وزیر امور خارجه تأکید کرد؛
تبعات فاجعه‌بار اشتباهات محاسباتی ابرقدرت‌ها
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران گفت: «اشتباهات محاسباتی که قدرت‌های بزرگ یا به‌عبارتی ابرقدرت‌ها در روند نظم نوین جهانی مرتکب شده‌اند، تبعاتی به‌مراتب فاجعه‌بارتر از اشتباهاتی که کشورهای دیگر مرتکب شده‌اند، به‌دنبال داشته است». به‌گزارش ایرنا؛ محمدجواد ظریف در دومین جلسه از سلسله سخنرانی‌های خود باعنوان «جهان در گذار» بااشاره‌به حمله آمریکا به عراق به‌عنوان یکی از اشتباهات محاسباتی قدرت‌های بزرگ، گفت: «وقتی این حمله انجام شد، ابهام‌های زیادی درباره این حمله وجود داشت؛ اما یک‌چیز خیلی واضح بود؛ اینکه از همان ابتدا مشخص بود این جنگ موجب رشد افراط‌گرایی در جهان خواهد شد».
وزیر امور خارجه ایران گفت: «افراط‌گرایی ناشی از اشتباهات محاسباتی و اشغالگری بود. مشکل اصلی که به اوضاع غم‌بار کنونی انجامیده، مشکل سوءتفاهم است و اشتباه محاسباتی‌ست که منجر به اشتباهات قدرت‌های منطقه‌ای و ابرقدرت‌ها شده است». وی به فقدان درک از زمان پایان این‌دوران گذار اشاره کرد و گفت: «ما 30سال است که دراین‌دوران بسر می‌بریم و نباید زمان پایان آن‌را پیش‌بینی کرد. این‌دوره طولانی‌ست. دوران جنگ سرد حدود 50سال طول کشید». وی مشخصه دیگر این‌دوران را رقابت شدید دانست. ظریف گفت: «این رقابت‌ها اهداف کوتاه و میان‌مدت دارد». ظریف در بخشی از سخنرانی روز دوشنبه هفته پیش بابیان‌اینکه ۳۰سالِ‌گذشته یکی از پرتلاطم‌ترین دوره‌های جهان بوده و شاهد جنگ‌ها و تغییرات شدید نوین و فجایع در جامعه بین‌المللی بوده‌ایم، اظهار داشت: «برخی می‌خواهند بعد از کرونا نظم جدیدی برای دنیا تعریف کنند. نظم نوین جهانی دیگر کاملاً غربی نخواهد بود». وزیر امور خارجه اضافه کرد: «ابرقدرت‌ها اشتباه محاسباتی داشتند و اعلام نظم نوین جهانی به‌وسیله رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، موضوع حکمرانی جهانی و قرن نوین آمریکایی و اعلام پیروزی بر عرشه ناو جنگی آمریکایی در سی‌وچندسالِ‌گذشته تلاش‌هایی برای نسخه‌پیچی آینده بود». گفتنی‌ست که دانشکده مطالعات جهانِ دانشگاه تهران در پنج جلسه سخنرانی‌های محمدجواد ظریف را برگزار خواهد کرد. وزیر امور خارجه کشورمان پیش‌تر در صفحه اینستاگرام خود نوشته بود: «ارائه بحث‌ها فعلاً برای مخاطبان بین‌المللی به‌زبان انگلیسی‌ست». ظریف در بخشی دیگر از بحث دیروز خود گفت: «ما نمی‌توانیم استنباط‌های ساده‌انگارانه از واقعیت‌ها داشتیم باشیم. فرضیه‌ها و استنباط‌های ساده‌انگارانه به فاجعه منجر می‌شود. نیز تفکرات خشک و غیرقابل‌انعطاف می‌تواند به بروز فجایع منجر شود». وی افزود: «امروز فقر، یک چالش جهانی‌ست. تبعات ناشی‌ازآن هم تبعاتی فراگیر و جهانی‌ست. حل این چالش نیز با تلاش تنها یک یا چند کشور امکان‌پذیر نیست. این‌گونه چالش‌ها راه‌حل جهانی و جمعی می‌طلبد. شیوع ویروس کرونا هم امروز یک چالش