گسترش لایو‌های اینستاگرام یکی از اتفاقاتی است که این روز‌ها و در شرایط شیوع ویروس کرونا به دلیل داشتن اوقات فراغت بیشتری، شاهد آن هستیم. به‌گزارش فارس؛ در این لایو‌ها و برنامه‌های زنده اینستاگرام، هر فردی تنها کافیست یک گوشی هوشمند به همراه داشته باشد و با تعدادی از فالوعرهایش. هراندازه بر تعداد حضور کاربران در این لایو‌های اینستاگرام افزوده می‌شود، به نوعی اعتبار صاحب لایو بیشتر خواهد شد. گفت و گویی را در خصوص اثرات لایو‌های اینستاگرام با حجت‌الاسلام حامد قربان زاده؛ کارشناس حوزه رسانه داشته ایم.
این روز‌ها با توجه به شیوع بیماری کرونا، افراد در خانه مانده اند و بیشترین وقت خود را در فضای مجازی می‌گذارند. لایو‌های اینستاگرامی هم این روز‌ها جذابیت‌های خاص خود را برای مخاطبانش دارند و بیشترین افراد را جذاب خود می‌کند. در خصوص لایو‌های اینستاگرامی توضیح می‌دهید؟
یکی از امکاناتی که قبلا وجود نداشت، ولی امروز وجود دارد، لایو‌های اینستاگرامی است. در گذشته‌های حتی نزدیک امکان اینکه دیگران بفهمند که دونفر چه صحبتی با هم داشته اند بسیار سخت بود، اما امروزه با استفاده از ابزاری که در دسترس همگان بوده این امکان میسر شده است. این امکان بسیار ابزار سودمندی‌ست. چندی‌پیش دونفر مجری و کارشناس تلویزیون که بنابه دلایلی برنامه شان قطع شده بود، به وسیله همین ابزار برنامه خود را ادامه دادند و توانستند مقداری از مسائلی که در رسانه‌های عمومی نمی‌شد گفت را ادامه دهند. لایو‌های اینستاگرامی یک ابزار بسیار خوبی برای این طور موارد است. دو کارشناس مخالف یا موافق با هم می‌توانند با برگزاری لایو‌های ایسنتا و دعوت مخاطبان شان حرف‌هایی که در رسانه‌های عمومی نمی‌توانند بنا به ملاحظاتی مطرح کنند را بدون پرده ارائه می‌دهند. این موضوع تنها در کشور ما نیست بلکه در همه کشور‌ها وجود دارد. برگزاری جلسات مناظره که مدت‌هاست در این فضای لایو‌های اینستاگرامی وجود دارد، یکی از هزاران مزیت این فضاست که قبلا به این صورت و به این قیمت ارزان و به این راحتی وجود نداشت، اما امروز وجود دارد. اهل فن می‌دانند برگزار کردن یک جلسه مناظره به نحوی بدون هیاهو چقدر کار دشوار و سختی است که برگزارکنندگان را دچار مشکل می‌کند؛ در حالی که امروزه می‌توان به دور از هیاهو حرف‌ها را گفت و تا ساعت‌ها و حتی روز‌ها این مناظرات، نقدها، پیشنهادات و یا ... در دسترس مراجعین خواهد بود، اما قطعا این ابزار همچون بقیه ابزار مدرنیسم دارای معایبی هم است.
اما در کنار این محاسن قطعاً لایو‌های اینستاگرامی معایبی هم دارند؟
بله. در کنار محاسن، معایبی هم وجود دارد، معایبی که بعضی اوقات فواید آن را می‌پوشاند. معروف است که وقتی ادیسون صفحه گرامافون را اختراع کرد چیزی که هرگز به ذهنش نرسیده بود که از این وسیله استفاده شود، استفاده صفحات گرامافون به عنوان موسیقی بود و حتی نقل است که او از اینکه این ابزار در راستای این هدف قرارگرفته ناراحت بود، اما به مرور به آن عادت کرد و آن را پذیرفت. منظور من این بود که شاید مخترعین اینستاگرام وقتی که در حال طراحی این لایو‌ها برای اپلیکیشن خود بودند هرگز فکر نمی‌کردند در دوره‌ای مثل این دوره (که جبرا به وسیله کرونا همه خانه نشین و قرنطینه شده اند) این ابزار به این شدت و حدت توسط افراد استفاده شود و باعث موضوعات فرهنگی و سیاسی و ... شود. متأسفانه آدمیزاد به گناه به صورت ناخودآگاه تمایل دارد و اگر چیزی او را راحت‌تر به این هدفش برساند او نیز قطعا در راستای رسیدن به آن تلاش می‌کند. می‌گویند پربازدیدترین لایو‌های اینستاگرام مربوط به پورن‌استارهاست. این جذابیت در همه جای دنیا وجود دارد. چون یکی از خاصیت‌های فضای مجازی، مجازی بودن آن است و افراد بدون اینکه شناسایی بشوند می‌توانند دیگران را ببینند و چک کنند. جلوگیری کردن از این موضوع بی‌نهایت سخت است و شاید بشود گفت که ناممکن است که بتوان ابزاری برای فیلتر کردن و یا جلوگیری از دسترسی افراد به بعضی از این امکانات ارائه داد. اساسا ذات این نوع رسانه‌ها سرگرمی است. این فقط مشکل ما یا مشکل جوانان و کودکان ما نیست. طراحان این نرم‌افزار‌ها آن را طوری طراحی کرده اند که شما ساعت‌ها درگیر آن باشید و از نرم افزار آن‌ها استفاده کنید. این کار بسیار مشکل است و نیازمند پیوست‌های فرهنگی بسیار زیادی است که باید به مرور به افراد ارائه شود. پیوست‌هایی در حیطه استفاده صحیح از ابزار‌های موجود، حتی اگر رایگان ارائه شده باشند. قطعا هدف‌گذاری در این زمینه بسیار سخت خواهد بود، ولی ممکن است.
