ارتقای سلامت خانواده با اجرای طرح «هر خانه یک پایگاه سلامت»

جزئیات اجرای طرح «هر خانه یک پایگاه سلامت» در استان مازندران
دکتر حامد روحانی‌زاده؛ معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران در گفت‌وگو با تیرنگ در تشریح اقدام این معاونت برای آغاز طرح «هر خانه یک پایگاه سلامت» در استان گفت: «این برنامه بعد از انجام پایلوت در چهار استان، در سراسر کشور از جمله در سطح استان مازندران اجرایی می‌شود». دکتر حامد روحانی‌زاده، بابیان‌اینکه ایده «هر خانه یک پایگاه سلامت» به‌دنبال گسترش مشارکت آگاهانه مردم در عرصه تأمین، حفظ و ارتقای سلامت با خودمراقبتی در تمامی خانه‌های کشور است، ضمن ارائه تعریفی از خودمراقبتی به بیان جزئیات اجرای این طرح پرداخت». به‌گفته وی، خودمراقبتی رویکردی نوین در عرصه سلامت است که شامل مجموعه اعمالی‌ست اکتسابی، آگاهانه و هدف‌دار که مردم برای خود، فرزندان و خانواده‌شان انجام می‌دهند تا تندرست بمانند، از سلامتشان حفاظت کنند، نیازهای جسمی، روانی و اجتماعی خود را برآورده کنند و از بیماری‌ها، حوادث و بیماری‌های مزمن پیشگیری کنند یا از سلامت خود بعد از ترخیص از بیمارستان حفاظت کنند، به بیانی دیگر علم آگاهی نسبت به زمان مراجعه به پزشک، اقدامات اورژانسی پیش از مراجعه به پزشک، مراقبت از خود در زمان بیماری‌های مزمن غیرواگیر و ... که فرد به‌شکل اکتسابی کسب می‌کند تا به اقدامات پیشگیرانه و مراقبتی مبادرت ورزد». رئیس مرکز بهداشت استان مازندران گفت: «طبق برآوردهای صورت‌گرفته ۶۵ تا ۸۵‌درصد تمام مراقبت‌ها از جنس خودمراقبتی‌ست. باتوجه‌به تغییراتی که در الگوی ابتلای بیماری‌ها از حاد به مزمن صورت پذیرفته و ضرورت توجه و همچنین تمایل مردم به کنترل شخصی بر مسائل بهداشتی‌شان و عوامل متعدد دیگر، توجه به رویکرد خودمراقبتی و ترویج آن تبدیل به یک نیاز ضروری در مسیر حفظ، نگه‌داشت و ارتقای سلامت جامعه شده است».
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران بااشاره‌به روند بیماری فشارخون و دیابت به‌عنوان بیماری‌های غیرواگیر که می‌توان با اصلاح سبک زندگی از بروز آن پیشگیری کرد، افزود: «با داشتن تغذیه سالم، کاهش مصرف نمک، مدیریت وزن، مدیریت استرس، افزایش فعالیت و تحرک بدنی می‌توان جلوی آن‌را گرفت. این بیماری‌ها و بیماری‌های واگیر با خودمراقبتی قابل‌کنترل و مدیریت هستند». وی باتأکیدبر نقش افزایش سواد سلامت در دستیابی به موفقیت در خودمراقبتی، تصریح کرد: «سواد سلامت، قدرت جذب، درک، نقد و تحلیل اطلاعات است برای اینکه انسان‌ها به سلامت خود اهمیت دهند؛ چراکه ما معتقدیم سلامت هدیه‌ای نیست که توسط پرسنل بهداشتی به مردم داده می‌شود؛ بلکه سلامت محصول انتخاب‌های مردم است و خودشان خالق سلامت هستند. فردی‌که آگاهانه سراغ مصرف دخانیات نمی‌رود یا آگاهانه میزان نمک مصرفی خود را کاهش می‌دهد درحال خلق سلامت برای خود و اطرافیانش است. البته عوامل متعددی می‌تواند در انتخاب افراد برای دستیابی به اهداف سلامت نقش داشته باشد».
دکتر روحانی‌زاده بااشاره‌به‌اینکه گزینه‌های سلامت را عادلانه برای همه مردم فراهم کرده‌ایم، خاطرنشان کرد: «باید قدرت تشخیص، تمایز و سواد سلامت کافی را هم دراختیار مردم بگذاریم تا انتخاب کنند و در زندگی روزمره سلامت را برای خود برگزینند. شاید پیش‌ازاین تصور می‌شد اگر به‌اندازه کافی پزشک، پیراپزشک، دندان‌پزشک، ماما، بیمارستان، تجهیزات و ... داشته باشیم، سلامت در جامعه افزایش یابد؛ درحالی‌که اکنون گفته می‌شود وجود این موارد صرفاً به معنی تأمین و حفظ سلامت جامعه نیست و باید بر آگاهی‌رسانی به مردم و ارتقا سواد سلامت آن‌ها تأکید بیشتری داشته باشیم تا ضمن خلق سلامت، نیازشان به مراجعه به پزشک و مصرف دارو کاهش یابد». معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران درادامه درخصوص برنامه‌های وزارت بهداشت برای اجرای برنامه‌های خود مراقبتی در سطح کشور، بیان کرد: «با کمک همه همکاران بهداشتی و درمانی تلاش کردیم با اجرای برنامه ملی خودمراقبتی و استفاده از راهنماهای خودمراقبتی و تربیت سفیران سلامت خانوار، دانشجویی و دانش‌آموزی، درجهت نیل به جامعه‌ای سالم و حامی سلامت گام برداریم». وی درادامه افزود: «برنامه کشوری هر خانه یک پایگاه سلامت تأکید دیگری بر ضرورت مشارکت مردم در حفظ و ارتقای سواد سلامت خودشان است، در این برنامه با انتخاب و آموزش سفیران سلامت خانوار که مسئولیت حفظ سلامت خود و اعضای خانواده‌شان را دارند، تلاش شده است تا مردم به حداکثر مشارکت در حوزه سلامتشان دست پیدا کنند. در این طرح از هر خانوار یک‌نفر به‌عنوان سفیر سلامت خانواده انتخاب، توسط تیم سلامت دوره‌های آموزشی را می‌گذرانند و به‌صورت داوطلبانه مسئولیت انتقال مطالب آموخته‌شده را به اعضای خانواده و جامعه به عهده می‌گیرند».