جهانی‌ست که مقابله‌باآن راه‌حل جهانی را می‌طلبد». ظریف گفت: «ما می‌دانیم که تا وقتی یک‌نفر از بشر باقی مانده باشد، این ویروس نیز خواهد بود. سعدی چندصدسال‌پیش گفته بود که اگر یک عضو بدن انسان آسیب ببیند، بقیه اعضا نمی‌توانند سالم بمانند. بهداشت، یک هدف مشترک جهانی‌ست». به‌گفته وی؛ یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهانی اجتماعی کنون کشورهای اروپایی، مهاجرت است که موجب برافروخته‌شدن آتش ملی‌گرایی و میهن‌پرستی افراطی و نابرابری‌های اقتصادی و مشکلات دیگر می‌شود؛ بنابراین، فقر نیازمند یافتن راه‌حل جهانی‌ست. وزیر امور خارجه تأکید کرد که هیچ کشوری نمی‌تواند مشکل مهاجرت را به‌تنهایی حل کند. بیکاری، جرائم سازمان‌یافته و قاچاق مواد مخدر نیز مشکلات جهانی هستند. ظریف در بخشی از صحبت‌هایش، به مسئله تروریسم و حادثه 11 سپتامبر نیویورک اشاره کرده و گفت: «تروریسم هم یک چالش جهانی‌ست. ایجاد امنیت نیازمند عزم و اقدام جهانی‌ست. کسی به‌تنهایی نمی‌تواند در جهان امنیت ایجاد کند. امنیت هر کشور، امنیت دیگران است و به‌همین‌جهت، ایجاد امنیت در جهان، تلاش جمعی همه کشورها را می‌طلبد». ظریف درادامه به رویکرد آمریکا در قبال خروج از توافق‌نامه‌های بین‌المللی اشاره کرد و گفت که این رویکرد دقیقاً همانند افکار خشک و سخت‌گیرانه‌ای‌ست که نمی‌تواند خود را با حقایق جهان امروز مطابق دهند». وی به موارد مهم دیگر از دوران گذار در جهان امروز نیز اشاره کرد که یکی‌ازآن‌ها ماهیت ائتلاف‌های جهانی طی مقاطع مختلف بوده که در سال‌های دور ابتدا در بلوک شرق بود؛ اما فقط به بلوک شرق محدود نشد. وزیر خارجه جمهوری اسلامی همچنین به موقتی‌بودن ماهیت برخی ائتلاف‌ها در عرصه جهانی اشاره کرد. ظریف همچنین عنوان کرد که مورد خیلی‌مهم دیگر در عرصه بین‌الملل طی دوران گذار این‌است‌که چه اتفاقاتی درحال‌رخ‌دادن برای جهانی‌سازی‌ست. وی گفت که شاهد تغییر ماهیت جهانی‌سازی هستیم که لازم است موردتوجه قرار بگیرد. وی گفت: «نمی‌توان هم‌زمان در افغانستان شاهد فاجعه و ناآرامی بود و انتظار امنیت کامل در آمریکا داشت». وی افزود: «نمی‌توان در یک جامعه امنیت ایجاد کرد وقتی‌که جاهای دیگر شاهد ناامنی‌ست؛ زیرا امنیت، یک پدیده جهانی‌ست. باید این واقعیت را بپذیریم». وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد: «اگر بپذیریم که امنیت، یک مقوله جهانی‌ست، پس دیگر چه نیازی به بازدارندگی در جهان وجود خواهد داشت؟» وی ادامه داد: «این‌ها حقایق و واقعیت‌های مربوط به مفهوم جهانی امنیت است؛ اما سیاستمداران همواره در مخالفت با این مفهوم بوده‌اند؛ زیرا همیشه سر این چانه می‌زنند که آن‌ها چه سهمی برای ایجاد امنیت دارند و دیگران چه سهمی باید دراین‌زمینه ایفا کنند؛ اما این‌مسئله نباید باعث شود که ما این حقیقت را نادیده بگیریم که امنیت یک جامعه نمی‌تواند به‌قیمت ایجاد ناامنی برای دیگر جوامع ایجاد شود». ظریف افزود: «البته