برخی از لایو‌های اینستاگرامی که درباره مسائل آسیب‌شناسی می‌کنند، توسط افرادی انجام می‌شود که از تخصص لازم برخوردار نیستند. بنظر شما چگونه باید این فضا را مدیریت کرد؟
این آسیب نه تنها در اینستاگرام، بلکه در خیلی از صفحات مجازی و بلکه حقیقی وجود دارد که افرادی که هیچ اطلاعی از موضوع ندارند به نقل یک موضوع می‌پردازند. شبیه این اتفاق برای من هم بار‌ها افتاده است. یک بار در یک جلسه‌ای مناظره‌ای با فردی داشتم. آن دوست عزیزمان وقتی دید جواب هایش صحیح نیست و به درب بسته خورد نهایتا برگشت گفت شما آخوند‌ها همان‌هایی هستید که فردوسی درباره شما گفت است: «چو بخت عرب بر عجم چیره گشت/ همه روز ایرانیان تیره گشت». من هم بلافاصله در همان جلسه برگشتم گفتم که علاوه بر اینکه من از شما ایرانی اصیل تری هستم بنا به این دلایل، ولی یک نکته مهمی وجود دارد و آن هم این است که اگر ممکنه بگید فردوسی این حرف را در کجا زده؟ گفت در شاهنامه فردوسی است. گفتم دقیقا کجای شاهنامه این را نوشته؟ گفت آخرای شاهنامه آمده است؛ اتفاقا فایل کتاب شاهنامه را داشتم، تبلت خودم را دادم به او و گفتم این آخر شاهنامه، کجای آخرش این مطلب نوشته شده است؟ هر چقدر نگاه کرد چیزی پیدا نکرد و گفت که پیدا می‌کنم و نشان خواهم داد. می‌گویند پربازدیدترین لایو‌های اینستاگرام مربوط به پورن‌استارهاست. این جذابیت در همه جای دنیا وجود دارد. چون یکی از خاصیت‌های فضای مجازی، مجازی بودن آن است و افراد بدون اینکه شناسایی بشوند می‌توانند دیگران را ببینند و چک کنند. می‌گویند پربازدیدترین لایو‌های اینستاگرام مربوط به پورن‌استارهاست. این جذابیت در همه جای دنیا وجود دارد. چون یکی از خاصیت‌های فضای مجازی، مجازی بودن آن است و افراد بدون اینکه شناسایی بشوند می‌توانند دیگران را ببینند و چک کنند. من به او گفتم که بقیه اطلاعاتتان هم مثل همین حرف است. من به او گفتم که من به همه قول می‌دهم که شما حتی یک بار هم شاهنامه فردوسی را نخوانده اید و حتی از نزدیک هم ندیده اید. به آن دوست عزیزم خیلی برخورد، ولی حقیقت بود. خیلی از احادیث حتی به همین صورت جعل شده است. ما قرار نیست به هر قیمتی دین را تبلیغ کنیم ولو اینکه دروغ بگوییم. من به ندرت در گروه‌ها عضو هستم، در یک گروهی فردی با انتساب یک حدیث به پیامبر (ص) گفت که فلان فرد بد است و فلان دعا را بخوانید. من از آن فرد سند خواستم و فرد هم سندی برایم کپی کرد و در گروه فرستاد (به همراه کلی طعنه که فلانی این طوری گفته و مگر بد بودن فلانی موضوع پنهانی هست و ...) خلاصه من آن کتاب را خوانده بودم. دوباره به آن کتاب مراجعه کردم و به آن آدرسی که دوستمان فرستاده بود. عکس آن صفحه را در گروه گذاشتم و از دوستم هم خواستم که عکس آن صفحه‌ای که ایشان به آن استناد کرده را بگذارند، نتیجه مشخص بود. هر چند من در آن موضوع متهم شدم به اینکه طرفدار فلان فرد هستم و ...، ولی مطلب من درست بود. حتی برای اثبات خباثت یک فرد یا گروهی نباید به دروغ جعل حدیث کرد. یعنی خواستم بگویم این آفت حتی در بین متدینین ما هم بعضا وجود دارد.
چه راهکاری در این زمینه پیشنهاد می‌کنید؟
باید خودمان حواس‌مان به خودمان باشد. اگر می‌بینیم که صداوسیمای ما در این زمینه کوتاهی می‌کند و به افراد آموزش استفاده از فضا‌های مجازی را نمی‌دهد ما خودمان باید دست به کار شویم. خداوند متعال در قرآن جمله‌ای دارد که می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ» ترجمه خودمانی این آیه این است که خودتان حواستان به خودتان باشد، در وهله بعدی هم سعی کنید به خانواده خودتان آموزش دهید. شما باید به فکر خودتان و اطرافیان‌تان باشید، دیگران به فکر شما نیستند. اگر آتشی در خانواده بیفتد اول از همه آسیبش دامن خود شما را می‌گیرد. به فرزندان خودتان، خودتان آموزش استفاده از فضای مجازی را بدهید و صدالبته قبل از فرزندان خودتان، بایستی که خودتان آموزش استفاده از فضای مجازی را دیده باشید.