‌ست. هر اثر حداقل سه‌ماه زمان می‌برد که معادل هزار‌ساعت است و این رویداد ماحصل دو‌سال تلاش شبانه‌روزی من است». وی افزود: «در نوشتن غبار باید از قلم خیلی سفت و محکم استفاده شود. از‌آنجاکه این روزگاران به‌دنبالِ راحتی و رخدادهای سریع‌الوصول هستند، دیگر کمتر‌کسی زمان خود را برای نوشتن این‌نوع خط صرف می‌کند؛ بنابراین، این شیوه خطاطی در‌حالِ‌فراموشی‌ست». علی نوری معتقد است که در خط غبار به شیوه مختص خود رسیده است؛ او توضیح می‌دهد: «نوشتن این‌نوع خط بر روی کاغذ کار سختی نیست اما من غبار را بر روی بوم می‌نویسم؛ بوم خشک و زیرسازی‌نشده. برخی از خطاطان به‌اندازه‌ای روی بوم رنگ می‌زنند که مانند کاغذ نرم و منعطف می‌شود اما ماندگاری خطاطی غبار بر روی بوم زیرسازی‌نشده خیلی بیشتر است». از‌این‌نوع خطاطی آثاری از زمان قاجار به‌جا مانده است که از‌آن‌میان می‌توان به مکتوب مقبره ابوبکر تایبادی اشاره کرد یا مقبره گچی گنبد شیخ احمد جام در تایباد». علی‌نوری در‌موردِ کاربردهای این‌نوع خط در گذشته گفت: «مثلاً، می‌توان از کبوتر نامه‌رسان نام برد که اغلب کاغذهایی که به‌این‌روش ارسال می‌شد، بسیار کوچک بودند و با خط ریز نوشته می‌شدند. برای مکتوب‌کردن قرآن جیبی و نیز اسرار مملکتی هم از غبارنویسی بهره می‌بردند». رنگ‌های به‌کار‌گرفته‌شده در «مشق دل» متنوع نیست؛ بیشتر آثار بر سطحی روشن با رنگ‌هایی محدود نوشته شده و تعدادی از آثار نیز تک‌رنگ و به‌رنگِ خاک است. علی‌نوری در‌این‌باره می‌گوید: «آثار تک‌رنگ من در این نمایشگاه به‌رنگِ خاک یا گل ماش است؛ الهام از کائنات است و تصویر و تصوّر زمین است. برخی از آثار تک‌رنگ با الهام از اشعار مولاناست که به‌دلیلِ عدمِ‌تعلق این اشعار به دنیای فانی، آن‌را مبرا از رنگ می‌دانم». او معتقد است که هر اثر هنری که خلق می‌شود؛ درصورتی می‌تواند موفق عمل کند که مخاطب را متحیر سازد. ایجاد حیرت در مخاطب، اولین ویژگی‌ست که یک اثر هنری باید داشته باشد. در اکثر آثار مجموعه جدید علی‌نوری، حروف به‌کاررفته درحالِ‌چرخش به گرد نقطه‌ای در مرکز هستند؛ گاه این چرخش، از درون به بیرون و گاه برعکس، از بیرون به درون صورت می‌گیرد. او در‌این‌باره توضیح می‌دهد: «رقص و چرخش حروف، حول محوری مرکزی، برگرفته از سماع مولاناست. در برخی از آثار، این چرخش، مخاطب را به مرکز تصویر می‌برد و گویا چاه عمیقی میان تصویر ایجاد می‌کند و در برخی‌دیگر، نگاه مخاطب را از مرکز به اطراف می‌برد؛ حروف در اطراف مرکز و به‌جهتِ عکس می‌چرخند و از مرکز دور می‌شوند؛ گویا تصویر سه‌بعدی‌ست و در‌‌نگاهِ‌اول مخاطب را به داخل می‌کشد». این هنرمند در‌پایان گفت: «متأسفانه مسئله تحریم‌ها دامن ما هنرمندان را نیز گرفته. ما مرکب خوب برای نوشتن نداریم و باید منتظر شویم مسافرانی از کشورهای دیگر مرکب بیاورند. ازطرفی محصولات چینی بازار خطاطی ایران را نیز مصادره کرده و ان یکاد چینی فروخته می‌شود. مردم نیز به‌دلیلِ قیمت پائین، از محصولات وارداتی استفاده می‌کنند. با همه این مصائب، من سعی می‌کنم از سبک زیبای غبارنویسی، محافظت و میراث‌داری کنم؛ همچنین اثری ماندگار و جاودانه خلق کنم که پس از مرگم آثارم به‌جا بماند». گفتنی‌ست؛ نمایشگاه آثار رضا علی‌نوری با‌عنوانِ «مشق دل» تا 20 آذرماه 97 در گالری «والی» به‌نشانیِ میدان ونک، خیابان خدامی، پلاک 72 دایر است.