دراین‌میان بازی‌های بزرگ اقتصادی برای تولیدکنندگان سلاح در جهان وجود دارد که مانع از دسترسی به امنیت حقیقی در کشورها می‌شود». وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در بخشی دیگر از سخنانش، سیال‌بودن را یکی از مشخصه‌های دوره گذار عنوان کرد و گفت: «در دوره‌های قبل، یکسری قوانینی حاکم بود که می‌شد آینده را پیش‌بینی و براساس‌آن اقدام کرد». به‌گفته ظریف؛ در دوره گذار، سخت می‌توان پیامدها را پیش‌بینی کرد؛ «چراکه همه در وضعیت تبدیل‌شدن قرار دارند و تلاش می‌کنند به‌شیوه انقلابی عمل کنند و تصویر آینده را براساس منافع خود تغییر دهند». ظریف عنوان کرد که برخی از بازیگران مانند ایالات متحده تلاش کردند با قواعد پیشین و اعمال برتری نظامی خود در دوره گذار، کنترل اوضاع را به‌دست بگیرند؛ اما رفتار آن‌ها منجر به فاجعه شد. وی بابیان‌اینکه آمریکا به روش یک انقلاب عمل کرد، گفت که پس از جنگ خلیج فارس، جهان هرسال درگیر جنگ بود و آمریکا ازاین‌طریق تلاش کرد برتری خود را در نظم جهان تحمیل کند. ظریف بااشاره‌به تلاش سایر بازیگران برای رفتار به روش انقلاب نتیجه گرفت که به‌همین‌رو وضعیت دراین‌برهه دائماً درحال‌تغییر است. وی عنوان کرد که بااین‌وضع دیگر نمی‌توان براساس فرضیات عمل کرد و دائماً باید نگاه خود را موردارزیابی قرار دهیم. وی تصریح کرد که فرضیات منجر به فاجعه می‌شوند و دائماً باید مذاکره کرد. به‌گفته وی؛ دراین‌شرایط آن‌هایی که از افکار جامد برخوردار هستند، بسیارخطرناک هستند. وزیر امور خارجه توضیح داد: «در آمریکا و برخی مناطق بلوک غرب، افراط‌گرایی از ملی‌گرایی پیشی گرفته است. آقای ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل متحد حاضر می‌شود و می‌گوید که هرکس باید به‌دنبال تأمین منافع ملی خود باشد». به‌گفته ظریف؛ طبیعی‌ست که تمام کشورها منافع ملی خود را دنبال می‌کنند؛ اما اینکه کسی در سالن یک نهاد جهانی حاضر شود و اعلام کند بی‌خیال منافع دیگران، هرکس وظیفه دارد منافع خودش را دنبال کند، پیامد و واکنشی به واکنش جهانی‌شدن است». وی شاخص‌های عملی جهانی‌شدن را مورداشاره قرار داد و عنوان کرد که دراین‌زمینه انحصار اطلاعات معنایی ندارد و نیازی نیست امپراتور رسانه باشید تا اطلاعات را نشر دهید. ظریف افزود: «این بدین‌معنا نیست که امپراتورهای رسانه از بین رفته‌اند. آن‌ها سر جایشان هستند؛ اما شما نیازی به آن‌ها ندارد. در گذشته، صدای شما بدون برخورداری از امپراتور رسانه شنیده نمی‌شد؛ اما امروزه می‌توان با یک دوربین، پیام را در سراسر جهان منعکس کرد». وی گفت که امروز هر انسان می‌تواند یک بازیگر جهانی باشد و این‌مسئله یکی از اهرم‌های مهم جهانی‌شدن است. وزیر خارجه سپس عنوان کرد که جهان دچار چالش‌هایی‌ست که توسط یک کشور یا ائتلاف قابل‌رفع‌شدن نیست و باید به‌صورت جهانی موردتوجه قرار گیرد. توجه‌نکردن به این‌مسئله باعث درک غلط و اشتباه محاسباتی در ۳۰سال‌گذشته شده است.