رئیس مرکز بهداشت استان مازندران ادامه داد: «رابطین سلامت نیروهای مردمی هستند که در برنامه هر خانه یک پایگاه سلامت از ظرفیت آن‌ها برای آموزش، استفاده می‌شود. طبق پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته به‌ازای هر ۴۰ خانواری که سفیر سلامت خانواده در آن‌ها تربیت می‌شود، یک رابط سلامت خانواده داریم که ارتباط بین این سفیران را با خانه‌های بهداشت، پایگاه‌های سلامت و مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی برقرار می‌کنند. همچنین در خانواده‌هایی که فرد واجدشرایط به‌عنوان سفیر سلامت ندارند، توسط رابط سلامت، تحت‌پوشش آموزش‌ها قرار می‌گیرند». وی باتأکیدبراینکه طرح هر خانه یک پایگاه سلامت بر آموزش خانواده‌ها تکیه دارد، اظهار کرد: «با آموزش درست، قدرت انتخاب و تحلیل به مردم می‌دهیم و می‌توانند یاد بگیرند چگونه بیمار نشوند تا نیازی کمتری به مراجعه‌های غیرضروری به پزشک، دریافت دارو، بستری در بیمارستان و پرداخت هزینه‌های بهداشتی و درمانی داشته باشند». دکتر روحانی زاده بااشاره‌به سه جزء اساسی برنامه «هر خانه یک پایگاه سلامت» شامل سفیران سلامت خانوار، رابطین سلامت (سفیر سلامت محله) و دانشجویان بیان کرد که آموزش و توانمندسازی این سه جزء با استفاده از ظرفیت‌های معاونت‌های مختلف دانشگاه، گروه‌های فنی معاونت بهداشتی/شبکه بهداشت/مراکز خدمات و خانه‌های بهداشت همچنین استفاده از ظرفیت‌های بین‌بخشی مدنظر است».
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران ادامه داد: «توانمندسازی این سفیران سلامت در سه حیطه ارتقای سلامت و پیشگیری، درمان‌های اولیه و توان‌بخشی با استفاده از بسته‌های آموزشی کشوری مدنظر است. علاوه‌براین از راهنماهای چهارگانه ناخوشی‌های جزئی، سبک زندگی سالم، خطرسنجی سکته‌های قلبی و مغزی و هفته به هفته بارداری درجهت توانمندسازی این سفیران استفاده شده است». به‌گفته وی، درحال‌حاضر بالغ‌بر 260‌هزارنفر در سطح استان، مفتخر به‌عنوان سفیر سلامت خانوار هستند و بیش از 45‌درصد خانوارهای استان دارای سفیر سلامت خانوار هستند که با شروع این طرح قدم‌های اساسی درجهت ارتقای جذب سفیران سلامت خانوار و توانمندسازی آنان برای مشارکت در مراقبت از سلامت خود، خانواده و جامعه برمی‌داریم».
رئیس مرکز بهداشت استان مازندران درپایان از همه خانواده‌ها خواست که با مراجعه به مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه‌های شهری و خانه‌های بهداشت در سراسر استان و با داشتن حداقل هشت کلاس سواد خواندن و نوشتن سفیر سلامت خانواده خود باشند و با یادگیری راهنماهای خودمراقبتی از سلامت خود و اعضای خانواده مراقبت کنند. همچنین با توانمندشدن در انجام درمان‌های اولیه می‌توانند جان اعضای خانواده و دوستان خود را در شرایط اورژانس نجات دهند و با یادگیری راهنماهای خودمراقبتی در ناخوشی‌های جزئی، بار مراجعه غیرضروری به مراکز درمانی را کاهش دهند. دکتر روحانی‌زاده اظهار امیدواری کرد: «با ترویج خودمراقبتی و اجرای برنامه هر خانه یک پایگاه سلامت، ضمن ارتقای سلامت آحاد جامعه، از «ایجاد درد بیماری» پیشگیری شود». وی تأکید کرد که «کیفیت زندگی مردم» با توانمندسازی آن‌ها برای خودمراقبتی و رعایت سبک زندگی سالم بر پایه آموزه‌های اسلامی و ایرانی افزایش می‌یابد و نیروی انسانی سالم، بانشاط، خلاق، مسئول و مولد و مفتخر به ایرانی‌بودن برای توسعه پایدار ایران اسلامی فراهم می‌شود.