نگاهی به زندگی دیکتاتور تونس
خبر کوتاه بود: زین‌العابدین بن‌علی؛ دیکتاتور و رئیس‌جمهوری سابق تونس، در عربستان درگذشت. مردی که دورانی پرفرازونشیب از مقابله با استعمار فرانسه در سنین جوانی تا دیکتاتوری بلامنازع ۲۳ساله را در کارنامه خود داشت. به‌گزارشِ ایرنا؛ زین‌العابدین بن‌علی 83سال‌پیش در تونس متولد شد. در دوران دبیرستان، به جنبش‌های مخالف استعمار فرانسه پیوست و برای مدت کوتاهی هم به زندان افتاد اما تحصیلات عالی را در مدارس نظامی فرانسه و آکادمی‌های اطلاعاتی و ضداطلاعاتی این کشور گذراند. وی پس‌ازسال‌ها خدمت در سمت‌های امنیتی و دیپلماتیک، پس از حضور کوتاه در پست نخست‌وزیری درجریان کودتایی بدون خون‌ریزی، در سال ۱۹۸۷ قدرت را از دستان حبیب بورقیبه گرفت. سرنوشت او اما به جمعه ۲۶ آذرماه ۱۳۸۹ گره خورده بود؛ روزی سرنوشت‌ساز در تاریخ معاصر جهان عرب؛ روزی‌که محمد بوعزیزی؛ جوان دست‌فروش تونسی در اعتراض به توقیف چرخ‌دستی و کالاهایش، خود را مقابل ساختمان شهرداری به‌آتش کشید تا این‌گونه آتش‌فشان خشم ۲۳ساله ملت تونس علیه زین‌العابدین بن‌علی؛ دیکتاتور این کشور، فوران کند. اعتراضات تنها به جغرافیای تونس محدود نشد؛ بلکه موجی از خشم و تظاهرات بسیاری از کشورهای شمال آفریقا و منطقه غرب آسیا را درنوردید؛ حوادثی که از آن‌زمان، در ادبیات سیاسی از آن باعنوان «بهار عربی» یاد می‌شد. درهمین‌حال، قرعه اولین سقوط سلسله‌وار دیکتاتورها به‌نام زین‌العابدین بن‌علی افتاد. عمده حیات سیاسی بن‌علی را تقابل با مخالفان حکومت تشکیل می‌داد. اقداماتی همچون ممنوعیت فعالیت حزب اسلام‌گرای «النهضه»، بستن روزنامه‌ها و دفاتر شبکه‌های خبری خارجی؛ ازجمله الجزیره، فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی، آمار بالای زندانیان سیاسی و اصلاح بندهای ۳۹ و ۴۰ قانون اساسی برای رفع محدودیت سنی حضور در پست ریاست‌جمهوری؛ از اقدامات بن‌علی برای تثبیت دیکتاتوری در تونس بود. طبق برآوردها؛ دارایی‌های خانواده بن‌علی تا پنج‌میلیارددلار برآورد شده. درهمین‌حال، بانک جهانی نیز پیش‌تر در گزارشی، از اختلاس میلیاردی زین‌العابدین بن‌علی و نزدیکانش خبر داده بود. برپایه این گزارش؛ بن‌علی و نزدیکانش طی بیش از ۲۰سال تا ۵۰میلیارددلار پول اختلاس کرده‌اند. در این گزارش، اسامی ۲۲۰ شرکت فهرست شده که زیر کنترل زین‌العابدین بن‌علی و خانواده‌اش بوده که از جمله آنها می‌توان شرکت‌های خودروسازی، مخابرات، ساخت‌وساز و مواد غذایی را نام برد. مردم تونس درطول یک‌ماه پس از خودسوزی «بوعزیزی» با شعار «ملت خواهات سقوط نظام است» به تظاهرات سرتاسری خود علیه سیستم حاکم ادامه دادند؛ تااینکه پس از کشته‌شدن ده‌هاتن از معترضان سرانجام در تاریخ ۱۴ ژانویه (۲۴ دی‌ماه ۸۹) بن‌علی با انحلال دولت و پارلمان، از قدرت کناره‌گیری کرد و همراه خانواده خود ابتدا به فرانسه رفت اما به‌دلیل پذیرفته‌نشدن ازسوی دولت این کشور، به عربستان سعودی گریخت. در تاریخ ۲۱ فوریه ۲۰۱۱، دولت موقت تونس، در درخواستی رسمی از دولت عربستان سعودی خواست تا زین‌العابدین بن‌علی را به‌خاطر «سرکوب مردم معترض» به آن کشور، جهت محاکمه تحویل دهد. بن‌علی، در تونس با احکام سنگین قضایی روبه‌رو بود: چهار حکم حبس ابد، ۲۰۰سال زندان و ۱۰۰میلیون‌دلار جریمه نقدی؛ بخشی از احکام صادره علیه وی به‌اتهام، قتل عمد، توطئه علیه امنیت کشور، سوءاستفاده از قدرت، قاچاق مواد مخدر و اختلاس است. در تاریخ ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱، دولت تونس، حکم بازداشت بین‌المللی زین‌العابدین بن‌علی و برخی از اعضای خانواده‌اش؛ ازجمله همسرش را درارتباط‌با معاملات ملکی غیرقانونی و انتقال دارایی مردم تونس به خارج‌ازکشور، صادر کرد. دادگاه نظامی تونس، در ۱۹ جولای ۲۰۱۲ بن‌علی را به‌طور غیابی به‌جرم دستور کشتار ۴۳ تظاهرکننده درجریان قیام مردم تونس، به حبس ابد محکوم کرد. پس از خروج بن‌علی از تونس، محمد الغنوشی به‌عنوان نخست‌وزیر موقت، زمام امور را به‌دست گرفت اما وی تنها پس از ۴۰روز به‌دلیل ناکام‌ماندن در تشکیل قدرت، جای خود را به محمد قاید السبسی داد. در تاریخ ۲۲ آذرماه ۱۳۹۰ نیز مجلس مؤسسان تونس، المنصف المرزوقی؛ رهبر حزب «کنگره برای جمهوری» و اپوزیسیون زین‌العابدین را به‌عنوان اولین رئیس‌جمهوری منتخب مردم انتخاب کرد. در آذرماه ۱۳۹۳، مردم تونس برای اولین‌بار در انتخاباتی دمکراتیک شرکت کردند و محمد القاید السبسی از جنبش «نداء تونس» توانست اعتماد مردم را به‌دست آورد و به‌عنوان اولین رئیس‌جمهوری منتخب مردم پس از قیام ۲۰۱۱، فعالیت خود را آغاز کرد. السبسی سرانجام در ۹۲سالگی در مردادماه امسال (۱۳۹۸) درپی وخامت اوضاع جسمانی، درگذشت تا تونس، شاهد برگزاری زودهنگام انتخابات ریاست‌جمهوری باشد؛ انتخاباتی که ابتدای هفته گذشته برگزار شد و به‌گفته هیئت عالی مستقل انتخابات تونس براساس نتایج نهایی شمارش صندوق‌های رأی، قیس سعید علی با ۱۸.۴درصد بیشترین آرای این دوره از انتخابات را کسب کرده و شهروندان تونسی باید در دور دوم، رئیس‌جمهوری آینده خود را تعیین کنند. زین‌العابدین سرانجام پس از طی یک‌دوره بیماری، پنج‌شنبه در یکی از بیمارستان‌های عربستان درگذشت؛ تا این‌گونه، سرنوشت اولین دیکتاتور مخلوع جهان عرب پس از جنبش‌های سرتاسری سال ۲۰۱۱ به‌تاریخ بپیوندد.