یادداشت
اهداف پشت پرده‌ی نفت ارزان
اجرای تصمیم آمریکا در آزادسازی صادرات نفت فاز دوم توطئه‌ی نفتی آمریکا و عربستان ارزیابی می‌شود. سناریو و توطئه‌ای که باهدف کشاندن قیمت نفت به محدوده‌ی ۲۰دلار به پایین و حتی ۱۰دلار ترسیم شده است. بازار نفت در شرایط ملتهبی به سر می‌برد. هر روز که می‌گذرد قیمت نفت تحلیل می‌رود و تفسیرگران این بازار چشم‌انداز روشنی را از آینده‌ی نفت حداقل در کوتاه‌مدت متصور نیستند. قیمت نفت چنان در سراشیبی سقوط قرار گرفته که هر لحظه بیم ارزان‌تر شدن آن می‌رود تا جایی که هم‌اکنون نفت به پایین‌ترین رقم خود در 12 سال اخیر تنزل یافته و کشورهای تولیدکننده‌ی طلای سیاه را بیش از پیش در نگرانی و حیرت فرو برده است. نفت، اکنون در کانال 20 دلار در هر بشکه قرار دارد. در چرایی بروز و ظهور این پدیده‌ی به ظاهر اقتصادی، علل و عوامل گوناگونی مطرح می‌شود، اما بی‌تردید مازاد عرضه‌ی 2.5میلیون بشکه‌ای نسبت به تقاضا، کاهش رشد اقتصادی چین و اروپا از علل اصلی سقوط پیوسته‌ی قیمت نفت در بازار جهانی نفت بوده است. اما باید بدانیم که موضوع نفت به این سادگی‌ها نیست و نکته به همین‌جا ختم نمی‌شود و این سوال جدی و مهم مطرح می‌شود که تولیدکنندگان عمده‌ی نفت همچون عربستان سعودی به چه دلیل و برهان محکمه‌پسندی از تولید خود نمی‌کاهند و همچنان بر طبل تولید اضافی نفت می‌کوبند و حتی حاضرند ارزان‌فروشی کرده و زیان‌های سرشار آن را نیز تحمل کنند. این‌جاست که سوژه‌ی تولید مازاد نفت، «بار سیاسی» به خود می‌گیرد و جای هیچ شک و شبهه‌ای را باقی نمی‌گذارد که هدف و غرض اصلی از کاهش اجباری قیمت نفت ضربه زدن به رقبای منطقه‌ای‌شان است. در این میان، انگشت اتهام به سوی عربستان سعودی نشانه رفته است. این کشور که تا پیش از اجلاس 168 اوپک، ارزان‌فروشی و ارائه‌ی تخفیف‌های کم‌سابقه به مشتریانش را آغاز کرده و عملا به جنگ قیمتی در بازار جهانی نفت دامن زده بود، در اجلاس اوپک نه تنها بر ارزان‌فروشی‌اش تاکید کرد که علیرغم درخواست چند کشور عضو اوپک مبنی‌بر کاهش تولید نفت، با همراهی 3 کشور امارات، قطر و کویت بر ادامه‌ی روند فعلی اصرار کرد و ماحصل تثبیت تولید کنونی در اجلاس 168 اوپک به مازاد 2.5میلیون بشکه‌ای نفت و سقوط بیشتر نفت در بازارهای جهانی ختم شد. اما توجیه همیشگی سعودی‌ها در عدم کاهش تولید نفت، اقتصادی شدن تولید شیل‌اویل‌ها در آمریکا عنوان شده است. عربستان می‌گوید: کاهش قیمت نفت موجب خواهد شد که تولید شیل‌اویل‌ها در آمریکا غیراقتصادی شده و با خارج شدن نفت استحصال شده از شیل‌اویل‌ها عرضه و تقاضا دوباره متعادل شد. اما سوال مهم این است که آیا ایالات متحده اجازه خواهد داد تولید شیل‌اویل‌ها غیراقتصادی و غیرتولیدی شود؟ آمریکا که تا به اکنون 1400میلیارد دلار در شیل‌اویل‌ها سرمایه‌گذاری کرده است، در جدیدترین تصمیم خود، صادرات نفت خود را پس از 40 سال آزاد اعلام کرد. تحلیلگران اجرای این تصمیم آمریکا در آزادسازی صادرات نفت را فاز دوم توطئه‌ی نفتی آمریکا و عربستان ارزیابی می‌کنند. سناریو و توطئه‌ای که با هدف کشاندن قیمت نفت به محدوده‌ی 20 دلار به پایین و حتی 10دلار ترسیم شده است. اما چرا عربستان سعودی با این سناریوی نفتی ایالات متحده همراه و هم‌سو شد؟ ناظران سیاسی پاسخ این سوال را در آرایش جدید منطقه می‌دانند. به باور این ناظران، با توجه به این‌که آل‌سعود علیرغم میلیاردها دلار هزینه در دستیابی به اهداف منطقه‌ای در عراق، سوریه، لبنان، یمن و بحرین به آن‌چه می‌خواست دست نیافت و در عوض سیاست‌های منطقه‌ای ایران به ایجاد ثبات منطقه کمک شایان توجهی کرد، از این‌رو سعودی‌ها با چشمانی بسته و کورکورانه و فقط برای انتقام از ایران تابع محض سیاست‌های آمریکا شدند تا جایی که به خاطر همین همراهی کورکورانه تا به اکنون 100میلیارد دلار از درآمدهای خالص عربستان در بازار جهانی نفت در سال 2015 از بین رفته و دود شده است. افزون‌بر آن و براساس پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول، با ادامه‌ی این روند، سعودی‌ها در 3 سال آینده به کشوری ورشکسته مبدل خواهند شد. به هر تقدیر، در چنین فضای غبارآلود سیاسی که بر نفت مستولی گشته است، به نظر می‌رسد که اختیار تعیین قیمت از اوپک رخت بربسته و سعودی‌ها هم اگر بخواهند دیگر نتوانند این بازار مکاره را به روزهای عقلانیت خویش بازگردانند و براساس یک ضرب‌المثل قدیمی که می‌گوید، «چاه کن همیشه ته چاه است». به نظر می‌رسد آل‌سعود در چاهی که حفر کرده سقوط خواهد کرد.
دکتر محسن دلاویز/ نفت ما